चित्रा दत्ता

चित्रा दत्ता
राष्ट्रीयत्व	भारतीय
कार्यक्षेत्र	स्ट्रक्चरल बायोलॉजी आणि बायोइन्फॉर्मेटिक्स
कार्यसंस्था	इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ केमिकल बायोलॉजी
प्रशिक्षण	राजाबाजार विज्ञान महाविद्यालय विश्व-भारती विद्यापीठ कलकत्ता विद्यापीठ
पुरस्कार	नॅशनल ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसची फेलोशिप (१९९२), डीबीटी ओव्हरसीज असोसिएटशिप (१९९४), द यंग फिजिसिस्ट अवॉर्ड (१९८५), शैक्षणिक कामगिरीसाठी विशेष पारितोषिक- जवाहरलाल नेहरू मेमोरियल फंड (१९७८), नॅशनल मेरिट

चित्रा दत्ता या माजी मुख्य शास्त्रज्ञ आणि सीएसआयआर-इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ केमिकल बायोलॉजी, कोलकाता, भारत मधील स्ट्रक्चरल बायोलॉजी आणि बायोइन्फॉर्मेटिक्स विभागाच्या प्रमुख आहेत. त्या बायोइन्फॉरमॅटिक्स आणि कॉम्प्युटेशनल बायोलॉजीच्या क्षेत्रात काम करणाऱ्या एक भौतिकशास्त्रज्ञ आहेत. त्या नॉवेल हस्तक्षेप धोरणांच्या शोधात होस्ट/वेक्टर/पॅथोजेन सिस्टम्सच्या जीनोम/प्रोटीओम आर्किटेक्चरच्या 'इन-सिलिको' विश्लेषणामध्ये गुंतलेल्या आहेत. त्यांच्या गटाने केलेल्या विविध जिवाणू, विषाणूजन्य आणि परजीवी रोगजनकांच्या तुलनात्मक जीनोम विश्लेषणाने केवळ सूक्ष्मजीव जगाच्या आण्विक उत्क्रांतीला चालना देणाऱ्या नैसर्गिक शक्तींबद्दल अंतर्दृष्टी दिली. तसेच रोगजनक-यजमान परस्परसंवादाच्या गुंतागुंतीची अधिक चांगली समज दिली आहे. त्यांनी हे दाखवून दिले आहे की विविध निवड दाबांची सापेक्ष शक्ती त्यांच्या जी+सी-सामग्री, जीवनशैली आणि वर्गीकरण वितरणावर अवलंबून असलेल्या जीवांमध्ये आणि त्यांच्यामध्ये कशी बदलते. त्यांच्या गटाने सूक्ष्मजीव प्रथिने आर्किटेक्चरला आकार देण्यासाठी उत्परिवर्तनीय असंतुलन, हायड्रोफोबिसिटी, जनुक अभिव्यक्ती आणि सुगंधीपणा द्वारे बजावलेली भूमिका देखील स्पष्ट केली आहे. 'चेओस गेम रिप्रेझेंटेशन' या विषयावरील त्यांच्या अभ्यासासाठी त्या आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही प्रसिद्ध आहेत. त्यांनी वेगवेगळ्या थर्मोफिलिक, सिम्बायोटिक/परजीवी जीवांच्या जीनोम आणि प्रोटीओम रचनेच्या सांख्यिकीय विश्लेषणाद्वारे न्यूक्लियोटाइड आणि अमीनो ऍसिड अनुक्रमांमधील फ्रॅक्टल पॅटर्न ओळखण्यासाठी नवीन अल्गोरिदम विकसित केले आहेत. त्यांनी हे उघड केले आहे की थर्मल ॲडॉप्टेशनमध्ये जी-पीआरएनए बेस, एम-आरएपीनचे उच्च प्रमाण समाविष्ट आहे. रचनात्मक आरएनए ची सामग्री आणि तटस्थ ध्रुवीय अवशेषांच्या किंमतीवर सकारात्मक चार्ज केलेले अवशेष आणि सुगंधी अवशेषांचा वर्धित वापर, तर परजीवी अनुकूलन अत्यंत जीनोम घट, कमकुवत अनुवादात्मक निवडीची उपस्थिती आणि पडद्याशी संबंधित प्रथिनांमधील मोठ्या विषमतेमध्ये परावर्तित होते. 'आरोग्य आणि रोगांमधील मानवी मायक्रोबायोमचे पॅन-जीनोमिक विश्लेषण' या विषयावरील त्यांच्या गटाच्या अलीकडील कार्यांना देखील वैज्ञानिक साहित्यात मोठ्या प्रमाणात मान्यता मिळाली आहे.

चित्रा दत्ताने १९७६ मध्ये भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणितात बीएस्सी पूर्ण केली. १९७७ मध्ये भौतिकशास्त्रात एम.एस्सी. पुर्ण केली. या दोन्ही पदव्या त्यांनी विश्व-भारती विद्यापीठातून पुर्ण केल्या. १९८४ मध्ये त्यांनी भौतिकशास्त्रात पीएच.डी. सीएसआयआर-इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ केमिकल बायोलॉजी, कलकत्ता विद्यापीठातून पुर्ण केली. नॅशनल ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसची फेलोशिप (१९९२), डीबीटी ओव्हरसीज असोसिएटशिप (१९९४), द यंग फिजिसिस्ट अवॉर्ड (१९८५), शैक्षणिक कामगिरीसाठी विशेष पारितोषिक- जवाहरलाल नेहरू मेमोरियल फंड (१९७८), नॅशनल मेरिट असे सन्मान आणि पुरस्कार त्यांना प्रदान करण्यात आले आहेत. शिष्यवृत्ती, शासन. ऑफ इंडिया (१९७६) इ. त्या बायोइन्फॉरमॅटिक्स, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभाग, ड्ब्ल्युबी यावरील सल्लागार समितीच्या सदस्य आहेत. प्रतिष्ठित आंतरराष्ट्रीय नियतकालिकांसाठी हस्तलिखितांच्या पुनरावलोकनात त्या नियमितपणे गुंतलेल्या आहेत. कलकत्ता युनिव्हर्सिटी, विश्व-भारती आणि पश्चिम बंगाल युनिव्हर्सिटी ऑफ टेक्नॉलॉजीमध्ये पदव्युत्तर स्तरावर अध्यापनातही त्यांचा सहभाग आहे.