दृकपट

मीडिया उत्पादन प्रक्रियेचे उदाहरण दर्शविणारा एक मिनिटाचा चित्रचेतनीकृत दृकपट(ॲनिमेटेड व्हिडिओ)

दृकपट(इंग्रजी: व्हिडिओ) हे अभिलेखन(रेकॉर्डिंग), प्रती, प्लेबॅक, प्रक्षेपण आणि हालणारे दृश्य माध्यमाचे प्रदर्शन यासाठी विजाणू माध्यम आहे. दृकपट प्रथम यांत्रिकी दूरचित्र पद्धतीसाठी विकसित करण्यात आला होता, ज्याला कॅथोड-किरण ट्यूब (सीआरटी) पद्धतीने त्वरीत बदलले होते, ज्याच्या बदल्यात, अनेक प्रकारच्या सपाट-पानेल प्रदर्शकाने बदलले होते.

दृकपट पद्धत प्रदर्शन आकार(डिस्प्ले रेझोल्यूशन), दर्शनी गुणोत्तर(आस्पेक्ट रेशो), तर्पण दर(रिफ्रेश रेट), रंग क्षमता आणि इतर गुणांमध्ये वैभिन्न्य असतात. सादृश्य आणि अंकीय रूपे अस्तित्वात आहेत आणि नभोवाणी प्रक्षेपण, चुंबकीय फीत, प्रकाशीय तबकडी(ऑप्टिकल डिस्क्स), संगणक संचिका(कॉम्प्युटर फाइल्स) आणि संजाळ प्रवाहकासह विविध माध्यमांवर वाहून जाऊ शकतात.

इतिहास

सादृश्य दृकपट

१९व्या शतकाच्या मध्यात विकसित झालेल्या फॅसिमाईल पद्धतीतून दृकपट विकसित केले गेले. सुरुवातीच्या यांत्रिक दृकपट तपासक, जसे की निपको तबकडीचे १८८४ च्या प्रारंभी एकस्व घेण्यात आले होते, मात्र, व्यावहारिक दृकपट पद्धती विकसित होण्यास अनेक दशके लागली, चित्रपटानंतर अनेक दशके. चित्रपटाची वास्तविकरित्या तपासणी केल्यावर डोळ्यांना दिसणाऱ्या सूक्ष्म छायाचित्रण प्रतिमांचा क्रम वापरून फिल्म अभिलेखन. दृकपट, याउलट, प्रतिमेला विषाणूकीय पद्धतीने प्रसंकेतित(अेन्कोड) करतो, प्रेषण किंवा अभिलेखनासाठी प्रतिमांना सादृश्य किंवा अंकीय विषाणूकीय संकेतांमध्ये बदलतो.

दृकपट तंत्रज्ञान प्रथम यांत्रिक दुरचित्र पद्धतीसाठी विकसित केले गेले होते, जे कॅथोड-किरण वाहिनी (सीआरटी) दूरचित्र पद्धतीने त्वरीत बदलले होते. दृकपट मूळतः केवळ प्रत्यक्ष तंत्रज्ञानाचा होता. चार्ल्स गिन्सबर्ग यांनी प्रथम व्यावहारिक दृकपट फीत अभिलेखक (VTR) विकसित करण्यासाठी अँपेक्स संशोधन संघाचे नेतृत्व केले. 1951 मध्ये, पहिल्या VTR ने कॅमेऱ्याचे इलेक्ट्रिकल सिग्नल चुंबकीय दृकपट फीतवर लिहून दूरचित्र रुपित्र्यामधून(टेलिव्हिजन कॅमेरा) थेट प्रतिमा काढल्या.

१९५६ मध्ये दृकपट अभिलेखक(व्हिडिओ रेकॉर्डर) US$50,000 मध्ये विकले गेले आणि दृकपट फीतांचे मूल्य US$300 प्रति तासाच्या रीलमध्ये होती. मात्र, काही वर्षांत किमती हळूहळू अल्प होत गेल्या; १९७१ मध्ये, सोनीने चित्रफीत अभिलेखक(व्हिडीओकॅसेट रेकॉर्डर) (VCR) डेक आणि फीत ग्राहिक बाजारात विकण्यास सुरुवात केली.

अंकीय दृकपट

अंकीय दृकपट उच्च गुणवत्तेसाठी सक्षम आहे आणि शेवटी, पूर्वीच्या सादृश्य तंत्रज्ञानापेक्षा अतिशय कमी किंमत आहे. १९९७ मध्ये अंकीय दृकपट तबकडी (डीव्हीडी) आणि नंतर २००६ मध्ये नीळ-किरण तबडकडीची व्यावसायिक ओळख झाल्यानंतर, दृकपट फीत आणि अभिलेखन उपकरणांच्या विक्रीत घट झाली. संगणक तंत्रज्ञानातील प्रगती स्वस्त वैयक्तिक संगणक आणि स्मार्टफोनला अंकीय दृकपट कॅप्चर, संचयित, संपादित आणि प्रसारित करण्यास अनुमती देते, दृकपट उत्पादनाची किंमत कमी करते आणि प्रोग्राम-निर्माते आणि प्रसारकांना फीतहीन उत्पादनाकडे जाण्याची अनुमती देते. अंकीय प्रक्षेपणाचे आगमन आणि त्यानंतरचे अंकीय दूरचित्र संक्रमण जगाच्या बहुतेक भागांमध्ये सादृश्य दृकपटाला वारसा तंत्रज्ञानाच्या स्थितीत पाठविण्याच्या प्रक्रियेत आहे. सुधारित डायनॅमिक रेंज आणि रंग गॅमट्ससह उच्च-गुणवत्ता दृकपट रुपित्राच्या विकासासह, सुधारित रंग खोलीसह उच्च-डायनॅमिक-श्रेणी अंकीय इंटरमीडिएट दत्तांश स्वरूपाच्या परिचयामुळे, अंकीय दृकपट तंत्रज्ञान चित्रपट तंत्रज्ञानाशी एकरूप झाले आहे. २०१३ पासून </link></link> हॉलीवूडमध्ये अंकीय रुपित्राचा वापर फिल्म कॅमेऱ्यांच्या वापरापेक्षा जास्त झाला आहे.