कोकणी भाषा

हा लेख कोकणी भाषा याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, कोकणी.

कोंकणी
कोंकणी
स्थानिक वापर	भारत
प्रदेश	गोवा, महाराष्ट्र, कर्नाटक, गुजरात, केरळ
लोकसंख्या	७६ लाख
क्रम	१२३
बोलीभाषा	बार्देसी, आंतरूजी, शास्तिकार, मालवणी, कॅनरा क्रीस्तांव, कॅनरा सारस्वत, सिद्दि, कोच्ची
भाषाकुळ	इंडो-युरोपीय  इंडो-इराणीय   इंडो-आर्य    इंडो-आर्य दक्षिण विभाग     कोंकणी कुटुंब      कोकणी (macrolanguage)       कोकणी(knn)       गोव्याची कोंकणी(gom) कोंकणी
लिपी	देवनागरी(प्रमाणिक), रोमन लिपी, कानडी, मल्याळी लिपी, अरबी लिपी
अधिकृत दर्जा
प्रशासकीय वापर	भारत
भाषा संकेत
ISO ६३९-१	-
ISO ६३९-२	kok

कोंकणी ही भारताच्या पश्चिम किनार्‍यावरील कोकण पट्ट्यात बोलली जाणारी एक इंडो-युरोपीय भाषा आहे. महाराष्ट्र, कर्नाटकाचा किनारपट्टीचा भाग आणि गोवा येथे ती प्रामुख्याने बोलली जाते. कोकणी लिहिण्यासाठी, कर्नाटकात कानडी तर गोवा आणि महाराष्ट्रात देवनागरी लिपी लिपीचा वापर होतो. गोव्यात रोमन लिपीसुद्धा वापरतात. केरळातील कोकणी लोक मल्याळी लिपी वापरतात व कोकणी मुसलमान अरबी लिपी वापरतात. गोव्यात कोकणी भाषेला राज्यभाषा म्हणून मान्यता आहे.

कोकणी(macrolanguage) एक भाषा नसून त्यात दोन भाषा(individual languages) मोजल्या जातात. कोकणी भाषा म्हणजे गोव्यात बोलली जाणारी गोव्याची कोंकणी ही त्यापैकी एक असून महाराष्ट्राच्य कोकण क्षेत्रात बोलली जाणारी कोकणी दुसरी आहे. दोन्ही बोली बोलणार्‍यांची लोकसंख्या एकूण सुमारे ७६ लाख आहे.

इंडो-आर्यन भाष्यांत ही सर्वांत दक्षिणि भाषा आहे. त्याचा नाता मराठी आनी गुजराती बरोबर आहे आनी त्यात थोडा हिंदीचा प्रभावसुद्धा आहे. कोंकणी भाषेत द्रविड भाषांत्ले खूपच मूल शब्ध आहेत.

Features

कोंकणी भाषेत अन्य भारतीय भाष्यां सार्खे S-O-V व्याकरण वापर्तात. कोंकणी मधे (दीर्घ स्वर सोडून) १६ स्वर आणि ३६ व्यंजन आहेत. प्रत्येक स्वराचा नाकसुर आहे.

स्वर

कोंकणी भाषेचे एक वैशिष्ट्य आहे कि कोंकणित वापरला जाणारा अ अक्षरचा स्वर, मराठीत आणि हिंदिमधिल अ स्वराचा उच्चार वेगळा आहे. मराठीत वापर्लेला अ अक्षरचा IPA चिन्ह आहे ə (unrounded mid vowel) जेव्हा कोंकणीत ह्याचा स्वर आहे: ɵ(rounded Close-mid central vowel).

दुसर्या आर्य भाष्यांत ए अक्षर फक्त अक स्वर वापरले जाते (IPA:e). पण कोंकणीत ह्या अक्ष्राला तीन स्वर आहेत:e, ɛ and æ.

कोंकणीत वापरलेल जाणारा æ स्वर IPA च्य æ (Near-open front unrounded vowel) प्रामाणिक स्वरापासून वेगळ आहे. कोंकणीत वापरलेल जाणार स्वार ɛ आणि æ च्या मधेच स्थित आहे आणि प्रामाणिक æ पेक्षा लांब आहे. प्रामाणिक æ फक्त युरोपि भाषेतुन आलेल्या ऋण-शब्दांसाठी वापरला गेला जाते.

Front	Near-front	Central	Near-back	Back
Close	i • • u ɪ • • ʊ e • • ɵ • o ɛ • ʌ • ɔ æ ɐ a • • ɒ
Near‑close
Close‑mid
Mid
Open‑mid
Near‑open
Open

व्यंजन

Consonants

	Labial	Dental	Alveolar	Retroflex	Alveopalatal	Velar	Glottal
Voiceless stops	p pʰ	t̪ t̪ʰ		ʈ ʈʰ	cɕ cɕʰ	k kʰ
Voiced stops	b bʰ	d̪ d̪ʰ		ɖ ɖʰ	ɟʝ ɟʝʰ	ɡ ɡʰ
Voiceless fricatives			s		ɕ		h
Nasals	m mʰ	n̪ n̪ʰ		ɳ ɳʰ	ɲ	ŋ
Liquids	ʋ ʋʰ		l ɾ lʰ ɾʰ	ɭ ɽ	j

कोंकणीत व्यंजन मराठीच्या व्यंजनसार्खेच आहेत.