"विनायकबुवा पटवर्धन" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
छो clean up, replaced: {{हिंदुस्थानी शास्त्रीय संगीत}} → {{हिंदुस्तानी संगीत}} using AWB |
No edit summary |
||
| ओळ १३: | ओळ १३: | ||
}} |
}} |
||
विनायकराव पटवर्धन अथवा पटवर्धनबुवा हे [[ग्वाल्हेर घराणे|ग्वाल्हेर घराण्याचे]] जेष्ठ गायक होते. प्रसिद्ध गायक पंडित [[दत्तात्रेय विष्णू पलुस्कर]] ह्यांचे ते गुरु होते. |
'''विनायकराव पटवर्धन''' अथवा पटवर्धनबुवा (२२ जुलै, इ. स. १८९८ - २३ ऑगस्ट, इ. स. १९७५) हे [[ग्वाल्हेर घराणे|ग्वाल्हेर घराण्याचे]] जेष्ठ गायक होते. प्रसिद्ध गायक पंडित [[दत्तात्रेय विष्णू पलुस्कर]] ह्यांचे ते गुरु होते. |
||
==पूर्वायुष्य== |
|||
पटवर्धनबुवांचा जन्म महाराष्ट्रातील [[मिरज]] ह्या गावी झाला. त्यांनी आपले काका केशवराव यांच्याकडून संगीताचे प्राथमिक शिक्षण घेतले. त्यानंतर मिरज संस्थानाच्या शिष्यवृत्तीवर ते [[लाहोर]] येथे गेले व तिथे त्यांनी पंडित [[विष्णू दिगंबर पलुसकर]] यांचे शिष्यत्व पत्करले. पलुसकर बुवांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांचे गाणे अधिक संपन्न झाले. त्यांनी मिरज येथे पं. [[बाळकृष्णबुवा इचलकरंजीकर]] व [[पुणे]] येथे [[रामकृष्णबुवा वझे]] यांचेकडेही संगीताचा काही वर्षे अभ्यास केला. |
|||
==सांगीतिक कारकीर्द== |
|||
पटवर्धनबुवांनी पुण्यात ८ मे, इ. स. १९३२ रोजी गंधर्व महाविद्यालयाची स्थापना केली. त्यांनी अनेक शिष्य तयार केले. त्यातील काही जण उत्कृष्ट गायक तर काही जण उत्तम शिक्षक बनले. त्यांच्या शिष्यांतील काही निवडक मंडळी म्हणजे पं. [[दत्तात्रेय विष्णू पलुसकर]], पं. एस. बी. देशपांडे, पं. व्ही. आर. आठवले, पं. विष्णू घाग व पं. व्ही. डी. घाटे हे होत. इ. स. १९४२ मध्ये त्यांनी भारतीय संगीत प्रसारक मंडळ ट्रस्टची स्थापना केली व गंधर्व महाविद्यालयाचे कामकाज ट्रस्टकडे सोपविले. |
|||
त्यांच्या गायनातून ग्वाल्हेर शैलीच्या गायनाचे वैशिष्ट्य असलेला संगीत रागांना सहज सोप्या पद्धतीने गाण्याचा कल प्रतिबिंबित होतो. विनायकराव हे त्यांनी गायलेल्या तराण्यांसाठी प्रसिद्ध होते. त्यांची भजन गायनाची शैलीही निराळी होती. त्यांनी 'राग विज्ञान' (सात खंड), 'नाट्य संगीत प्रकाश' आणि 'महाराष्ट्र संगीत प्रकाश' ही पुस्तके लिहिली. अनेक मराठी संगीत नाट्यांमध्ये त्यांनी जवळपास १० वर्षे वेगवेगळ्या भूमिका केल्या. प्रख्यात कलाकार [[बालगंधर्व]] यांच्या जोडीने ते रंगमंचावर वावरले. |
|||
पटवर्धनबुवांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय सांस्कृतिक प्रतिनिधी मंडळ [[सोव्हियेत संघ]], [[पोलंड]] व [[चेकोस्लोव्हाकिया]] या राष्ट्रांचा दौरा करून आले. |
|||
==पुरस्कार व सन्मान== |
|||
विनायकरावांना इ. स. १९६५ मध्ये संगीत नाटक अकादमीची फेलोशिप मिळाली. इ. स. १९७२ मध्ये त्यांना भारत सरकार तर्फे [[पद्मभूषण]] पुरस्काराने गौरविण्यात आले. |
|||
==बाह्य दुवे== |
|||
[http://www.gandharvapune.com/GetCriteria.php?Link=History गंधर्व महाविद्यालय, पुणे यांचे संकेतस्थळ (इंग्लिश मजकूर)] |
|||
[http://rohiniprasadk.blogspot.com/2005/08/vinayakarao-patwardhan-great-performer.html पटवर्धनबुवांवरील लेख (इंग्लिश मजकूर)] |
|||
[http://www.shankarmahadevan.com/hindustani-vocalists/ पार्श्वगायक व संगीत रचनाकार शंकर महादेवन् यांचे अधिकृत संस्थळ (इंग्लिश मजकूर) ] |
|||
{{हिंदुस्तानी संगीत}} |
{{हिंदुस्तानी संगीत}} |
||
{{मराठी संगीत रंगभूमी}} |
|||
{{DEFAULTSORT:पटवर्धन,विनायकराव}} |
|||
[[वर्ग:विस्तार विनंती]] |
|||
[[वर्ग:हिंदुस्तानी गायक]] |
[[वर्ग:हिंदुस्तानी गायक]] |
||
[[वर्ग:पद्मभूषण पुरस्कारविजेते]] |
|||
[[वर्ग:संगीत नाटक अकादमी पुरस्कारविजेते]] |
|||
१९:५१, २१ मे २०११ ची आवृत्ती
विनायकराव पटवर्धन अथवा पटवर्धनबुवा (२२ जुलै, इ. स. १८९८ - २३ ऑगस्ट, इ. स. १९७५) हे ग्वाल्हेर घराण्याचे जेष्ठ गायक होते. प्रसिद्ध गायक पंडित दत्तात्रेय विष्णू पलुस्कर ह्यांचे ते गुरु होते.
पूर्वायुष्य
पटवर्धनबुवांचा जन्म महाराष्ट्रातील मिरज ह्या गावी झाला. त्यांनी आपले काका केशवराव यांच्याकडून संगीताचे प्राथमिक शिक्षण घेतले. त्यानंतर मिरज संस्थानाच्या शिष्यवृत्तीवर ते लाहोर येथे गेले व तिथे त्यांनी पंडित विष्णू दिगंबर पलुसकर यांचे शिष्यत्व पत्करले. पलुसकर बुवांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांचे गाणे अधिक संपन्न झाले. त्यांनी मिरज येथे पं. बाळकृष्णबुवा इचलकरंजीकर व पुणे येथे रामकृष्णबुवा वझे यांचेकडेही संगीताचा काही वर्षे अभ्यास केला.
सांगीतिक कारकीर्द
पटवर्धनबुवांनी पुण्यात ८ मे, इ. स. १९३२ रोजी गंधर्व महाविद्यालयाची स्थापना केली. त्यांनी अनेक शिष्य तयार केले. त्यातील काही जण उत्कृष्ट गायक तर काही जण उत्तम शिक्षक बनले. त्यांच्या शिष्यांतील काही निवडक मंडळी म्हणजे पं. दत्तात्रेय विष्णू पलुसकर, पं. एस. बी. देशपांडे, पं. व्ही. आर. आठवले, पं. विष्णू घाग व पं. व्ही. डी. घाटे हे होत. इ. स. १९४२ मध्ये त्यांनी भारतीय संगीत प्रसारक मंडळ ट्रस्टची स्थापना केली व गंधर्व महाविद्यालयाचे कामकाज ट्रस्टकडे सोपविले.
त्यांच्या गायनातून ग्वाल्हेर शैलीच्या गायनाचे वैशिष्ट्य असलेला संगीत रागांना सहज सोप्या पद्धतीने गाण्याचा कल प्रतिबिंबित होतो. विनायकराव हे त्यांनी गायलेल्या तराण्यांसाठी प्रसिद्ध होते. त्यांची भजन गायनाची शैलीही निराळी होती. त्यांनी 'राग विज्ञान' (सात खंड), 'नाट्य संगीत प्रकाश' आणि 'महाराष्ट्र संगीत प्रकाश' ही पुस्तके लिहिली. अनेक मराठी संगीत नाट्यांमध्ये त्यांनी जवळपास १० वर्षे वेगवेगळ्या भूमिका केल्या. प्रख्यात कलाकार बालगंधर्व यांच्या जोडीने ते रंगमंचावर वावरले.
पटवर्धनबुवांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय सांस्कृतिक प्रतिनिधी मंडळ सोव्हियेत संघ, पोलंड व चेकोस्लोव्हाकिया या राष्ट्रांचा दौरा करून आले.
पुरस्कार व सन्मान
विनायकरावांना इ. स. १९६५ मध्ये संगीत नाटक अकादमीची फेलोशिप मिळाली. इ. स. १९७२ मध्ये त्यांना भारत सरकार तर्फे पद्मभूषण पुरस्काराने गौरविण्यात आले.
बाह्य दुवे
गंधर्व महाविद्यालय, पुणे यांचे संकेतस्थळ (इंग्लिश मजकूर)
पटवर्धनबुवांवरील लेख (इंग्लिश मजकूर)
पार्श्वगायक व संगीत रचनाकार शंकर महादेवन् यांचे अधिकृत संस्थळ (इंग्लिश मजकूर)