विश्वकर्मा

भगवान विश्वकर्मा देवांचे वास्तुकला तज्ञ आहेत. त्यांनी भगवान श्रीकृष्णासाठी द्वारका,पांडवासाठी हस्तिनापूर व रावणासाठी सोन्याची लंका तयार केली. या नगरांच्या रचनेत, सौंदर्य, अचुकता व सुखसोयी यांचा मिलाप होता.ते वास्तुशास्त्राचे पहिले प्रणेते आहेत.भगवान विश्वकर्मा यांनी लंकेत प्रवेश करण्यासाठी श्रीरामाला सहकार्य केले होते. त्यांच्या मार्गदर्शनाखालीच महाबली हनुमान, नल−निल या सारख्या वानरसेनेतील स्थापत्य तज्ञांनी रामसेतू बांधला.भगवान विश्वकर्मा यांनी १४ ब्रम्हांडाची रचना केली. त्यात वायुमंडळ, कैलास,वैकुंठ, ब्रम्हपुरी, इंद्रपुरी,स्वर्ग, पृथ्वी, पाताळातील नागलोक इत्यांदिंची रचना केली होती.

त्यांनी 'विश्वकर्मा वास्तुशास्त्र' या ग्रंथाची रचना केली.ब्रह्माच्या इच्छेनुसार त्यांनी नित्य नवीन औजारे शोधलीत.त्यांना सौर उर्जा वापरण्याचे व त्या उर्जेच्या नियंत्रणाचे ज्ञान प्राप्त होते. सूर्याचे या शक्तिचा वापर करून त्यांनी विष्णू शिव व इंद्रासाठी क्रमाने सुदर्शन चक्र, त्रिशूळ व विजय रथ निर्माण केला.ते हरहुन्नरी होते.अन्य विविध शास्त्रांच्या निर्माणात, त्याचे नियम ठरविण्यात,व त्या त्या शास्त्रांच्या विकासास त्यांनी हातभार लावला.शस्त्रे व अस्त्रे, अलंकार, विमान आदिंचेही त्यांनी निर्माण केले.सुमारे १२०० च्या जवळपास यंत्र-तंत्र,शस्त्रास्त्रे व साधनांच्या त्यांनी निर्मिती केली.पांडवांसाठी मयसभा बनविणारा मयासूर त्यांचा शिष्यच होता.

आजही सोनार,लोहार,सुतार,कुंभार,कासार इत्यादी समाज त्यांना आपले दैवत मानतात.भारतात दिनांक १७ सप्टेंबर हा दिवस राष्ट्रीय श्रम दिवस आणि त्यांची जयंती म्हणुन साजरा करण्यात येतो.

वेदांमध्ये उल्लेख

ऋग्वेदात विश्वकर्मा सूक्त या नावाने 11 स्तोत्रे लिहिलेली आहेत. ज्याच्या प्रत्येक मंत्रावर ऋषी विश्वकर्मा भवन देवता इत्यादी लिहिलेले असते. हे सूक्त यजुर्वेदाच्या १७ व्या अध्यायात आले आहे, सुक्त मंत्र १६ ते ३१ अशा १६ मंत्रांमध्ये आले आहे. नंतरच्या वेदांमध्येही त्याचा विशेषण म्हणून वापर अज्ञात नाही, ते प्रजापतीचे विशेषण म्हणूनही आले आहे. पूर्ण परमात्म्याने हे जग निर्माण केले आहे.मातेच्या उदरातही त्यांनी आपले पालनपोषण केले आहे. त्या देवाच्या जागी आपण इतर देव-देवतांना जगाचे निर्माते म्हणू शकतो का, नाही. केवळ परमात्मा कबीर साहिब जी हेच सर्वांचे पिता आहेत, त्यांच्यापासून संपूर्ण विश्वाचा संचार आहे.