"लंडन" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

दुवे संपादा
विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
छो Bot: Reverted to revision 1728800 by Akshay patil108 on 2020-01-09T08:40:12Z
छो सांगकाम्या_संदर्भ_त्रुटी_काढली
ओळ १६: ओळ १६:
| उंची = ७९
| उंची = ७९
| लोकसंख्या_वर्ष = जुलै २०१०
| लोकसंख्या_वर्ष = जुलै २०१०
| लोकसंख्या = ७८,२५,२००<ref name="2010 ONS Population">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_population/mid-2010-pop-ests-30-june-2011.zip |शीर्षक=July 2010 Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland|publisher=Office for National Statistics|accessdate=3 July 2011}}</ref>
| लोकसंख्या = ७८,२५,२००<ref name="2010 ONS Population">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_population/mid-2010-pop-ests-30-june-2011.zip |title=July 2010 Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland|publisher=Office for National Statistics|accessdate=3 July 2011}}</ref>
| महानगर_लोकसंख्या = १,३९,४५,०००
| महानगर_लोकसंख्या = १,३९,४५,०००
| घनता = ४,९७८
| घनता = ४,९७८
ओळ २७: ओळ २७:
'''लंडन''' ([[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: {{ध्वनी-मदतीविना|En-uk-London.ogg|London}}) हे [[इंग्लंड]]चे व [[युनायटेड किंग्डम]]चे राजधानीचे व सर्वात मोठे शहर तसेच [[युरोपियन संघ]]ामधील सर्वात मोठे महानगर क्षेत्र आहे. [[थेम्स नदी]]च्या काठावर वसलेल्या ह्या शहराला २,००० पेक्षा जास्त वर्षांचा इतिहास आहे.
'''लंडन''' ([[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: {{ध्वनी-मदतीविना|En-uk-London.ogg|London}}) हे [[इंग्लंड]]चे व [[युनायटेड किंग्डम]]चे राजधानीचे व सर्वात मोठे शहर तसेच [[युरोपियन संघ]]ामधील सर्वात मोठे महानगर क्षेत्र आहे. [[थेम्स नदी]]च्या काठावर वसलेल्या ह्या शहराला २,००० पेक्षा जास्त वर्षांचा इतिहास आहे.


लंडन हे अर्थ, कला आणि उद्योग या क्षेत्रांमध्ये जगातील एक प्रमुख शहर आहे. [[न्यूयॉर्क शहर]] व [[टोकियो]]सोबत लंडन हे जगातील सर्वात शक्तिशाली आर्थिक केंद्र मानले जाते.<ref name="Global Financial Centres 9">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.zyen.com/GFCI/GFCI%209.pdf |शीर्षक=Global Financial Centres 9 |publisher=[[Z/Yen]] |year=2011}}</ref><ref name="forbes.com">{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.forbes.com/2008/07/15/economic-growth-gdp-biz-cx_jz_0715powercities.html |शीर्षक="World's Most Economically Powerful Cities". |work=Forbes |date=15 July 2008 |accessdate=3 October 2010| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo0LhcwS | archivedate = 19 May 2011| मृतदुवा=no}}</ref><ref name="Mastercard">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.mastercard.com/us/company/en/insights/pdfs/2008/MCWW_WCoC-Report_2008.pdf|शीर्षक=Worldwide Centres of Commerce Index 2008|publisher=Mastercard}}</ref>. तसेच [[युरोप]]ातील सर्वात मोठे अर्थव्यवस्था असलेले शहर हा मान देखील लंडनकडेच जातो.<ref name="Global city GDP rankings 2008-2025">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ukmediacentre.pwc.com/Media-Library/Global-city-GDP-rankings-2008-2025-61a.aspx |शीर्षक=Global city GDP rankings 2008–2025|publisher=PricewaterhouseCoopers|accessdate=16 November 2010| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo0M2ast | archivedate = 19 May 2011| मृतदुवा=no}}</ref> जगातील सर्वाधिक आंतरराष्ट्रीय पर्यटक लंडनमध्ये येतात<ref name=EuromonitorCityRanking>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://blog.euromonitor.com/2011/01/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking.html|शीर्षक=Euromonitor International's Top City Destination Ranking (2011 update)|publisher=Euromonitor International|date=6 January 2011|accessdate=8 August 2011| archiveurl = http://www.webcitation.org/60mPgRtfi | archivedate = 8 August 2011| मृतदुवा=no}}</ref> तसेच [[लंडन हीथ्रो विमानतळ]] हा आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूकीसाठी जगातील सर्वात मोठा विमानतळ आहे.<ref name=wsj230211>{{स्रोत बातमी|दुवा=http://online.wsj.com/article/BT-CO-20110223-710213.html|शीर्षक=Delta Expects New Slots To Foster Growth At Heathrow Airport|accessdate=7 March 2011|work=The Wall Street Journal| date=23 February 2011| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo0OE2ky | archivedate = 19 May 2011| मृतदुवा=no}}</ref>. [[२०१२ उन्हाळी ऑलिंपिक|२०१२ सालच्या ऑलिंपिक स्पर्धा]] लंडनमध्ये भरवल्या गेल्या. ह्या स्पर्धांचे तिसऱ्यांदा आयोजन करणारे लंडन हे जगातील एकमेव शहर आहे.
लंडन हे अर्थ, कला आणि उद्योग या क्षेत्रांमध्ये जगातील एक प्रमुख शहर आहे. [[न्यूयॉर्क शहर]] व [[टोकियो]]सोबत लंडन हे जगातील सर्वात शक्तिशाली आर्थिक केंद्र मानले जाते.<ref name="Global Financial Centres 9">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.zyen.com/GFCI/GFCI%209.pdf |title=Global Financial Centres 9 |publisher=[[Z/Yen]] |year=2011}}</ref><ref name="forbes.com">{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.forbes.com/2008/07/15/economic-growth-gdp-biz-cx_jz_0715powercities.html |title="World's Most Economically Powerful Cities". |work=Forbes |date=15 July 2008 |accessdate=3 October 2010| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo0LhcwS | archivedate = 19 May 2011| मृतदुवा=no}}</ref><ref name="Mastercard">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.mastercard.com/us/company/en/insights/pdfs/2008/MCWW_WCoC-Report_2008.pdf|title=Worldwide Centres of Commerce Index 2008|publisher=Mastercard}}</ref>. तसेच [[युरोप]]ातील सर्वात मोठे अर्थव्यवस्था असलेले शहर हा मान देखील लंडनकडेच जातो.<ref name="Global city GDP rankings 2008-2025">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ukmediacentre.pwc.com/Media-Library/Global-city-GDP-rankings-2008-2025-61a.aspx |title=Global city GDP rankings 2008–2025|publisher=PricewaterhouseCoopers|accessdate=16 November 2010| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo0M2ast | archivedate = 19 May 2011| मृतदुवा=no}}</ref> जगातील सर्वाधिक आंतरराष्ट्रीय पर्यटक लंडनमध्ये येतात<ref name=EuromonitorCityRanking>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://blog.euromonitor.com/2011/01/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking.html|title=Euromonitor International's Top City Destination Ranking (2011 update)|publisher=Euromonitor International|date=6 January 2011|accessdate=8 August 2011| archiveurl = http://www.webcitation.org/60mPgRtfi | archivedate = 8 August 2011| मृतदुवा=no}}</ref> तसेच [[लंडन हीथ्रो विमानतळ]] हा आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूकीसाठी जगातील सर्वात मोठा विमानतळ आहे.<ref name=wsj230211>{{स्रोत बातमी|दुवा=http://online.wsj.com/article/BT-CO-20110223-710213.html|title=Delta Expects New Slots To Foster Growth At Heathrow Airport|accessdate=7 March 2011|work=The Wall Street Journal| date=23 February 2011| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo0OE2ky | archivedate = 19 May 2011| मृतदुवा=no}}</ref>. [[२०१२ उन्हाळी ऑलिंपिक|२०१२ सालच्या ऑलिंपिक स्पर्धा]] लंडनमध्ये भरवल्या गेल्या. ह्या स्पर्धांचे तिसऱ्यांदा आयोजन करणारे लंडन हे जगातील एकमेव शहर आहे.


जुलै २०१० मध्ये ७८,२५,२०० इतकी लोकसंख्या असलेले लंडन युरोपामधील सर्वाधिक लोकसंख्येचे शहर होते.<ref name="largest_city_eu">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=384|शीर्षक=Largest EU City. Over 7&nbsp;million residents in 2001|publisher=Office for National Statistics|work=www.statistics.gov.uk|accessdate=28 June 2008| archiveurl = http://www.webcitation.org/5Qd8V9JhM | archivedate = 26 July 2007| deadurl=no}}</ref> [[ग्रेटर लंडन]]ची लोकसंख्या ८२,७८,२५१ तर लंडन महानगर क्षेत्राची लोकसंख्या अंदाजे १.२ ते १.४ कोटी आहे.<ref name="urban_area_pop">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=8271&More=Y|शीर्षक=KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas|publisher=Office for National Statistics|accessdate=6 June 2008| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo0QNPvs | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref> लंडन शहराच्या समाजरचनेत कमालीचे वैविध्य आढळते. लंडन परिसरात ३०० [[भाषा]] बोलल्या जातात. सध्या लंडन परिसरात राहणारे ६.६ टक्के लोक [[भारत]]ीय वंशाचे आहेत.
जुलै २०१० मध्ये ७८,२५,२०० इतकी लोकसंख्या असलेले लंडन युरोपामधील सर्वाधिक लोकसंख्येचे शहर होते.<ref name="largest_city_eu">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=384|title=Largest EU City. Over 7&nbsp;million residents in 2001|publisher=Office for National Statistics|work=www.statistics.gov.uk|accessdate=28 June 2008| archiveurl = http://www.webcitation.org/5Qd8V9JhM | archivedate = 26 July 2007| deadurl=no}}</ref> [[ग्रेटर लंडन]]ची लोकसंख्या ८२,७८,२५१ तर लंडन महानगर क्षेत्राची लोकसंख्या अंदाजे १.२ ते १.४ कोटी आहे.<ref name="urban_area_pop">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=8271&More=Y|title=KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas|publisher=Office for National Statistics|accessdate=6 June 2008| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo0QNPvs | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref> लंडन शहराच्या समाजरचनेत कमालीचे वैविध्य आढळते. लंडन परिसरात ३०० [[भाषा]] बोलल्या जातात. सध्या लंडन परिसरात राहणारे ६.६ टक्के लोक [[भारत]]ीय वंशाचे आहेत.
== इतिहास ==
== इतिहास ==
ओळ ३७: ओळ ३७:
लंडनमधील हवामान इतर [[पश्चिम युरोप]]ीय शहरांप्रमाणे सौम्य व आर्द्र आहे.<ref name="AverageWeatherLondon">{{Citation
लंडनमधील हवामान इतर [[पश्चिम युरोप]]ीय शहरांप्रमाणे सौम्य व आर्द्र आहे.<ref name="AverageWeatherLondon">{{Citation
|दुवा=http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003790
|दुवा=http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003790
|शीर्षक=Average Conditions, London, United Kingdom
|title=Average Conditions, London, United Kingdom
|publisher=[[British Broadcasting Corporation]]
|publisher=[[British Broadcasting Corporation]]
|accessdate=2008-10-28}}</ref> २०१० साली लंडन हे [[युरोप]]ातील सर्वात प्रदुषित शहर होते.<ref>{{Citation
|accessdate=2008-10-28}}</ref> २०१० साली लंडन हे [[युरोप]]ातील सर्वात प्रदुषित शहर होते.<ref>{{Citation
|दुवा=http://www.guardian.co.uk/environment/2010/jun/25/london-air-pollution-europe
|दुवा=http://www.guardian.co.uk/environment/2010/jun/25/london-air-pollution-europe
|शीर्षक=London air pollution 'worst in Europe'
|title=London air pollution 'worst in Europe'
|publisher=The Guardian
|publisher=The Guardian
|accessdate=2010-06-26
|accessdate=2010-06-26
ओळ १७९: ओळ १७९:
|source 2 = हवामान खाते,<ref name = GreenwichStats>{{संकेतस्थळ स्रोत
|source 2 = हवामान खाते,<ref name = GreenwichStats>{{संकेतस्थळ स्रोत
| दुवा = http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/sites/greenwich.html
| दुवा = http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/sites/greenwich.html
| शीर्षक= Met Office: Climate averages 1971-2000
| title= Met Office: Climate averages 1971-2000
| archiveurl = http://www.webcitation.org/5wpl3HnmR
| archiveurl = http://www.webcitation.org/5wpl3HnmR
| archivedate = 2011-02-28
| archivedate = 2011-02-28
| publisher = [[Met Office]] }}</ref>
| publisher = [[Met Office]] }}</ref>
|source 1 = [[बीबीसी]] हवामान,<ref name="AverageWeatherLondon">{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा = http://news.bbc.co.uk/weather/forecast/8?type=node&clear=ABCD&state=fo:D | शीर्षक= London, Greater London: Average conditions | publisher = [[BBC Weather]] | archiveurl = http://www.webcitation.org/5wpjdyrKA | archivedate = 2011-02-28}}</ref><ref name="Met_Aug_2003_Hot_Spell">{{संकेतस्थळ स्रोत | शीर्षक= August 2003 — Hot spell | दुवा = http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/interesting/aug03maxtemps.html#maxtemps10aug | publisher = [[Met Office]] | archiveurl = http://www.webcitation.org/5wpjI9SEw | archivedate = 2011-02-28 }}</ref>
|source 1 = [[बीबीसी]] हवामान,<ref name="AverageWeatherLondon">{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा = http://news.bbc.co.uk/weather/forecast/8?type=node&clear=ABCD&state=fo:D | title= London, Greater London: Average conditions | publisher = [[BBC Weather]] | archiveurl = http://www.webcitation.org/5wpjdyrKA | archivedate = 2011-02-28}}</ref><ref name="Met_Aug_2003_Hot_Spell">{{संकेतस्थळ स्रोत | title= August 2003 — Hot spell | दुवा = http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/interesting/aug03maxtemps.html#maxtemps10aug | publisher = [[Met Office]] | archiveurl = http://www.webcitation.org/5wpjI9SEw | archivedate = 2011-02-28 }}</ref>
|date=August 2010
|date=August 2010
}}
}}
ओळ १९२: ओळ १९२:
लंडन शहर इंग्लंड व जगातील इतर शहरांसोबत हवाई, [[रेल्वे]] व रस्तेमार्गांनी जोडले गेले आहे. [[हिलिंग्डन]] ह्या बरोमध्ये स्थित असलेला [[लंडन हीथ्रो विमानतळ]] हा युनायटेड किंग्डममधील सर्वात मोठा व आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूकीच्या दृष्टीने जगातील सर्वात वर्दळीचा [[विमानतळ]] आहे. [[गॅट्विक विमानतळ]] हा येथील दुसरा एक महत्त्वाचा विमानतळ आहे. [[युरोस्टार]] ही [[चॅनल टनेल]]मधून धावणारी [[द्रुतगती रेल्वे]]सेवा लंडनला [[पॅरिस]] व [[ब्रुसेल्स]] शहरांशी जोडते. लंडन शहरात १८ लांब पल्ल्याची गाड्यांची एकूण १८ [[रेल्वे स्थानक]]े आहेत. त्यांद्वारे ब्रिटनमधील सर्व लहानमोठ्या शहरांचा रेल्वे प्रवास सुलभपणे शक्य होतो.
लंडन शहर इंग्लंड व जगातील इतर शहरांसोबत हवाई, [[रेल्वे]] व रस्तेमार्गांनी जोडले गेले आहे. [[हिलिंग्डन]] ह्या बरोमध्ये स्थित असलेला [[लंडन हीथ्रो विमानतळ]] हा युनायटेड किंग्डममधील सर्वात मोठा व आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूकीच्या दृष्टीने जगातील सर्वात वर्दळीचा [[विमानतळ]] आहे. [[गॅट्विक विमानतळ]] हा येथील दुसरा एक महत्त्वाचा विमानतळ आहे. [[युरोस्टार]] ही [[चॅनल टनेल]]मधून धावणारी [[द्रुतगती रेल्वे]]सेवा लंडनला [[पॅरिस]] व [[ब्रुसेल्स]] शहरांशी जोडते. लंडन शहरात १८ लांब पल्ल्याची गाड्यांची एकूण १८ [[रेल्वे स्थानक]]े आहेत. त्यांद्वारे ब्रिटनमधील सर्व लहानमोठ्या शहरांचा रेल्वे प्रवास सुलभपणे शक्य होतो.


शहरी वाहतुकीसाठी [[लंडन अंडरग्राऊंड]] ही जगातील सर्वात जुनी व दुसरी सर्वाधिक लांबीची शहरी भुयारी रेल्वे सेवा कार्यरत आहे. २८० स्थानके जोडणाऱ्या ह्या रेल्वेचा वापर दररोज ३० लाख प्रवासी करतात. जगातील सर्वोत्तम शहरी वाहतूक असलेले शहर हा खिताब लंडनला मिळाला आहे.<ref name=london_126>{{Cite document |दुवा=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/london/5294790.stm |publisher=BBC News | location = London |accessdate=<!---2008-06-07---> |शीर्षक=London voted best for transport |date=29 August 2006 |ref=harv }} {{WebCite|दुवा=http://www.webcitation.org/5yoJyCec1|date =19 May 2011}}</ref>
शहरी वाहतुकीसाठी [[लंडन अंडरग्राऊंड]] ही जगातील सर्वात जुनी व दुसरी सर्वाधिक लांबीची शहरी भुयारी रेल्वे सेवा कार्यरत आहे. २८० स्थानके जोडणाऱ्या ह्या रेल्वेचा वापर दररोज ३० लाख प्रवासी करतात. जगातील सर्वोत्तम शहरी वाहतूक असलेले शहर हा खिताब लंडनला मिळाला आहे.<ref name=london_126>{{Cite document |दुवा=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/london/5294790.stm |publisher=BBC News | location = London |accessdate=<!---2008-06-07---> |title=London voted best for transport |date=29 August 2006 |ref=harv }} {{WebCite|दुवा=http://www.webcitation.org/5yoJyCec1|date =19 May 2011}}</ref>


== लोकजीवन ==
== लोकजीवन ==
ओळ २१६: ओळ २१६:
{{Div col|cols=3|small=yes}}
{{Div col|cols=3|small=yes}}
* {{Flagicon|Peru}} [[अरेकिपा]]
* {{Flagicon|Peru}} [[अरेकिपा]]
* {{Flagicon|Germany}} [[बर्लिन]]<ref name="twinning">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.inlondonguide.co.uk/london-sight-guide/interesting-facts-about-london.html London is twinned with New York, Moscow and Berlin.|शीर्षक=Interesting Facts About London|publisher=insideguide to London|accessdate=27 July 2011}}See Fact 2 by Big Ben photo.</ref>
* {{Flagicon|Germany}} [[बर्लिन]]<ref name="twinning">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.inlondonguide.co.uk/london-sight-guide/interesting-facts-about-london.html London is twinned with New York, Moscow and Berlin.|title=Interesting Facts About London|publisher=insideguide to London|accessdate=27 July 2011}}See Fact 2 by Big Ben photo.</ref>
* {{Flagicon|India}} [[दिल्ली]]<ref name="Mayor of London">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://legacy.london.gov.uk/view_press_release.jsp?releaseid=1329|शीर्षक=Friendship agreement to be signed between London and Delhi|date=25 July 2002|publisher=Mayor of London|accessdate=23 February 2010| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yoKJLcvL | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref>
* {{Flagicon|India}} [[दिल्ली]]<ref name="Mayor of London">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://legacy.london.gov.uk/view_press_release.jsp?releaseid=1329|title=Friendship agreement to be signed between London and Delhi|date=25 July 2002|publisher=Mayor of London|accessdate=23 February 2010| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yoKJLcvL | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref>
* {{Flagicon|Colombia}} [[बोगोता]]
* {{Flagicon|Colombia}} [[बोगोता]]
* {{Flagicon|South Africa}} [[जोहान्सबर्ग]]<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.joburg.org.za/content/view/833/131/#ixzz0PU5ypfol|शीर्षक=Twinning agreements|work=Making Joburg an entry point into Africa|publisher=City of Johannesburg|accessdate=28 August 2009}} {{dead link|date=May 2011}}</ref>
* {{Flagicon|South Africa}} [[जोहान्सबर्ग]]<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.joburg.org.za/content/view/833/131/#ixzz0PU5ypfol|title=Twinning agreements|work=Making Joburg an entry point into Africa|publisher=City of Johannesburg|accessdate=28 August 2009}} {{dead link|date=May 2011}}</ref>
* {{Flagicon|Malaysia}} [[क्वालालंपूर]]
* {{Flagicon|Malaysia}} [[क्वालालंपूर]]
* {{Flagicon|Kuwait}} [[कुवेत शहर]]
* {{Flagicon|Kuwait}} [[कुवेत शहर]]
* {{Flagicon|Russia}} [[मॉस्को]]<ref name=twinning/>
* {{Flagicon|Russia}} [[मॉस्को]]<ref name=twinning/>
* {{Flagicon|United States}} [[न्यूयॉर्क शहर]]<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.london.gov.uk/mayor/international/city_partnerships/docs/new_york_partnership_agreement.pdf|archiveurl=http://www.webcitation.org/5mxnSYQPt|archivedate=22 January 2010|शीर्षक=The New York City-London sister city partnership |last=Barfield|first=M|date=March 2001|format=PDF|publisher=Greater London Authority|accessdate=26 October 2009}}</ref>
* {{Flagicon|United States}} [[न्यूयॉर्क शहर]]<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.london.gov.uk/mayor/international/city_partnerships/docs/new_york_partnership_agreement.pdf|archiveurl=http://www.webcitation.org/5mxnSYQPt|archivedate=22 January 2010|title=The New York City-London sister city partnership |last=Barfield|first=M|date=March 2001|format=PDF|publisher=Greater London Authority|accessdate=26 October 2009}}</ref>
* {{Flagicon|Norway}} [[ओस्लो]]
* {{Flagicon|Norway}} [[ओस्लो]]
* {{Flagicon|Bangladesh}} [[सिलहट]]
* {{Flagicon|Bangladesh}} [[सिलहट]]
* {{Flagicon|China}} [[शांघाय]]<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.shfao.gov.cn/wsb/english/Sister_Cities/u1a14240.html |शीर्षक=Shanghai Foreign Affairs |publisher=Shfao.gov.cn |date=27 July 2009 |accessdate=23 May 2010| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yoKKcj5N | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref>
* {{Flagicon|China}} [[शांघाय]]<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.shfao.gov.cn/wsb/english/Sister_Cities/u1a14240.html |title=Shanghai Foreign Affairs |publisher=Shfao.gov.cn |date=27 July 2009 |accessdate=23 May 2010| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yoKKcj5N | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref>
* {{Flagicon|Iran}} [[तेहरान]]
* {{Flagicon|Iran}} [[तेहरान]]
{{Div col end}}
{{Div col end}}


== संदर्भ ==
== संदर्भ ==
* {{citation | last=Ackroyd | first=Peter | शीर्षक=London: The Biography | publisher=Vintage | location=London | year=2001 | isbn=0099422581 | page=880 }}
* {{citation | last=Ackroyd | first=Peter | title=London: The Biography | publisher=Vintage | location=London | year=2001 | isbn=0099422581 | page=880 }}
* {{citation | last=Aubin | first=Robert Arnold | शीर्षक=London in flames, London in glory: poems on the fire and rebuilding of London|publisher=Rutgers University Press on's Concerts" /> London's two muthor=Mayor of London | url=http://www.london.gov.uk/thelondonplan/docs/londonplan08.pdf | month=February | year= 2008 }}{{मृत दुवा}}
* {{citation | last=Aubin | first=Robert Arnold | title=London in flames, London in glory: poems on the fire and rebuilding of London|publisher=Rutgers University Press on's Concerts" /> London's two muthor=Mayor of London | url=http://www.london.gov.uk/thelondonplan/docs/londonplan08.pdf | month=February | year= 2008 }}{{मृत दुवा}}
* {{citation | last=Miles | first=Barry | शीर्षक= London Calling| publisher= Atlantic Books | year=2010 | isbn=9781842546139}}
* {{citation | last=Miles | first=Barry | title= London Calling| publisher= Atlantic Books | year=2010 | isbn=9781842546139}}
* {{citation | last=Mills | first=David | शीर्षक=Dictionary of London Place Names | publisher=Oxford Paperbacks | year=2001 | isbn=978-0192801067 | oclc=45406491}}
* {{citation | last=Mills | first=David | title=Dictionary of London Place Names | publisher=Oxford Paperbacks | year=2001 | isbn=978-0192801067 | oclc=45406491}}
* {{citation | last=Noorthouk | first=J | year=1773 | url=http://www.british-history.ac.uk/source.aspx?pubid=332 | शीर्षक=A New History of London | publisher=Centre for Metropolitan History }}
* {{citation | last=Noorthouk | first=J | year=1773 | url=http://www.british-history.ac.uk/source.aspx?pubid=332 | title=A New History of London | publisher=Centre for Metropolitan History }}
* Porter, Roy. ''History of London'' (1995), by a leading historian
* Porter, Roy. ''History of London'' (1995), by a leading historian
* {{citation | last=Reddaway | first=Thomas Fiddian| शीर्षक=The Rebuilding of London After the Great Fire | publisher=Jonathan Cape | year=1940 }}
* {{citation | last=Reddaway | first=Thomas Fiddian| title=The Rebuilding of London After the Great Fire | publisher=Jonathan Cape | year=1940 }}
* {{citation | last=Travers | first=Tony | शीर्षक=The Politics of London | year=2004 | publisher=Palgrave | isbn=1861341725}}
* {{citation | last=Travers | first=Tony | title=The Politics of London | year=2004 | publisher=Palgrave | isbn=1861341725}}


== टिपा ==
== टिपा ==

१५:५६, २६ एप्रिल २०२० ची आवृत्ती

लंडन
London
युनायटेड किंग्डम देशाची राजधानी

सिटी ऑफ लंडन, टॉवर ब्रिज, लंडन आय व बकिंगहॅम राजवाडा
लंडनचे युनायटेड किंग्डममधील स्थान

गुणक: 51°30′28″N 00°07′41″W / 51.50778°N 0.12806°W / 51.50778; -0.12806

देश Flag of the United Kingdom युनायटेड किंग्डम
राज्य इंग्लंड ध्वज इंग्लंड
काउंटी ग्रेटर लंडन
स्थापना वर्ष इ.स. ४३
महापौर बोरिस जॉन्सन
क्षेत्रफळ १,५७२.१ चौ. किमी (६०७.० चौ. मैल)
समुद्रसपाटीपासुन उंची ७९ फूट (२४ मी)
लोकसंख्या  (जुलै २०१०)
  - शहर ७८,२५,२००[१]
  - घनता ४,९७८ /चौ. किमी (१२,८९० /चौ. मैल)
  - महानगर १,३९,४५,०००
प्रमाणवेळ ग्रीनविच प्रमाणवेळ
लंडनचे संकेतस्थळ


लंडन (इंग्लिश: En-uk-London.ogg London ) हे इंग्लंडचे व युनायटेड किंग्डमचे राजधानीचे व सर्वात मोठे शहर तसेच युरोपियन संघामधील सर्वात मोठे महानगर क्षेत्र आहे. थेम्स नदीच्या काठावर वसलेल्या ह्या शहराला २,००० पेक्षा जास्त वर्षांचा इतिहास आहे.

लंडन हे अर्थ, कला आणि उद्योग या क्षेत्रांमध्ये जगातील एक प्रमुख शहर आहे. न्यूयॉर्क शहर व टोकियोसोबत लंडन हे जगातील सर्वात शक्तिशाली आर्थिक केंद्र मानले जाते.[२][३][४]. तसेच युरोपातील सर्वात मोठे अर्थव्यवस्था असलेले शहर हा मान देखील लंडनकडेच जातो.[५] जगातील सर्वाधिक आंतरराष्ट्रीय पर्यटक लंडनमध्ये येतात[६] तसेच लंडन हीथ्रो विमानतळ हा आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूकीसाठी जगातील सर्वात मोठा विमानतळ आहे.[७]. २०१२ सालच्या ऑलिंपिक स्पर्धा लंडनमध्ये भरवल्या गेल्या. ह्या स्पर्धांचे तिसऱ्यांदा आयोजन करणारे लंडन हे जगातील एकमेव शहर आहे.

जुलै २०१० मध्ये ७८,२५,२०० इतकी लोकसंख्या असलेले लंडन युरोपामधील सर्वाधिक लोकसंख्येचे शहर होते.[८] ग्रेटर लंडनची लोकसंख्या ८२,७८,२५१ तर लंडन महानगर क्षेत्राची लोकसंख्या अंदाजे १.२ ते १.४ कोटी आहे.[९] लंडन शहराच्या समाजरचनेत कमालीचे वैविध्य आढळते. लंडन परिसरात ३०० भाषा बोलल्या जातात. सध्या लंडन परिसरात राहणारे ६.६ टक्के लोक भारतीय वंशाचे आहेत.

इतिहास

भूगोल

हवामान

लंडनमधील हवामान इतर पश्चिम युरोपीय शहरांप्रमाणे सौम्य व आर्द्र आहे.[१०] २०१० साली लंडन हे युरोपातील सर्वात प्रदुषित शहर होते.[११]

लंडन (हीथ्रो विमानतळ) साठी हवामान तपशील
महिना जाने फेब्रु मार्च एप्रिल मे जून जुलै ऑगस्ट सप्टें ऑक्टो नोव्हें डिसें वर्ष
विक्रमी कमाल °से (°फॅ) 14.0
(57.2) 		16.0
(60.8) 		21.0
(69.8) 		26.9
(80.4) 		31.0
(87.8) 		35.0
(95) 		35.5
(95.9) 		37.9
(100.2) 		30.0
(86) 		26.0
(78.8) 		19.0
(66.2) 		15.0
(59) 		37.9
(100.2)
सरासरी कमाल °से (°फॅ) 8.1
(46.6) 		8.4
(47.1) 		11.4
(52.5) 		14.2
(57.6) 		17.9
(64.2) 		21.1
(70) 		23.5
(74.3) 		23.2
(73.8) 		19.9
(67.8) 		15.6
(60.1) 		11.2
(52.2) 		8.3
(46.9) 		15.2
(59.4)
सरासरी किमान °से (°फॅ) 2.3
(36.1) 		2.1
(35.8) 		3.9
(39) 		5.5
(41.9) 		8.7
(47.7) 		11.7
(53.1) 		13.9
(57) 		13.7
(56.7) 		11.4
(52.5) 		8.4
(47.1) 		4.9
(40.8) 		2.7
(36.9) 		7.4
(45.3)
विक्रमी किमान °से (°फॅ) −10.0
(14) 		−9.0
(15.8) 		−8.0
(17.6) 		−2.0
(28.4) 		−1.0
(30.2) 		5.0
(41) 		7.0
(44.6) 		6.0
(42.8) 		3.0
(37.4) 		−4.0
(24.8) 		−5.0
(23) 		−7.0
(19.4) 		−10.0
(14)
सरासरी वर्षाव मिमी (इंच) 55.2
(2.173) 		40.8
(1.606) 		41.6
(1.638) 		43.6
(1.717) 		49.3
(1.941) 		44.9
(1.768) 		44.5
(1.752) 		49.5
(1.949) 		49.1
(1.933) 		68.5
(2.697) 		59.0
(2.323) 		55.0
(2.165) 		601.5
(23.681)
सरासरी हिमवर्षा सेमी (इंच) 24.4
(9.61) 		10.8
(4.25) 		2.7
(1.06) 		0.4
(0.16) 		0
(0) 		0
(0) 		0
(0) 		0
(0) 		0
(0) 		0
(0) 		0.2
(0.08) 		8.2
(3.23) 		46.7
(18.39)
सरासरी पावसाळी दिवस (≥ 1 mm) 10.9 8.1 9.8 9.3 8.5 8.4 7.0 7.2 8.7 9.3 9.3 10.1 106.6
सरासरी हिमवर्षेचे दिवस 4 4 3 1 0 0 0 0 0 0 1 3 16
सरासरी सापेक्ष आर्द्रता (%) 91 89 91 90 92 92 93 95 96 95 93 91 92.3
महिन्यामधील सूर्यप्रकाशाचे तास 61.4 77.7 113.9 167.6 197.0 205.5 210.9 203.4 148.3 115.9 72.3 51.8 १,६२५.७
स्रोत #1: बीबीसी हवामान,[१०][१२]
स्रोत #2: हवामान खाते,[१३]

अर्थकारण

प्रशासन

वाहतूक व्यवस्था

लंडन अंडरग्राउंड ही जगातील सर्वात जुनी शहरी भुयारी रेव्ले आहे.

लंडन शहर इंग्लंड व जगातील इतर शहरांसोबत हवाई, रेल्वे व रस्तेमार्गांनी जोडले गेले आहे. हिलिंग्डन ह्या बरोमध्ये स्थित असलेला लंडन हीथ्रो विमानतळ हा युनायटेड किंग्डममधील सर्वात मोठा व आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूकीच्या दृष्टीने जगातील सर्वात वर्दळीचा विमानतळ आहे. गॅट्विक विमानतळ हा येथील दुसरा एक महत्त्वाचा विमानतळ आहे. युरोस्टार ही चॅनल टनेलमधून धावणारी द्रुतगती रेल्वेसेवा लंडनला पॅरिस व ब्रुसेल्स शहरांशी जोडते. लंडन शहरात १८ लांब पल्ल्याची गाड्यांची एकूण १८ रेल्वे स्थानके आहेत. त्यांद्वारे ब्रिटनमधील सर्व लहानमोठ्या शहरांचा रेल्वे प्रवास सुलभपणे शक्य होतो.

शहरी वाहतुकीसाठी लंडन अंडरग्राऊंड ही जगातील सर्वात जुनी व दुसरी सर्वाधिक लांबीची शहरी भुयारी रेल्वे सेवा कार्यरत आहे. २८० स्थानके जोडणाऱ्या ह्या रेल्वेचा वापर दररोज ३० लाख प्रवासी करतात. जगातील सर्वोत्तम शहरी वाहतूक असलेले शहर हा खिताब लंडनला मिळाला आहे.[१४]

लोकजीवन

संस्कृती

संगीत

पश्चिमात्य शास्त्रीय व रॉक संगीताच्या इतिहासात लंडनला मानाचे स्थान आहे. अनेक ऐतिहासिक संगीत विद्यालये व संस्था लंडन शहरात आहेत. लंडन सिंफनी ऑर्केस्ट्रा हा नावाजलेला संगीतचमू लंडनच्या बार्बिकन सेंटरमध्ये भरतो. बीटल्स, द रोलिंग स्टोन्स, पिंक फ्लॉइड, क्वीन हे जगातील सर्वात लोकप्रिय बँड लंडनमध्येच स्थापण्यात आले. तसेच एल्टन जॉन, डेव्हिड बोवी, जॉर्ज मायकल, एमी वाइनहाऊस इत्यादी प्रसिद्ध गायक व संगीतकार लंडनचे रहिवासी होते.

प्रसारमाध्यमे

शिक्षण

युनिव्हर्सिटी कॉलेज लंडन ही लंडन विद्यापीठाची एक शाखा आहे.

लंडन हे उच्च शिक्षणासाठीचे जगातील एक महत्त्वाचे केंद्र आहे. लंडन महानगरामध्ये एकूण ४३ (युरोपात सर्वाधिक) विद्यापीठे आहेत. २००८ साली ४.१२ लाख विद्यार्थी लंडनमधील विद्यापीठांमध्ये शिक्षण घेत होते. १.२५ लाख विद्यार्थिसंख्या असलेला लंडन विद्यापीठ हा युरोपातील सर्वात मोठा विद्यापीठसमूह आहे. लंडन विद्यापीठामध्ये १९ स्वतंत्र उप-विद्यापीठे व १२ संशोधन संस्था आहेत. अनेक अहवालांनुसार, युनिव्हर्सिटी कॉलेज लंडन, इंपीरियल कॉलेज लंडन, लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स, लंडन व्यापार विद्यालय इत्यादी शैक्षणिक संस्था या जगातील सर्वोत्कृष्ट संस्था असल्याचे सिद्ध झाले आहे.

खेळ

लॉर्ड्‌स क्रिकेट मैदान

लंडनने आजवर १९०८, १९४८ व २०१२ ह्या तीन वेळा ऑलिंपिक खेळांचे आयोजन केले आहे. तीन वेळा ऑलिंपिक यजमानपदाचा बहुमान मिळवणारे लंडन हे जगातील एकमेव शहर आहे. २०१२ सालच्या ऑलिंपिक स्पर्धेसाठी येथे नवीन ऑलिंपिक मैदान बांधले गेले. फुटबॉल हा लंडनमधील सर्वात लोकप्रिय खेळ आहे. लंडन परिसरात १४ व्यावसायिक फुटबॉल क्लब आहेत ज्यांपैकी आर्सेनल, चेल्सी, फुलहॅम, क्वीन्स पार्क रेंजर्स व टॉटेनहॅम हॉटस्पर हे पाच क्लब इंग्लिश प्रीमियर लीगचे सदस्य आहेत. १९२४ सालापासून इंग्लंड फुटबॉल संघाचे स्थान जुने वेंब्ली मैदान येथे राहिले आहे. २००७ साली हे स्टेडियम पाडून त्याच ठिकाणी ९०,००० प्रेक्षकक्षमता असलेले नवे वेंब्ली स्टेडियम उभारण्यात आले.

रग्बी, क्रिकेट व टेनिस हे येथील इतर लोकप्रिय खेळ आहेत. लॉर्ड्‌स व ओव्हल ही क्रिकेट जगतातील दोन ऐतिहासिक व प्रतिष्ठेची मैदाने लंडन शहरात आहेत. चार ग्रँड स्लॅममधील सर्वात मानाची मानली जाणारी विंबल्डन टेनिस स्पर्धा दरवर्षी जून-जुलै दरम्यान लंडनच्या विंबल्डन ह्या उपनगरात खेळली जाते.

History of London

पर्यटन स्थळे

जुळी शहरे

खालील शहरांचे लंडनसोबत सांस्कृतिक व व्यापारी संबंध आहेत.

संदर्भ

  • Ackroyd, Peter (2001), London: The Biography, London: Vintage, p. 880, ISBN 0099422581
  • Aubin, Robert Arnold (2008), London in flames, London in glory: poems on the fire and rebuilding of London (PDF), Rutgers University Press on's Concerts" /> London's two muthor=Mayor of London Unknown parameter |month= ignored (सहाय्य)[मृत दुवा]
  • Miles, Barry (2010), London Calling, Atlantic Books, ISBN 9781842546139 Check |isbn= value: checksum (सहाय्य)
  • Mills, David (2001), Dictionary of London Place Names, Oxford Paperbacks, ISBN 978-0192801067, OCLC 45406491
  • Noorthouk, J (1773), A New History of London, Centre for Metropolitan History
  • Porter, Roy. History of London (1995), by a leading historian
  • Reddaway, Thomas Fiddian (1940), The Rebuilding of London After the Great Fire, Jonathan Cape
  • Travers, Tony (2004), The Politics of London, Palgrave, ISBN 1861341725

टिपा

  1. ^ "July 2010 Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland". Office for National Statistics. 3 July 2011 रोजी पाहिले.
  2. ^ "Global Financial Centres 9" (PDF). Z/Yen. 2011.
  3. ^ ""World's Most Economically Powerful Cities"". Forbes. 15 July 2008. Archived from the original on 19 May 2011. 3 October 2010 रोजी पाहिले.
  4. ^ "Worldwide Centres of Commerce Index 2008" (PDF). Mastercard.
  5. ^ "Global city GDP rankings 2008–2025". PricewaterhouseCoopers. Archived from the original on 19 May 2011. 16 November 2010 रोजी पाहिले.
  6. ^ "Euromonitor International's Top City Destination Ranking (2011 update)". Euromonitor International. 6 January 2011. Archived from the original on 8 August 2011. 8 August 2011 रोजी पाहिले.
  7. ^ "Delta Expects New Slots To Foster Growth At Heathrow Airport". The Wall Street Journal. 23 February 2011. Archived from the original on 19 May 2011. 7 March 2011 रोजी पाहिले.
  8. ^ "Largest EU City. Over 7 million residents in 2001". www.statistics.gov.uk. Office for National Statistics. Archived from the original on 26 July 2007. 28 June 2008 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य)
  9. ^ "KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas". Office for National Statistics. Archived from the original on 19 May 2011. 6 June 2008 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य)
  10. ^ a b Average Conditions, London, United Kingdom, British Broadcasting Corporation, 2008-10-28 रोजी पाहिले चुका उधृत करा: अवैध <ref> tag; नाव "AverageWeatherLondon" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे
  11. ^ London air pollution 'worst in Europe', The Guardian, 2010-06-25, 2010-06-26 रोजी पाहिले
  12. ^ "August 2003 — Hot spell". Met Office. Archived from the original on 2011-02-28.
  13. ^ "Met Office: Climate averages 1971-2000". Met Office. Archived from the original on 2011-02-28.
  14. ^ साचा:Cite document साचा:WebCite
  15. ^ a b London is twinned with New York, Moscow and Berlin. "Interesting Facts About London" Check |दुवा= value (सहाय्य). insideguide to London. 27 July 2011 रोजी पाहिले.See Fact 2 by Big Ben photo.
  16. ^ "Friendship agreement to be signed between London and Delhi". Mayor of London. 25 July 2002. Archived from the original on 19 May 2011. 23 February 2010 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य)
  17. ^ "Twinning agreements". Making Joburg an entry point into Africa. City of Johannesburg. 28 August 2009 रोजी पाहिले. [मृत दुवा]
  18. ^ Barfield, M (March 2001). "The New York City-London sister city partnership". Greater London Authority. Archived from the original (PDF) on 22 January 2010. 26 October 2009 रोजी पाहिले.
  19. ^ "Shanghai Foreign Affairs". Shfao.gov.cn. 27 July 2009. Archived from the original on 19 May 2011. 23 May 2010 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य)

बाह्य दुवे

 विकिमीडिया कॉमन्सवर खालील विषयाशी संबंधित संचिका आहेत:
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=लंडन&oldid=1779189" पासून हुडकले