"बँक मेळपत्रक" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
सुबोध पाठक (चर्चा | योगदान) बँक मेळ पत्रकाचे प्रारूप वाढवले |
छो Pywikibot 3.0-dev |
||
| ओळ १: | ओळ १: | ||
बॅंक [[खाते पुस्तक]] अथवा [[खाते उतारा]] या प्रमाणे असणारी शिल्लक ही व्यावसायिकाच्या रोख पुस्तकानुसार येणाऱ्या शिलकी इतकीच असायला हवी . पण काही कारणांमुळे या शिल्लक रकमेत तफावत येऊ शकते. या तफावतीची करणे शोधून दोन्ही पुस्तकातील शिल्लक रक्कमेचा मेळ घालणाऱ्या विवरणास बॅंक मेळपत्रक किंवा बॅंक जुळवणीपत्रक असे म्हणतात. |
|||
==व्याख्या== |
==व्याख्या== |
||
बॅंक मेळपत्रक हे एक असे विवरण आहे की जे रोख पुस्तकातील बॅंक रकान्याची शिल्लक तसेच बॅंक खातेपुस्तकातील शिल्लक यातील फरकाचा मेळ घालण्यासाठी तयार केले जाते आणि दोन्ही शिल्कांमध्ये फरक का पडला याची कारणे दर्शवते.<ref>https://www.accountingtools.com/articles/2017/5/17/bank-reconciliation</ref> |
|||
== |
==बॅंक मेळपत्रकाची गरज== |
||
१) |
१) बॅंकेत जमा होणाऱ्या रकमेवर तसेच कर्मचाऱ्यांनी रोख नोंदी अद्ययावत ठेवल्या आहेत की नाही यावर बॅंक मेळपत्रकामार्फत लक्ष ठेवता येते. कर्मचाऱ्यांची नैतिक जबाबदारी वाढते. |
||
२) रोख रकमेची हाताळणी तसेच |
२) रोख रकमेची हाताळणी तसेच बॅंकेतील शिल्लक रक्कम यामध्ये घोटाळा होण्याची शक्यता कमी होते. |
||
३) रोख पुस्तक किंवा |
३) रोख पुस्तक किंवा बॅंकेचे [[खाते पुस्तक|खाते पुस्तक]] यामध्ये गाळलेल्या नोंदी तसेच चुका ओळखण्यासाठी बॅंक मेळपत्रक उपयुक्त ठरते. |
||
४) केवळ |
४) केवळ बॅंकेच्या खाते पुस्तकात असणार्या नोंदी समजतात.<ref>ESSENTIALS OF FINANCIAL ACCOUNTING By ASISH K. BHATTACHARYYA pg no197 ISBN no 8120353153, 9788120353152</ref> |
||
==रोख पुस्तक आणि |
==रोख पुस्तक आणि बॅंक खाते पुस्तक यात फरक पडण्याची कारणे== |
||
१) '''काळामधील तफावत''' - व्यवहारांची लेखापुस्तकात केलेली नोंद आणि |
१) '''काळामधील तफावत''' - व्यवहारांची लेखापुस्तकात केलेली नोंद आणि बॅंकेच्या पुस्तकात झालेली नोंद या मध्ये उशीर होऊ शकतो. उदा. एखाद्या [[धनको|धनकोला]] दिलेला धनादेश व्यवसायाच्या लेखा मध्ये लगेच लिहिला जातो परंतु बॅंकेत [[समाशोधन]] होऊन त्या [[धनादेश|धनादेशाचे]] शोधन होण्यास वेळ जातो, बॅंकेत जमा केलेले पण बॅंकेने अजून वसूल न केलेले धनादेश. |
||
२) ''' |
२) '''बॅंकेत परस्पर नोंदवले गेलेले [[व्यवहार]]''' - [[व्याज|व्याजाची]] रक्कम खात्यावर जमा होणे, खात्यावर परस्पर जमा किंवा नावे होणारे [[लाभांश]], [[विमा]] रक्कम, [[सेवाशुल्क|सेवा शुल्क]] इत्यादी [[व्यवहार]], खातेदाराच्या सूचनेप्रमाणे शोधन केली गेलेली वीज , [[दूरध्वनी]] देयके, कर्जाचे हप्ते इत्यादी, अनादर झालेलेल धनादेश अथवा विपत्र (बिल) |
||
३) '''मानवी चुका''' - व्यवहार नोंदवण्यामध्ये झालेल्या चुका उदा. एखादा व्यवहार लिहिण्याचे राहून जाणे, रक्कम चुकीची लिहिणे, दुसऱ्या खात्यावरील रक्कम नजरचुकीने जमा किंवा नावे करणे. |
३) '''मानवी चुका''' - व्यवहार नोंदवण्यामध्ये झालेल्या चुका उदा. एखादा व्यवहार लिहिण्याचे राहून जाणे, रक्कम चुकीची लिहिणे, दुसऱ्या खात्यावरील रक्कम नजरचुकीने जमा किंवा नावे करणे. |
||
== |
==बॅंक मेळपत्रक तयार करण्याची पद्धत == |
||
बॅंक मेळपत्रक बनवणे ही एका व्यवसायाची गरज असते. <ref>https://www.accountingcoach.com/bank-reconciliation/explanation</ref> |
|||
१) मेळपत्रक बनवण्याची सुरुवात रोख पुस्तक किंवा |
१) मेळपत्रक बनवण्याची सुरुवात रोख पुस्तक किंवा बॅंक खाते पुस्तकातील शिल्लक रक्कम घेऊन शेवट दुसरी शिल्लक कशी आली तो शोधण्यामध्ये होतो.त्यामुळे एक कुठली तरी शिल्लक मेळपत्रकासाठी घ्यावी. उदाहरणासाठी आपण रोख पुस्तकातील शिल्लक रकमेने सुरुवात करू. |
||
२) समजा रोख पुस्तकातील रक्कम एखाद्या व्यवहारामुळे वाढत असेल तर त्या व्यवहारासमोर + चिन्ह करतात. आपण दिलेला धनादेश |
२) समजा रोख पुस्तकातील रक्कम एखाद्या व्यवहारामुळे वाढत असेल तर त्या व्यवहारासमोर + चिन्ह करतात. आपण दिलेला धनादेश बॅंकेत अजून वटवला गेला नाही म्हणजेच रोख पुस्तकातील शिल्लक वाढेल. किंवा बॅंक खात्यामध्ये मुदत ठेवीची रक्कम जमा झाली तर रोख पुस्तकातील शिलकीत ती वाढवावी लागेल. |
||
३) त्याच प्रमाणे रोख पुस्तकातील शिल्लक कमी करणाऱ्या व्यवहारांसमोर - (वजा ) चिन्ह करतात. कर्जाचा हप्ता |
३) त्याच प्रमाणे रोख पुस्तकातील शिल्लक कमी करणाऱ्या व्यवहारांसमोर - (वजा ) चिन्ह करतात. कर्जाचा हप्ता बॅंक खात्यातून वळता केला गेला. याची नोंद रोख पुस्तकात करून शिल्लक कमी करावी लागेल. |
||
४) अशा प्रकारे एका पुस्तकात दिसणाऱ्या पण दुसरीकडे न दिसणाऱ्या सर्व व्यवहारांची मोजणी करून |
४) अशा प्रकारे एका पुस्तकात दिसणाऱ्या पण दुसरीकडे न दिसणाऱ्या सर्व व्यवहारांची मोजणी करून बॅंक खाते पुस्तकाची शिल्लक कशी आली हे समजू शकते. |
||
५) रोख पुस्तका प्रमाणे |
५) रोख पुस्तका प्रमाणे बॅंक खात्याच्या नावे असणारी शिल्लक बॅंकेत मात्र ग्राहकाच्या खात्यावर जमा शिल्लक म्हणून दाखवली जाते. त्याच प्रमाणे व्यापाऱ्याने बॅंकेतून उचल (ओव्हरड्राफ्ट) घेतली असेल व्यापाऱ्याच्या रोख खात्यामध्ये बॅंकेची शिल्लक जमा दिसते म्हणजेच त्या धंद्याच्या दृष्टीने बॅंक ही [[धनको]] बनते. थोडक्यात आपण बॅंकेच्या पुस्तकाप्रमाणे की व्यापाऱ्याच्या पुस्तकाप्रमाणे शिल्लक बघतो आहोत यावर शिल्लक रकमेचा अर्थ लावावा लागतो. |
||
==प्रारूप== |
==प्रारूप== |
||
रोख पुस्तकाची नावे शिल्लक ही अनुकूल शिल्लक म्हणून ओळखली जाते. तर रोख पुस्तकातील जमा शिल्लक |
रोख पुस्तकाची नावे शिल्लक ही अनुकूल शिल्लक म्हणून ओळखली जाते. तर रोख पुस्तकातील जमा शिल्लक बॅंकेतून घेतलेली उचल (ओव्हरड्राफ्ट ) दर्शवते. |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|+ |
|+बॅंक मेळ पत्रक |
||
दिनांक ३१- मार्च - २०१८ रोजीचे |
दिनांक ३१- मार्च - २०१८ रोजीचे |
||
!विवरण |
!विवरण |
||
| ओळ ५१: | ओळ ५१: | ||
रुपये |
रुपये |
||
|- |
|- |
||
|'''रोख पुस्तकानुसार शिल्लक''' / |
|'''रोख पुस्तकानुसार शिल्लक''' / बॅंक खाते पुस्तकानुसार शिल्लक / बॅंकेतील उचल |
||
|XXXX |
|XXXX |
||
| |
| |
||
| ओळ ६३: | ओळ ६३: | ||
|XXXX |
|XXXX |
||
|- |
|- |
||
|''' |
|'''बॅंक खाते पुस्तकानुसार शिल्लक /''' बॅंकेतील उचल / रोख पुस्तकानुसार बॅंकेतील शिल्लक |
||
|XXXX |
|XXXX |
||
| |
| |
||
| ओळ ७०: | ओळ ७०: | ||
==संदर्भ== |
==संदर्भ== |
||
[[वर्ग: |
[[वर्ग:बॅंकिंग]] |
||
[[वर्ग:वाणिज्य]] |
[[वर्ग:वाणिज्य]] |
||
१९:१०, २९ मार्च २०२० ची आवृत्ती
बॅंक खाते पुस्तक अथवा खाते उतारा या प्रमाणे असणारी शिल्लक ही व्यावसायिकाच्या रोख पुस्तकानुसार येणाऱ्या शिलकी इतकीच असायला हवी . पण काही कारणांमुळे या शिल्लक रकमेत तफावत येऊ शकते. या तफावतीची करणे शोधून दोन्ही पुस्तकातील शिल्लक रक्कमेचा मेळ घालणाऱ्या विवरणास बॅंक मेळपत्रक किंवा बॅंक जुळवणीपत्रक असे म्हणतात.
व्याख्या
बॅंक मेळपत्रक हे एक असे विवरण आहे की जे रोख पुस्तकातील बॅंक रकान्याची शिल्लक तसेच बॅंक खातेपुस्तकातील शिल्लक यातील फरकाचा मेळ घालण्यासाठी तयार केले जाते आणि दोन्ही शिल्कांमध्ये फरक का पडला याची कारणे दर्शवते.[१]
बॅंक मेळपत्रकाची गरज
१) बॅंकेत जमा होणाऱ्या रकमेवर तसेच कर्मचाऱ्यांनी रोख नोंदी अद्ययावत ठेवल्या आहेत की नाही यावर बॅंक मेळपत्रकामार्फत लक्ष ठेवता येते. कर्मचाऱ्यांची नैतिक जबाबदारी वाढते.
२) रोख रकमेची हाताळणी तसेच बॅंकेतील शिल्लक रक्कम यामध्ये घोटाळा होण्याची शक्यता कमी होते.
३) रोख पुस्तक किंवा बॅंकेचे खाते पुस्तक यामध्ये गाळलेल्या नोंदी तसेच चुका ओळखण्यासाठी बॅंक मेळपत्रक उपयुक्त ठरते.
४) केवळ बॅंकेच्या खाते पुस्तकात असणार्या नोंदी समजतात.[२]
रोख पुस्तक आणि बॅंक खाते पुस्तक यात फरक पडण्याची कारणे
१) काळामधील तफावत - व्यवहारांची लेखापुस्तकात केलेली नोंद आणि बॅंकेच्या पुस्तकात झालेली नोंद या मध्ये उशीर होऊ शकतो. उदा. एखाद्या धनकोला दिलेला धनादेश व्यवसायाच्या लेखा मध्ये लगेच लिहिला जातो परंतु बॅंकेत समाशोधन होऊन त्या धनादेशाचे शोधन होण्यास वेळ जातो, बॅंकेत जमा केलेले पण बॅंकेने अजून वसूल न केलेले धनादेश.
२) बॅंकेत परस्पर नोंदवले गेलेले व्यवहार - व्याजाची रक्कम खात्यावर जमा होणे, खात्यावर परस्पर जमा किंवा नावे होणारे लाभांश, विमा रक्कम, सेवा शुल्क इत्यादी व्यवहार, खातेदाराच्या सूचनेप्रमाणे शोधन केली गेलेली वीज , दूरध्वनी देयके, कर्जाचे हप्ते इत्यादी, अनादर झालेलेल धनादेश अथवा विपत्र (बिल)
३) मानवी चुका - व्यवहार नोंदवण्यामध्ये झालेल्या चुका उदा. एखादा व्यवहार लिहिण्याचे राहून जाणे, रक्कम चुकीची लिहिणे, दुसऱ्या खात्यावरील रक्कम नजरचुकीने जमा किंवा नावे करणे.
बॅंक मेळपत्रक तयार करण्याची पद्धत
बॅंक मेळपत्रक बनवणे ही एका व्यवसायाची गरज असते. [३]
१) मेळपत्रक बनवण्याची सुरुवात रोख पुस्तक किंवा बॅंक खाते पुस्तकातील शिल्लक रक्कम घेऊन शेवट दुसरी शिल्लक कशी आली तो शोधण्यामध्ये होतो.त्यामुळे एक कुठली तरी शिल्लक मेळपत्रकासाठी घ्यावी. उदाहरणासाठी आपण रोख पुस्तकातील शिल्लक रकमेने सुरुवात करू.
२) समजा रोख पुस्तकातील रक्कम एखाद्या व्यवहारामुळे वाढत असेल तर त्या व्यवहारासमोर + चिन्ह करतात. आपण दिलेला धनादेश बॅंकेत अजून वटवला गेला नाही म्हणजेच रोख पुस्तकातील शिल्लक वाढेल. किंवा बॅंक खात्यामध्ये मुदत ठेवीची रक्कम जमा झाली तर रोख पुस्तकातील शिलकीत ती वाढवावी लागेल.
३) त्याच प्रमाणे रोख पुस्तकातील शिल्लक कमी करणाऱ्या व्यवहारांसमोर - (वजा ) चिन्ह करतात. कर्जाचा हप्ता बॅंक खात्यातून वळता केला गेला. याची नोंद रोख पुस्तकात करून शिल्लक कमी करावी लागेल.
४) अशा प्रकारे एका पुस्तकात दिसणाऱ्या पण दुसरीकडे न दिसणाऱ्या सर्व व्यवहारांची मोजणी करून बॅंक खाते पुस्तकाची शिल्लक कशी आली हे समजू शकते.
५) रोख पुस्तका प्रमाणे बॅंक खात्याच्या नावे असणारी शिल्लक बॅंकेत मात्र ग्राहकाच्या खात्यावर जमा शिल्लक म्हणून दाखवली जाते. त्याच प्रमाणे व्यापाऱ्याने बॅंकेतून उचल (ओव्हरड्राफ्ट) घेतली असेल व्यापाऱ्याच्या रोख खात्यामध्ये बॅंकेची शिल्लक जमा दिसते म्हणजेच त्या धंद्याच्या दृष्टीने बॅंक ही धनको बनते. थोडक्यात आपण बॅंकेच्या पुस्तकाप्रमाणे की व्यापाऱ्याच्या पुस्तकाप्रमाणे शिल्लक बघतो आहोत यावर शिल्लक रकमेचा अर्थ लावावा लागतो.
प्रारूप
रोख पुस्तकाची नावे शिल्लक ही अनुकूल शिल्लक म्हणून ओळखली जाते. तर रोख पुस्तकातील जमा शिल्लक बॅंकेतून घेतलेली उचल (ओव्हरड्राफ्ट ) दर्शवते.
| विवरण | अधिक करावयाचे घटक
रुपये. |
वजा करावयाचे घटक
रुपये |
|---|---|---|
| रोख पुस्तकानुसार शिल्लक / बॅंक खाते पुस्तकानुसार शिल्लक / बॅंकेतील उचल | XXXX | |
| (+) शिल्लक वाढवणारे व्यवहार | XXXX | |
| (-) शिल्लक कमी करणारे व्यवहार | XXXX | |
| बॅंक खाते पुस्तकानुसार शिल्लक / बॅंकेतील उचल / रोख पुस्तकानुसार बॅंकेतील शिल्लक | XXXX |
संदर्भ
- ^ https://www.accountingtools.com/articles/2017/5/17/bank-reconciliation
- ^ ESSENTIALS OF FINANCIAL ACCOUNTING By ASISH K. BHATTACHARYYA pg no197 ISBN no 8120353153, 9788120353152
- ^ https://www.accountingcoach.com/bank-reconciliation/explanation