जमशेदजी टाटा

जमशेदजी टाटा

जमशेदजी नसरवानजी टाटा (३ मार्च, इ.स. १८३९ - १९ मे, इ.स. १९०४) पारशी, भारतीय उद्योजक होते. टाटा समूह या भारतातल्या आघाडीच्या उद्योगसमूहाचे ते संस्थापक होते.

त्यांचा जन्म गुजरातमध्ये नवसारी येथे झाला. त्यांना दोराबजी आणि रतनजी अशी दोन अपत्ये होती. जमशेदपूर येथील पोलाद कारखाना, मुंबईचे ताजमहाल हॉटेल, बंगळुरातील इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स अशा अनेक संस्थांची स्थापना ही त्यांची महत्त्वाची कार्ये होत. त्यांनी नंतर टाटा समूह उद्योगाची स्थापना केली. टाटाला "इंडियन उद्योगाचे जनक" म्हणून ओळखले जाते. आधुनिक भारताच्या मोठ्या संस्थापकांपैकी एक म्हणून त्यांना स्मरण करून घेतले पाहिजे जमशेदजी टाटा भारताच्या प्रथम महान उद्योगपतीमधून एक मानल्या जातात. आज त्यांच्या योगदाणामुळे भारतीय उद्योगास विदेशांत ओळख मिळाली. ज्यावेळी भारत आर्थिक संकटांशी झगडत होता त्या वेळी त्यांनी चपळतेने टाटा ग्रुप & कंपनीची मुहूर्तमेढ रोवली , आणि त्यामध्ये यशस्वी झाले. त्यांचे नेहमी असे मत होते कि आम्ही सरळ कोणतेच मोठे काम नाही करू शकत , कोणतेही मोठे काम करण्यासाठी आधी छोटे-छोटे काम करण्याची आवश्यकता असते.

सुरुवातीचे जीवन

जमशेदजी नुसरवानजी टाटा यांचा जन्म ३ मार्च १८३९ रोजी दक्षिण गुजरातमधील नवसारी शहरात झाला. नुसरवानजी हे त्यांचे वडील होते. त्यांचे वडील नुसरवानजी व आई जीवनबाई टाटा हे पारशी जे राष्ट्रीय पुजारी यांच्या कुटुंबातील पहिले व्यापारी होते. त्यांनी व्यवसाय सुरू करण्यासाठी कुटुंबातील पहिला सदस्य म्हणून परंपरा तोडली. त्यांनी मुंबईत निर्यात व्यापार संस्था सुरू केली. जमशेदजी टाटा १४ व्या वर्षी मुंबईत आपल्या वडिलांकडे आले. आणि एलफिन्स्टन महाविद्यालयातून मुंबई वरून आपले ग्रेजुएशन पूर्ण केले, जेथे ते आपल्या कॉलेजमध्ये एक हुशार विद्यार्थी म्हणून ओळखले जात होते आणि त्यांची बुद्धिमत्ता पाहून प्रिंसिपल ने डिग्री समाप्त होईपर्यंत जमशेदजीची पूर्ण फी परत करण्याचा निर्णय घेतला. त्यावेळी बाल विवाहाची प्रथा खूप प्रचलित होती. त्याचा विचार ठेवूनच भविष्याचे महान उद्योगपति जमशेदजीनी १६ वर्षाच्या वयात १० वर्षाची हीराबाई दबू सोबत विवाह केला. १८५८ मध्ये त्यांनी महाविद्यालयातून पदवी प्राप्त केली आणि आपल्या वडिलांच्या व्यवसायामध्ये प्रवेश घेतला. १८५७ च्या भारतीय बंड ब्रिटिश शासनाने दडपून काढले होते. ब्रिटिश सरकार च्या विरुद्धचा विद्रोह त्यावेळी नवीनच होता. तर टाटानी अशा परिस्थितीतही आपल्या व्यापारास शिखरावर घेवून जाण्याचा निश्चय केला. आपल्या वडिलांच्या व्यवसायाचा शाखा स्थापन करण्यासाठी टाटा यांनी इंग्लंड, अमेरिका, युरोप, चीन आणि जपानमध्ये परदेशात अनेकदा प्रवास केला.