"प्राचीन भारताची रूपरेषा" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
"Outline of ancient India" पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले |
No edit summary |
||
ओळ १: | ओळ १: | ||
खाली प्राचीन भारताची रुपरेषा व मुद्द्यांमध्ये थोडक्यात माहिती दिली आहे: |
खाली प्राचीन भारताची रुपरेषा व मुद्द्यांमध्ये थोडक्यात माहिती दिली आहे: |
||
प्राचीन भारत - पूर्व एेतिहासीक काळा पासुन, मध्यवर्ती भारताच्या सुरुवाती पर्यंतचा भारत. सहसा गुप्ता साम्राजाच्या अंतापर्यंत तो समजल्या जातो. |
|||
== प्राचीन भारताचे भूगोल == |
== प्राचीन भारताचे भूगोल == |
||
ओळ २२: | ओळ २२: | ||
* पुर्व आधुनीक काळ (१५०० - १८५०) |
* पुर्व आधुनीक काळ (१५०० - १८५०) |
||
* आधुनीक काळ (ब्रिटीश राज व स्वातंत्र्य) (१८५० पासुन) |
* आधुनीक काळ (ब्रिटीश राज व स्वातंत्र्य) (१८५० पासुन) |
||
<br> |
|||
<br> |
|||
: <br> |
|||
=== भारतीय पूर्व ईतिहास === |
=== भारतीय पूर्व ईतिहास === |
||
* नियतकालिक भारत |
* नियतकालिक भारत |
||
** |
**भिर्रांना संस्क्रुती (७५७० - ६२०० ख्रिस्तपूर्वी) |
||
** |
**मेह्रगड संस्क्रूती(७००० - २५०० ख्रिस्तपूर्वी) |
||
* कांस्य काळ |
* कांस्य काळ |
||
* सिंध दरी संस्क्रुती (३३०० - १३०० ख्रिस्तपूर्वी) |
* सिंध दरी संस्क्रुती (३३०० - १३०० ख्रिस्तपूर्वी) |
||
* आहार - बनस संस्क्रुती (३००० - १५०० ख्रिस्तपूर्वी) |
* आहार - बनस संस्क्रुती (३००० - १५०० ख्रिस्तपूर्वी) |
||
<br> |
|||
=== लोहकाळ (१२०० - २७२ ख्रिस्तपूर्वी) === |
=== लोहकाळ (१२०० - २७२ ख्रिस्तपूर्वी) === |
||
ओळ ४३: | ओळ ३७: | ||
** भारतीय लोहकाळ राज्ये (७०० - ३०० ख्रिस्तपूर्वी) |
** भारतीय लोहकाळ राज्ये (७०० - ३०० ख्रिस्तपूर्वी) |
||
** पांड्या साम्राज्य (६०० ख्रिस्तपूर्वी - १६५० ख्रिस्तनंतर) |
** पांड्या साम्राज्य (६०० ख्रिस्तपूर्वी - १६५० ख्रिस्तनंतर) |
||
⚫ | |||
* <br> |
|||
⚫ | |||
* नंदा साम्राज्य (४२५–३२५ ख्रिस्तपूर्वी) |
* नंदा साम्राज्य (४२५–३२५ ख्रिस्तपूर्वी) |
||
ओळ ६३: | ओळ ५६: | ||
=== शास्त्रीय काळ === |
=== शास्त्रीय काळ === |
||
* भारताचे मध्य साम्राज्य |
* भारताचे मध्य साम्राज्य |
||
* गुरजारा - प्रतीहारा साम्राज्य |
* गुरजारा - प्रतीहारा साम्राज्य |
||
* [[वाकाटक|वाकाटाका साम्राज्य]] |
* [[वाकाटक|वाकाटाका साम्राज्य]] |
||
* [[चोळ साम्राज्य|चोला साम्राज्य]] |
* [[चोळ साम्राज्य|चोला साम्राज्य]] |
||
* [[पाल घराणे|पाला साम्राज्य]] |
* [[पाल घराणे|पाला साम्राज्य]] |
||
* गुप्ता साम्राज्य (२८० – ५५०) |
* गुप्ता साम्राज्य (२८० – ५५०) |
||
* कदंबा राजघराने (३४५ - १०००) |
* कदंबा राजघराने (३४५ - १०००) |
||
** [[बनवासी]] |
** [[बनवासी]] |
||
** हलासी |
** हलासी |
||
** हंगल |
** हंगल |
||
=== मध्य काळ (५०० - १५००) === |
=== मध्य काळ (५०० - १५००) === |
||
* [[चालुक्य|बदामी चालुक्य]] (५४७-७४२) |
* [[चालुक्य|बदामी चालुक्य]] (५४७-७४२) |
||
** एेहोळे |
** एेहोळे |
||
** [[बादामी|बदामी]] |
** [[बादामी|बदामी]] |
||
** [[पट्टदकल|पत्तदकल]] |
** [[पट्टदकल|पत्तदकल]] |
||
** माहाकुट |
** माहाकुट |
||
* राष्ट्रकुट साम्राज्य(७४२–९८२) |
* राष्ट्रकुट साम्राज्य(७४२–९८२) |
||
** [[वेरूळ लेणी|एलोरा]] |
** [[वेरूळ लेणी|एलोरा]] |
||
** कैलाश मंदीर |
** कैलाश मंदीर |
||
* पूर्व चालुक्य |
* पूर्व चालुक्य |
||
* पश्चिम चालुक्य (९८३ - ११८५) |
* पश्चिम चालुक्य (९८३ - ११८५) |
||
* चौलुक्य (९४४ - १२४४) |
* चौलुक्य (९४४ - १२४४) |
||
* [[कलचुरी वंश|कल्याणीचे कालाचुरी]] |
* [[कलचुरी वंश|कल्याणीचे कालाचुरी]] |
||
* देवगिरीचे सेऊना यादव |
* देवगिरीचे सेऊना यादव |
||
* होयसाला साम्राज्य (१११४-१३४२) |
* होयसाला साम्राज्य (१११४-१३४२) |
||
* विजयनगर साम्राज्य (१३३६ - १५६५)हंपी |
* विजयनगर साम्राज्य (१३३६ - १५६५)हंपी |
||
ओळ ९५: | ओळ ८८: | ||
=== कला === |
=== कला === |
||
* संगीत |
* संगीत |
||
** [[कर्नाटक संगीत|करनाटकी संगीत |
** [[कर्नाटक संगीत|करनाटकी संगीत]] |
||
** [[हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीत|हिंदुस्तानी संगीत |
** [[हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीत|हिंदुस्तानी संगीत]] |
||
=== प्राचीन भारतातील भाषा === |
=== प्राचीन भारतातील भाषा === |
||
* वैदीक सौंस्क्रुत |
* वैदीक सौंस्क्रुत |
||
* प्रोतो - द्रविडी |
* प्रोतो - द्रविडी |
||
* लिपी |
* लिपी |
||
** तमील ब्राह्मी |
** तमील ब्राह्मी |
||
** पल्लवा लिपी |
** पल्लवा लिपी |
||
** गुप्ता लिपी |
** गुप्ता लिपी |
||
=== धर्म === |
=== धर्म === |
||
* [[हिंदू धर्माचा इतिहास|हिंदु धर्म]] |
* [[हिंदू धर्माचा इतिहास|हिंदु धर्म]] |
||
** विदेशी जमाती |
** विदेशी जमाती |
||
** एेतिहासीक वैदीक धर्म |
** एेतिहासीक वैदीक धर्म |
||
*** वेद |
*** वेद |
||
*** वैदीक पुराण |
*** वैदीक पुराण |
||
*** वैदीक पुजा पाठ |
*** वैदीक पुजा पाठ |
||
* बौद्ध धर्म |
* बौद्ध धर्म |
||
== विद्न्यान व तंत्र्द्न्यान == |
== विद्न्यान व तंत्र्द्न्यान == |
||
* विद्न्यान व तंत्र्द्न्यान |
* विद्न्यान व तंत्र्द्न्यान |
||
** [[भारतीय गणित]] |
** [[भारतीय गणित]] |
||
** भारतीय खगोलशास्त्र |
** भारतीय खगोलशास्त्र |
||
* भारतीय मार्शल आर्ट्स |
* भारतीय मार्शल आर्ट्स |
||
** मल्ल-युद्ध |
** मल्ल-युद्ध |
||
** [[कळरीपयट्ट|कलारीपयात्तु]] |
** [[कळरीपयट्ट|कलारीपयात्तु]] |
||
* प्राचीन भारतीय वैद्यकशास्त्र |
* प्राचीन भारतीय वैद्यकशास्त्र |
||
** सिद्ध वैद्यकशास्त्र |
** सिद्ध वैद्यकशास्त्र |
||
** आयुर्वेद |
** आयुर्वेद |
||
* वास्तुकला |
* वास्तुकला |
||
** द्रविडी वास्तुकला |
** द्रविडी वास्तुकला |
||
ओळ १३४: | ओळ १२७: | ||
* भारत |
* भारत |
||
** गोवा राज्य संग्रहालय |
** गोवा राज्य संग्रहालय |
||
** शासकीय संग्रहालय, बेंगळुरु |
** शासकीय संग्रहालय, बेंगळुरु |
||
** कुच संग्रहालय |
** कुच संग्रहालय |
||
** राष्ट्रीय संग्रहालय, दिल्ली |
** राष्ट्रीय संग्रहालय, दिल्ली |
||
ओळ १४०: | ओळ १३३: | ||
* यूनाइटेड किंगडम |
* यूनाइटेड किंगडम |
||
** ब्रिटीश संग्रहालय |
** ब्रिटीश संग्रहालय |
||
== टीपा == |
|||
{{reflist|2|group=note}}''उपटिपा<br> |
|||
''{{reflist|group=subnote}} |
|||
== References == |
|||
{{reflist|25em}} |
|||
== स्रोत == |
|||
== बाह्य दुवा == |
== बाह्य दुवा == |
२०:०२, ८ जानेवारी २०१८ ची आवृत्ती
खाली प्राचीन भारताची रुपरेषा व मुद्द्यांमध्ये थोडक्यात माहिती दिली आहे:
प्राचीन भारत - पूर्व एेतिहासीक काळा पासुन, मध्यवर्ती भारताच्या सुरुवाती पर्यंतचा भारत. सहसा गुप्ता साम्राजाच्या अंतापर्यंत तो समजल्या जातो.
प्राचीन भारताचे भूगोल
प्राचीन भारतात आजचे भारत, पाकिस्तान, अफघानिस्तान (काही भाग), बांग्लादेश, नेपाळ, भूतान, व ब्रम्ह्देश ह्या देशांचा समावेश होता.
प्राचीन भारताचा सामान्य ईतिहास
भारतीय ईतिहासाचे कालावधीकरण
सविस्तर कालावधीकरण खालील प्रमाणे आहे :
- भारतीय पूर्व-ईतिहास, ईंदस वॅली सिविलायझेशन पकडुन (१७५० ख्रिस्तापूर्वी)
- लोह काळ व वैदिक काळ( १७५० - ६०० ख्रिस्तापूर्वी)
- 'दुसरे शहरीकरण' (६०० - २०० ख्रिस्तापूर्वी)
- शास्त्रीय काळ (२००ख्रिस्तापूर्वी - १२०० ख्रिस्तानंतर); जैन व बौद्ध धर्म. स्मार्टसाठी, 'शास्त्रीय काळ' हा १०० ते १००० ख्रिस्तापूर्वी आहे, व तो 'शास्त्रीय हिंदु' धर्म फुलण्याच्या काळासोबत जुळतो. तसेच ह्या काळात, माहायन - बौद्ध धर्माचा उदय व अस्त होतो.
- मायकल्स साठी, ५०० शास्त्रीय - २०० शास्त्रीय हा "संन्यासी सुधारणा" चा काळ आहे. तसेच २०० ख्रिस्तपूर्वी - ११०० ख्रिस्तनंतर हा शास्त्रीय हिंदु धर्माचा काळ आहे, कारण ह्या काळात वैदिक धर्माचा हिंदु धर्मात रुपांतर होतं.
- म्युएस हा बदलाचा काळ बराच मोठा म्हणुन अोळखतो. तो ८०० ख्रिस्तपूर्वी - २०० ख्रिस्तपूर्वी ह्या काळाला शास्त्रीय काळ म्हणतो. म्युएसच्यानुसार, हिंदु धर्माच्या काही ठळक गोष्टी, जसे कर्म, पुनर्जन्म, 'वैय्यक्तीक बोध व रुपांतर', ज्या वैदिक काळात नव्हत्या, त्या ह्या काळात जन्माला आल्या.
- पूर्व शास्त्रीय काळ ( २०० ख्रिस्तपूर्वी - ३२० ख्रिस्तनंतर)
- "सुवर्ण काळ" (गुप्ता साम्राज्य) (३२० - ६५० ख्रिस्तनंतर)
- नवशास्त्रीय काळ (६५० - १२०० ख्रिस्तनंतर)
- मध्यकाळ(१२०० - १५०० ख्रिस्तनंतर)
- पुर्व आधुनीक काळ (१५०० - १८५०)
- आधुनीक काळ (ब्रिटीश राज व स्वातंत्र्य) (१८५० पासुन)
भारतीय पूर्व ईतिहास
- नियतकालिक भारत
- भिर्रांना संस्क्रुती (७५७० - ६२०० ख्रिस्तपूर्वी)
- मेह्रगड संस्क्रूती(७००० - २५०० ख्रिस्तपूर्वी)
- कांस्य काळ
- सिंध दरी संस्क्रुती (३३०० - १३०० ख्रिस्तपूर्वी)
- आहार - बनस संस्क्रुती (३००० - १५०० ख्रिस्तपूर्वी)
लोहकाळ (१२०० - २७२ ख्रिस्तपूर्वी)
- भारतातील लोहकाळ (१२०० – २७२ ख्रिस्तपूर्वी)
- वैदीक संस्क्रुती (१५०० – ५०० ख्रिस्तपूर्वी)
- काळा व लाल वस्तुकाळ (१३०० - १००० ख्रिस्तपूर्वी) (१२०० - ६०० ख्रिस्तपूर्वी)
- उत्तर काळे उत्क्रुष्ट वस्तुकाळ (७०० – २०० ख्रिस्तपूर्वी)
- भारतीय लोहकाळ राज्ये (७०० - ३०० ख्रिस्तपूर्वी)
- पांड्या साम्राज्य (६०० ख्रिस्तपूर्वी - १६५० ख्रिस्तनंतर)
- वैदीक संस्क्रुती (१५०० – ५०० ख्रिस्तपूर्वी)
- दुसरे शहरीकरण
- नंदा साम्राज्य (४२५–३२५ ख्रिस्तपूर्वी)
- मौर्य साम्राज्य (३२१ - १८४ ख्रिस्तपूर्वी)
- संगम काळ (३०० ख्रिस्तपूर्वी - ३०० ख्रिस्तनंतर)
- पांड्या साम्राज्य (६०० ख्रिस्तपूर्वी - १६५० ख्रिस्तनंतर)
- चेरा साम्राज्य (३०० ख्रिस्तपूर्वी - ११०२ ख्रिस्तनंतर)
- चोला साम्राज्य (३०० ख्रिस्तपूर्वी - १२७९ ख्रिस्तनंतर)
- पल्लवा साम्राज्य (२५० ख्रिस्तपूर्वी - ८०० ख्रिस्तनंतर)
- महा-मेघा-वाहाना साम्राज्य (२५० ख्रिस्तपूर्वी - ५वे शतक ख्रिस्तनंतर)
- सतवाहाना साम्राज्य (२३० ख्रिस्तपूर्वी - २२० ख्रिस्तनंतर)
- भारतीय - सायथी साम्राज्य(२०० ख्रिस्तपूर्वी - ४०० ख्रिस्तनंतर)
- कुनिंदा साम्राज्य (३रे शतक ख्रिस्तपूर्वी - ४थे शतक ख्रिस्तनंतर)
- शुंगा साम्राज्य (१८५ - ७३ ख्रिस्तपूर्वी)
- भारतीय - ग्रिक साम्राज्य (१८० ख्रिस्तपूर्वी - १० ख्रिस्तनंतर)
- कानवा साम्राज्य (७५ - २६ ख्रिस्तपूर्वी)
- कुशन साम्राज्य (३० - ३७५ ख्रिस्तनंतर)
शास्त्रीय काळ
- भारताचे मध्य साम्राज्य
- गुरजारा - प्रतीहारा साम्राज्य
- वाकाटाका साम्राज्य
- चोला साम्राज्य
- पाला साम्राज्य
- गुप्ता साम्राज्य (२८० – ५५०)
- कदंबा राजघराने (३४५ - १०००)
- बनवासी
- हलासी
- हंगल
मध्य काळ (५०० - १५००)
- बदामी चालुक्य (५४७-७४२)
- राष्ट्रकुट साम्राज्य(७४२–९८२)
- एलोरा
- कैलाश मंदीर
- पूर्व चालुक्य
- पश्चिम चालुक्य (९८३ - ११८५)
- चौलुक्य (९४४ - १२४४)
- कल्याणीचे कालाचुरी
- देवगिरीचे सेऊना यादव
- होयसाला साम्राज्य (१११४-१३४२)
- विजयनगर साम्राज्य (१३३६ - १५६५)हंपी
प्राचीन भारतातील संस्क्रुती
कला
प्राचीन भारतातील भाषा
- वैदीक सौंस्क्रुत
- प्रोतो - द्रविडी
- लिपी
- तमील ब्राह्मी
- पल्लवा लिपी
- गुप्ता लिपी
धर्म
- हिंदु धर्म
- विदेशी जमाती
- एेतिहासीक वैदीक धर्म
- वेद
- वैदीक पुराण
- वैदीक पुजा पाठ
- बौद्ध धर्म
विद्न्यान व तंत्र्द्न्यान
- विद्न्यान व तंत्र्द्न्यान
- भारतीय गणित
- भारतीय खगोलशास्त्र
- भारतीय मार्शल आर्ट्स
- मल्ल-युद्ध
- कलारीपयात्तु
- प्राचीन भारतीय वैद्यकशास्त्र
- सिद्ध वैद्यकशास्त्र
- आयुर्वेद
- वास्तुकला
- द्रविडी वास्तुकला
- मुघल वास्तुकला
प्राचीन भारताशी संबंधित संघटना
प्राचीन भारतीय प्रदर्शन असलेले संग्रहालय
- भारत
- गोवा राज्य संग्रहालय
- शासकीय संग्रहालय, बेंगळुरु
- कुच संग्रहालय
- राष्ट्रीय संग्रहालय, दिल्ली
- पटना संग्रहालय
- यूनाइटेड किंगडम
- ब्रिटीश संग्रहालय