"लंडन" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
Content deleted Content added
छो बॉट: removed featured-article template, now given by wikidata.
Lord's_Pavillion.jpg या चित्राऐवजी Lord's_Pavilion.jpg हे चित्र वापरले.
ओळ २०४: ओळ २०४:


== खेळ ==
== खेळ ==
[[चित्र:Lord's Pavillion.jpg|left|thumb|[[लॉर्ड्स मैदान, लंडन|लॉर्ड्स क्रिकेट मैदान]]]]
[[चित्र:Lord's Pavilion.jpg|left|thumb|[[लॉर्ड्स मैदान, लंडन|लॉर्ड्स क्रिकेट मैदान]]]]
लंडनने आजवर [[१९०८ उन्हाळी ऑलिंपिक|१९०८]], [[१९४८ उन्हाळी ऑलिंपिक|१९४८]] व [[२०१२ उन्हाळी ऑलिंपिक|२०१२]] ह्या तीन वेळा [[ऑलिंपिक]] खेळांचे आयोजन केले आहे. तीन वेळा ऑलिंपिक यजमानपदाचा बहुमान मिळवणारे लंडन हे जगातील एकमेव शहर आहे. २०१२ सालच्या ऑलिंपिक स्पर्धेसाठी येथे [[ऑलिंपिक मैदान (लंडन)|नवीन ऑलिंपिक मैदान]] बांधले गेले. [[फुटबॉल]] हा लंडनमधील सर्वात लोकप्रिय खेळ आहे. लंडन परिसरात १४ व्यावसायिक फुटबॉल क्लब आहेत ज्यांपैकी [[आर्सेनल एफ.सी.|आर्सेनल]], [[चेल्सी एफ.सी.|चेल्सी]], [[फुलहॅम एफ.सी.|फुलहॅम]], [[क्वीन्स पार्क रेंजर्स एफ.सी.|क्वीन्स पार्क रेंजर्स]] व [[टॉटेनहॅम हॉटस्पर एफ.सी.|टॉटेनहॅम हॉटस्पर]] हे पाच क्लब [[इंग्लिश प्रीमियर लीग]]चे सदस्य आहेत. १९२४ सालापासून [[इंग्लंड फुटबॉल संघ]]ाचे स्थान [[वेंब्ली मैदान (१९२३)|जुने वेंब्ली मैदान]] येथे राहिले आहे. २००७ साली हे स्टेडियम पाडून त्याच ठिकाणी ९०,००० प्रेक्षकक्षमता असलेले नवे [[वेंब्ली स्टेडियम]] उभारण्यात आले.
लंडनने आजवर [[१९०८ उन्हाळी ऑलिंपिक|१९०८]], [[१९४८ उन्हाळी ऑलिंपिक|१९४८]] व [[२०१२ उन्हाळी ऑलिंपिक|२०१२]] ह्या तीन वेळा [[ऑलिंपिक]] खेळांचे आयोजन केले आहे. तीन वेळा ऑलिंपिक यजमानपदाचा बहुमान मिळवणारे लंडन हे जगातील एकमेव शहर आहे. २०१२ सालच्या ऑलिंपिक स्पर्धेसाठी येथे [[ऑलिंपिक मैदान (लंडन)|नवीन ऑलिंपिक मैदान]] बांधले गेले. [[फुटबॉल]] हा लंडनमधील सर्वात लोकप्रिय खेळ आहे. लंडन परिसरात १४ व्यावसायिक फुटबॉल क्लब आहेत ज्यांपैकी [[आर्सेनल एफ.सी.|आर्सेनल]], [[चेल्सी एफ.सी.|चेल्सी]], [[फुलहॅम एफ.सी.|फुलहॅम]], [[क्वीन्स पार्क रेंजर्स एफ.सी.|क्वीन्स पार्क रेंजर्स]] व [[टॉटेनहॅम हॉटस्पर एफ.सी.|टॉटेनहॅम हॉटस्पर]] हे पाच क्लब [[इंग्लिश प्रीमियर लीग]]चे सदस्य आहेत. १९२४ सालापासून [[इंग्लंड फुटबॉल संघ]]ाचे स्थान [[वेंब्ली मैदान (१९२३)|जुने वेंब्ली मैदान]] येथे राहिले आहे. २००७ साली हे स्टेडियम पाडून त्याच ठिकाणी ९०,००० प्रेक्षकक्षमता असलेले नवे [[वेंब्ली स्टेडियम]] उभारण्यात आले.



१६:३६, ९ मे २०१५ ची आवृत्ती

लंडन
London
युनायटेड किंग्डम देशाची राजधानी

सिटी ऑफ लंडन, टॉवर ब्रिज, लंडन आयबकिंगहॅम राजवाडा
लंडनचे युनायटेड किंग्डममधील स्थान

गुणक: 51°30′28″N 00°07′41″W / 51.50778°N 0.12806°W / 51.50778; -0.12806

देश Flag of the United Kingdom युनायटेड किंग्डम
राज्य इंग्लंड ध्वज इंग्लंड
काउंटी ग्रेटर लंडन
स्थापना वर्ष इ.स. ४३
महापौर बोरिस जॉन्सन
क्षेत्रफळ १,५७२.१ चौ. किमी (६०७.० चौ. मैल)
समुद्रसपाटीपासुन उंची ७९ फूट (२४ मी)
लोकसंख्या  (जुलै २०१०)
  - शहर ७८,२५,२००[१]
  - घनता ४,९७८ /चौ. किमी (१२,८९० /चौ. मैल)
  - महानगर १,३९,४५,०००
प्रमाणवेळ ग्रीनविच प्रमाणवेळ
लंडनचे संकेतस्थळ


लंडन (इंग्लिश: En-uk-London.ogg London ) हे इंग्लंडचेयुनायटेड किंग्डमचे राजधानीचे व सर्वात मोठे शहर तसेच युरोपियन संघामधील सर्वात मोठे महानगर क्षेत्र आहे. थेम्स नदीच्या काठावर वसलेल्या ह्या शहराला २,००० पेक्षा जास्त वर्षांचा इतिहास आहे.

लंडन हे अर्थ, कला आणि उद्योग या क्षेत्रांमध्ये जगातील एक प्रमुख शहर आहे. न्यू यॉर्क शहरटोकियोसोबत लंडन हे जगातील सर्वात शक्तिशाली आर्थिक केंद्र मानले जाते.[२][३][४]. तसेच युरोपातील सर्वात मोठे अर्थव्यवस्था असलेले शहर हा मान देखील लंडनकडेच जातो.[५] जगातील सर्वाधिक आंतरराष्ट्रीय पर्यटक लंडनमध्ये येतात[६] तसेच लंडन हीथ्रो विमानतळ हा आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूकीसाठी जगातील सर्वात मोठा विमानतळ आहे.[७]. २०१२ सालच्या ऑलिंपिक स्पर्धा लंडनमध्ये भरवल्या गेल्या. ह्या स्पर्धांचे तिसर्‍यांदा आयोजन करणारे लंडन हे जगातील एकमेव शहर आहे.

जुलै २०१० मध्ये ७८,२५,२०० इतकी लोकसंख्या असलेले लंडन युरोपामधील सर्वाधिक लोकसंख्येचे शहर होते.[८] ग्रेटर लंडनची लोकसंख्या ८२,७८,२५१ तर लंडन महानगर क्षेत्राची लोकसंख्या अंदाजे १.२ ते १.४ कोटी आहे.[९] लंडन शहराच्या समाजरचनेत कमालीचे वैविध्य आढळते. लंडन परिसरात ३०० भाषा बोलल्या जातात. आजच्या घडीला लंडन परिसरात राहणारे ६.६ टक्के लोक भारतीय वंशाचे आहेत.

नाव

इतिहास

भूगोल

हवामान

लंडनमधील हवामान इतर पश्चिम युरोपीय शहरांप्रमाणे सौम्य व आर्द्र आहे.[१०] २०१० साली लंडन हे युरोपातील सर्वात प्रदुषित शहर होते.[११]

लंडन (हीथ्रो विमानतळ) साठी हवामान तपशील
महिना जाने फेब्रु मार्च एप्रिल मे जून जुलै ऑगस्ट सप्टें ऑक्टो नोव्हें डिसें वर्ष
विक्रमी कमाल °से (°फॅ) 14.0
(57.2)
16.0
(60.8)
21.0
(69.8)
26.9
(80.4)
31.0
(87.8)
35.0
(95)
35.5
(95.9)
37.9
(100.2)
30.0
(86)
26.0
(78.8)
19.0
(66.2)
15.0
(59)
37.9
(100.2)
सरासरी कमाल °से (°फॅ) 8.1
(46.6)
8.4
(47.1)
11.4
(52.5)
14.2
(57.6)
17.9
(64.2)
21.1
(70)
23.5
(74.3)
23.2
(73.8)
19.9
(67.8)
15.6
(60.1)
11.2
(52.2)
8.3
(46.9)
15.2
(59.4)
सरासरी किमान °से (°फॅ) 2.3
(36.1)
2.1
(35.8)
3.9
(39)
5.5
(41.9)
8.7
(47.7)
11.7
(53.1)
13.9
(57)
13.7
(56.7)
11.4
(52.5)
8.4
(47.1)
4.9
(40.8)
2.7
(36.9)
7.4
(45.3)
विक्रमी किमान °से (°फॅ) −10.0
(14)
−9.0
(15.8)
−8.0
(17.6)
−2.0
(28.4)
−1.0
(30.2)
5.0
(41)
7.0
(44.6)
6.0
(42.8)
3.0
(37.4)
−4.0
(24.8)
−5.0
(23)
−7.0
(19.4)
−10.0
(14)
सरासरी वर्षाव मिमी (इंच) 55.2
(2.173)
40.8
(1.606)
41.6
(1.638)
43.6
(1.717)
49.3
(1.941)
44.9
(1.768)
44.5
(1.752)
49.5
(1.949)
49.1
(1.933)
68.5
(2.697)
59.0
(2.323)
55.0
(2.165)
601.5
(23.681)
सरासरी हिमवर्षा सेमी (इंच) 24.4
(9.61)
10.8
(4.25)
2.7
(1.06)
0.4
(0.16)
0
(0)
0
(0)
0
(0)
0
(0)
0
(0)
0
(0)
0.2
(0.08)
8.2
(3.23)
46.7
(18.39)
सरासरी पावसाळी दिवस (≥ 1 mm) 10.9 8.1 9.8 9.3 8.5 8.4 7.0 7.2 8.7 9.3 9.3 10.1 106.6
सरासरी हिमवर्षेचे दिवस 4 4 3 1 0 0 0 0 0 0 1 3 16
सरासरी सापेक्ष आर्द्रता (%) 91 89 91 90 92 92 93 95 96 95 93 91 92.3
महिन्यामधील सूर्यप्रकाशाचे तास 61.4 77.7 113.9 167.6 197.0 205.5 210.9 203.4 148.3 115.9 72.3 51.8 १,६२५.७
स्रोत #1: बीबीसी हवामान,[१०][१२]
स्रोत #2: हवामान खाते,[१३]

अर्थकारण

प्रशासन

वाहतुक व्यवस्था

लंडन अंडरग्राउंड ही जगातील सर्वात जुनी शहरी भुयारी रेव्ले आहे.

लंडन शहर इंग्लंड व जगातील इतर शहरांसोबत हवाई, रेल्वे व रस्तेमार्गांनी जोडले गेले आहे. हिलिंग्डन ह्या बरोमध्ये स्थित असलेला लंडन हीथ्रो विमानतळ हा युनायटेड किंग्डममधील सर्वात मोठा व आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूकीच्या दृष्टीने जगातील सर्वात वर्दळीचा विमानतळ आहे. गॅट्विक विमानतळ हा येथील दुसरा एक महत्त्वाचा विमानतळ आहे. युरोस्टार ही चॅनल टनेलमधून धावणारी दृतगती रेल्वेसेवा लंडनला पॅरिसब्रसेल्स शहरांसोबत जोडते. लंडन शहरात एकूण १८ लांब पल्ल्याची रेल्वे स्थानके आहेत ज्यांद्वारे ब्रिटनमधील सर्व लहानमोठ्या शहरांचा रेल्वे प्रवास सुलभपणे शक्य होतो.

शहरी वाहतुकीसाठी लंडन अंडरग्राउंड ही जगातील सर्वात जुनी व दुसरी सर्वाधिक लांबीची शहरी भुयारी रेल्वे सेवा कार्यरत आहे. २७० स्थानके जोडणार्‍या ह्या रेल्वेचा वापर दररोज ३० लाख प्रवासी करतात. जगातील सर्वोत्तम शहरी वाहतूक असलेले शहर हा खिताब लंडनला मिळाला आहे.[१४]

लोकजीवन

संस्कृती

संगीत

पश्चिमात्य शास्त्रीयरॉक संगीताच्या इतिहासात लंडनला मानाचे स्थान आहे. अनेक ऐतिहासिक संगीत विद्यालये व संस्था लंडन शहरात स्थित आहेत. लंडन सिंफनी ऑर्केस्ट्रा हा नावाजलेला संगीतचमू लंडनच्या बार्बिकन सेंटरमध्ये भरतो. बीटल्स, द रोलिंग स्टोन्स, पिंक फ्लॉइड, क्वीन हे जगातील सर्वात लोकप्रिय बँड लंडनमध्येच स्थापण्यात आले. तसेच एल्टन जॉन, डेव्हिड बोवी, जॉर्ज मायकल, एमी वाइनहाउस इत्यादी प्रसिद्ध गायक व संगीतकार लंडनचे रहिवासी आहेत.

प्रसारमाध्यमे

शिक्षण

युनिव्हर्सिटी कॉलेज लंडन ही लंडन विद्यापीठाची एक शाखा आहे.

उच्च शिक्षणाचे लंडन हे जगातील एक महत्वाचे केंद्र आहे. लंडन महानगरामध्ये एकूण ४३ (युरोपात सर्वाधिक) विद्यापीठे कार्यरत आहेत. २००८ साली ४.१२ लाख विद्यार्थी लंडनमधील विद्यापीठांमध्ये शिक्षण घेत होते. १.२५ लाख विद्यार्थीसंख्या असलेला लंडन विद्यापीठ हा युरोपातील सर्वात मोठा विद्यापीठसमूह आहे. लंडन विद्यापीठामध्ये १९ स्वतंत्र उप-विद्यापीठे व १२ संशोधन संस्था आहेत. युनिव्हर्सिटी कॉलेज लंडन, इंपिरियल कॉलेज लंडन, लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स, लंडन व्यापार विद्यालय इत्यादी शैक्षणिक संस्था अनेक अहवालांमध्ये जगातील सर्वोत्कृष्ट संस्था असल्याचे आढळून आले आहे.

खेळ

लॉर्ड्स क्रिकेट मैदान

लंडनने आजवर १९०८, १९४८२०१२ ह्या तीन वेळा ऑलिंपिक खेळांचे आयोजन केले आहे. तीन वेळा ऑलिंपिक यजमानपदाचा बहुमान मिळवणारे लंडन हे जगातील एकमेव शहर आहे. २०१२ सालच्या ऑलिंपिक स्पर्धेसाठी येथे नवीन ऑलिंपिक मैदान बांधले गेले. फुटबॉल हा लंडनमधील सर्वात लोकप्रिय खेळ आहे. लंडन परिसरात १४ व्यावसायिक फुटबॉल क्लब आहेत ज्यांपैकी आर्सेनल, चेल्सी, फुलहॅम, क्वीन्स पार्क रेंजर्सटॉटेनहॅम हॉटस्पर हे पाच क्लब इंग्लिश प्रीमियर लीगचे सदस्य आहेत. १९२४ सालापासून इंग्लंड फुटबॉल संघाचे स्थान जुने वेंब्ली मैदान येथे राहिले आहे. २००७ साली हे स्टेडियम पाडून त्याच ठिकाणी ९०,००० प्रेक्षकक्षमता असलेले नवे वेंब्ली स्टेडियम उभारण्यात आले.

रग्बी, क्रिकेटटेनिस हे येथील इतर लोकप्रिय खेळ आहेत. लॉर्ड्सओव्हल ही क्रिकेट जगतातील दोन ऐतिहासिक व प्रतिष्ठेची मैदाने लंडन शहरातच स्थित आहेत. चार ग्रँड स्लॅममधील सर्वात मानाची मानली जाणारी विंबल्डन टेनिस स्पर्धा दरवर्षी जून-जुलै दरम्यान लंडनच्या विंबल्डन ह्या उपनगरात खेळवली जाते.

पर्यटन स्थळे

जुळी शहरे

खालील शहरांचे लंडनसोबत सांस्कृतिक व व्यापारी संबंध आहेत.

संदर्भ

  • Ackroyd, Peter (2001), London: The Biography, London: Vintage, p. 880, ISBN 0099422581
  • Aubin, Robert Arnold (2008), London in flames, London in glory: poems on the fire and rebuilding of London (PDF), Rutgers University Press on's Concerts" /> London's two muthor=Mayor of London Unknown parameter |month= ignored (सहाय्य)
  • Miles, Barry (2010), London Calling, Atlantic Books, ISBN 9781842546139 Check |isbn= value: checksum (सहाय्य)
  • Mills, David (2001), Dictionary of London Place Names, Oxford Paperbacks, ISBN 978-0192801067, OCLC 45406491
  • Noorthouk, J (1773), A New History of London, Centre for Metropolitan History
  • Porter, Roy. History of London (1995), by a leading historian
  • Reddaway, Thomas Fiddian (1940), The Rebuilding of London After the Great Fire, Jonathan Cape
  • Travers, Tony (2004), The Politics of London, Palgrave, ISBN 1861341725

टिपा

  1. ^ . Office for National Statistics http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_population/mid-2010-pop-ests-30-june-2011.zip. 3 July 2011 रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  2. ^ (PDF). Z/Yen. 2011 http://www.zyen.com/GFCI/GFCI%209.pdf. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  3. ^ Forbes. 15 July 2008 http://www.forbes.com/2008/07/15/economic-growth-gdp-biz-cx_jz_0715powercities.html. 3 October 2010 रोजी पाहिले. Unknown parameter |archiveदुवा= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |deadदुवा= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  4. ^ (PDF). Mastercard http://www.mastercard.com/us/company/en/insights/pdfs/2008/MCWW_WCoC-Report_2008.pdf. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  5. ^ . PricewaterhouseCoopers http://www.ukmediacentre.pwc.com/Media-Library/Global-city-GDP-rankings-2008-2025-61a.aspx. 16 November 2010 रोजी पाहिले. Unknown parameter |archiveदुवा= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |deadदुवा= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  6. ^ . Euromonitor International. 6 January 2011 http://blog.euromonitor.com/2011/01/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking.html. 8 August 2011 रोजी पाहिले. Unknown parameter |archiveदुवा= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |deadदुवा= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  7. ^ The Wall Street Journal. 23 February 2011 http://online.wsj.com/article/BT-CO-20110223-710213.html. 7 March 2011 रोजी पाहिले. Unknown parameter |archiveदुवा= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |deadदुवा= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  8. ^ www.statistics.gov.uk. Office for National Statistics http://www.webcitation.org/5Qd8V9JhM. Archived from the original on 26 July 2007. 28 June 2008 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  9. ^ . Office for National Statistics http://www.webcitation.org/5yo0QNPvs. Archived from the original on 19 May 2011. 6 June 2008 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  10. ^ a b , British Broadcasting Corporation http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003790, 2008-10-28 रोजी पाहिले Missing or empty |title= (सहाय्य) चुका उधृत करा: अवैध <ref> tag; नाव "AverageWeatherLondon" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे
  11. ^ , The Guardian, 2010-06-25 http://www.guardian.co.uk/environment/2010/jun/25/london-air-pollution-europe, 2010-06-26 रोजी पाहिले Missing or empty |title= (सहाय्य)
  12. ^ . Met Office http://www.webcitation.org/5wpjI9SEw. Archived from the original on 2011-02-28. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  13. ^ . Met Office http://www.webcitation.org/5wpl3HnmR. Archived from the original on 2011-02-28. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  14. ^ साचा:Cite document साचा:WebCite
  15. ^ a b . insideguide to London London is twinned with New York, Moscow and Berlin. http://www.inlondonguide.co.uk/london-sight-guide/interesting-facts-about-london.html London is twinned with New York, Moscow and Berlin. Check |दुवा= value (सहाय्य). 27 July 2011 रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)See Fact 2 by Big Ben photo.
  16. ^ . Mayor of London. 25 July 2002 http://www.webcitation.org/5yoKJLcvL. Archived from the original on 19 May 2011. 23 February 2010 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  17. ^ Making Joburg an entry point into Africa. City of Johannesburg http://www.joburg.org.za/content/view/833/131/#ixzz0PU5ypfol. 28 August 2009 रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)[मृत दुवा]
  18. ^ Barfield, M (March 2001). Greater London Authority http://www.webcitation.org/5mxnSYQPt. Archived from the original (PDF) on 22 January 2010. 26 October 2009 रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  19. ^ . Shfao.gov.cn. 27 July 2009 http://www.webcitation.org/5yoKKcj5N. Archived from the original on 19 May 2011. 23 May 2010 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)

बाह्य दुवे

विकिमीडिया कॉमन्सवर खालील विषयाशी संबंधित संचिका आहेत: