वृत्त

वृत्त हे कवितारचनेचे एक प्रमाण आहे.

मात्रा

लघु - गुरू इ.

गण

य-यमाचा, न-नमन । त-ताराप, र-राधिका । म-मानावा, स-समरा । ज-जनास, भ-भास्कर ॥

पद्यात प्रत्येक अक्षर हे लघु (०) किंवा गुरू (१) असते. तीन अक्षरांचा एक गण होतो. पुनरावृत्ती होऊ शकते. त्यामुळे गणांचे २ ** ३ = ८ प्रकार आहेत.

न स ज य भ र त म

००० नमन
००१ सरला
०१० जनास
०११ यमाचा
१०० भास्कर
१०१ राधिका
११० ताराप
१११ मारावा

अर्थात मात्रावृत्तांत मात्रा मोजताना लघुसाठी १ आणि गुरूसाठी २ मोजल्या जातात. गण हे अक्षरवृत्तांत वापरले जातात.
उदा०
रामदासांनी भरपूर वापरलेले भुजंगप्रयात वृत्त -

'य'या चार येती भुजंगप्रयाती.
यमाचा यमाचा यमाचा यमाचा
० १ १. ० १ १. ० १ १. ० १ १.
सदा सर्वदा भक्तिपंथेचि जावे.
० १ १.०१ १.० ११.० १ १.

वृत्तांचे वर्गीकरण

वृत्तांचे वर्गीकरण

बाह्य दुवे

http://www.manogat.com/node/383