हयग्रीव

**हयग्रीव**
	Hindu deity
	माध्यमे अपभारण करा
	विकिपीडिया
प्रकार	हिंदू दैवते
अधिकार नियंत्रण
	Q1483349; व्हीआयएएफ ओळखण: 62359724; जीएनडी ओळखण: 119497212; J9U ID: 987007553285905171
	अनुनादक; पेटस्केन; टिप्पणी; ओपनस्ट्रीट मॅप; शोधक साधन; चित्रित शोध;

हयग्रीव हा एक हिंदू देवता आहे, जो विष्णूचा अवतार आहे ज्याला घोड्याचे डोके आहे. या अवताराचा उद्देश हयग्रीव नावाच्या दानवाचा वध करणे होता. हा दानव कश्यप आणि दानूचा वंशज होता व त्याचे पण डोके घोड्याचे आणि शरीर माणसाचे होते.^[१]

वेदांत देसिकाचा हयग्रीवावरील ध्यान-श्लोकात या देवतेचे चित्रण आहे

त्याचे चार हात आहेत, एक हात ज्ञान देण्याच्या स्थितीत आहे; दुसऱ्या हातात ज्ञानाची पुस्तके आहेत आणि इतर हातांमध्ये शंख आणि चक्र आहे. त्याचे सौंदर्य स्फटिकासारखे, कधीही क्षय न होणारे शुभ तेज आहे. माझ्यावर अशा थंडगार कृपेच्या किरणांचा वर्षाव करणारे हे वाणीचे स्वामी माझ्या हृदयात सदैव प्रकट व्हावेत!^[२]

आख्यायिका

पौराणिक कथेनुसार, सृष्टी निर्मितीच्या काळात, मधु-कैटभ या दोन राक्षसांनी ब्रह्मदेवाकडून वेद चोरले आणि ते परत मिळवण्यासाठी विष्णूने हयग्रीव रूप धारण केले. आणखी एक आख्यायिका अशी आहे की विष्णूने हयग्रीव रूपात वेदांचे संकलन केले.

वैखानस, श्री वैष्णव धर्म आणि द्वैत वेदांत परंपरेतील प्रमुख देवतांपैकी हयग्रीव एक आहेत.^[३]^[४] पवित्र आणि धर्मनिरपेक्ष दोन्ही विषयांचा अभ्यास सुरू करताना त्यांचे आशीर्वाद घेतले जातात. श्रावण पौर्णिमा (त्यांच्या अवताराचा दिवस) आणि नवरात्र उत्सवाच्या नवव्या दिवशी महानवमीला विशेष पूजा केली जाते.

मदुराईतील हयाग्रीवर मंदिर, कूडल अळगर मंदिराशेजारी

संदर्भ

^ "The Hare Krsnas - Battles of Vishnu Avatars - Ajnana / Hayagriva". www.harekrsna.com. 2021-11-15 रोजी पाहिले.
^ "Vedanta Desika's Hayagriva Stotram (Ramanuja.org/Journal)". ramanuja.org. 2023-01-11 रोजी पाहिले.
^ T. Volker (1950). The Animal in Far Eastern Art: And Especially in the Art of the Japanese Netzsuke, with References to Chinese Origins, Traditions, Legends, and Art. BRILL. p. 102.
^ Mārg̲, Volume 43. p. 77.

[1] "The Hare Krsnas - Battles of Vishnu Avatars - Ajnana / Hayagriva". www.harekrsna.com. 2021-11-15 रोजी पाहिले.

[2] "Vedanta Desika's Hayagriva Stotram (Ramanuja.org/Journal)". ramanuja.org. 2023-01-11 रोजी पाहिले.

[3] T. Volker (1950). The Animal in Far Eastern Art: And Especially in the Art of the Japanese Netzsuke, with References to Chinese Origins, Traditions, Legends, and Art. BRILL. p. 102.

[4] Mārg̲, Volume 43. p. 77.

[१]

[२]

[३]

[४]

ब च सं हिंदू धर्मातील विष्णूचे अवतार
दशावतार¹	मत्स्य कूर्म वराह नृसिंह वामन परशुराम राम कृष्ण बुद्ध कल्कि
इतर अवतार	सनकादि कुमार नारद मुनी नर-नारायण कपिल दत्तात्रेय यज्ञ ऋषभ पृथु धन्वंतरी मोहिनी वेदव्यास बलराम
¹ दशावतारांची यादी प्रादेशिकदृष्ट्या बदलते. ह्यात कधी बलराम, कृष्ण आणि बुद्ध यांच्या नावात बदल होतो. कृष्ण जवळजवळ नेहमीच समाविष्ट असतो; पण अपवादांमध्ये कृष्ण हा सर्व अवतारांचा स्रोत मानला जातो.