स्टार्टअप कंपनी
 | विकिपीडियाचा दर्जा राखण्यासाठी या लेखास किंवा विभागास विकिकरणाची गरज आहे. उपयुक्त विकिदुवे देऊन या लेखाचे विकिकरण करण्यास कृपया मदत करा]. संक्षिप्त मार्गदर्शन दाखवा
|
स्टार्टअप कंपनी म्हणजे अशी एक उदयोन्मुख कंपनी असते जी नवे उत्पादन, सेवा किंवा नावीन्यपूर्ण व्यवसाय मॉडेल विकसित करण्याचा प्रयत्न करते आणि जी उच्च वाढीची क्षमता बाळगते. स्टार्टअप्सना सामान्यतः मोठ्या प्रमाणावर अनिश्चितता आणि जोखमीचा सामना करावा लागतो.
इतिहास
[संपादन]स्टार्टअप संकल्पनेचा उदय १९९० च्या दशकात झाला, विशेषतः माहिती तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात. सिलीकॉन व्हॅली (अमेरिका) हे पहिले मोठे स्टार्टअप केंद्र म्हणून उदयास आले. नंतर जगभरात विविध शहरांमध्ये स्टार्टअप संस्कृतीने मूळ धरले.
वैशिष्ट्ये
[संपादन]स्टार्टअप कंपन्यांची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे आहेत:
- नवोन्मेषावर आधारित उत्पादन किंवा सेवा
- लवचिक व्यवसाय मॉडेल आणि जलद विस्ताराची क्षमता
- अपयशाचा उच्च धोका
- प्रारंभिक टप्प्यात मर्यादित संसाधने
- भांडवल उभारणीसाठी Angel Investors किंवा Venture Capitalists वर अवलंबित्व
भांडवली व्यवस्था
[संपादन]स्टार्टअप्स प्रामुख्याने खालील माध्यमांद्वारे भांडवल उभारतात:
- एंजल गुंतवणूकदार (Angel Investors)
- व्हेंचर कॅपिटल कंपन्या (Venture Capitalists)
- क्राउडफंडिंग प्लॅटफॉर्म्स
- सरकारी सहाय्यक योजना (Startup India Scheme सारख्या)
कार्यक्षेत्रे
[संपादन]स्टार्टअप कंपन्या विविध क्षेत्रांमध्ये कार्यरत आहेत:
- माहिती तंत्रज्ञान व सॉफ्टवेअर
- बायोटेक्नॉलॉजी आणि हेल्थटेक
- शिक्षण व एडटेक
- कृषी तंत्रज्ञान (AgriTech)
- हरित ऊर्जा (Green Energy)
भारतातील स्टार्टअप्स
[संपादन]भारत सध्या जगातील सर्वात गतिमान स्टार्टअप इकोसिस्टमपैकी एक मानला जातो. बेंगळुरू, हैदराबाद, पुणे, आणि दिल्ली-एनसीआर ही भारतातील प्रमुख स्टार्टअप केंद्रे आहेत. २०१६ मध्ये भारत सरकारने स्टार्टअप इंडिया योजना सुरू केली, ज्याचा उद्देश नवउद्योजकतेला चालना देणे आणि स्टार्टअप्ससाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करणे होता.[१]
डॉ. युवराज परदेशी लिखित स्टार्टअप रोडमॅप या पुस्तकात भारतीय स्टार्टअप प्रवासाचे टप्पे, नवउद्योजकांसमोरील आव्हाने, तसेच यशस्वी स्टार्टअप्सचे विविध पैलू अत्यंत सोप्या भाषेत सविस्तरपणे मांडले आहेत.[२]
अपयशाची कारणे
[संपादन]अनेक स्टार्टअप्सना प्रारंभीच अपयश येते. त्यामागची प्रमुख कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत:
- चुकीचा बाजार संशोधन (Market Research)
- निधीचा अभाव
- चुकीचा वेळ किंवा बाजारातील मागणीचा अभाव
- अनुभवाचा अभाव
- अकार्यक्षम संघटन
संदर्भ
[संपादन]- Startup India Portal
- Startup Roadmap - दीपस्तंभ बुक्स
- Various academic studies on Startup Success and Failure rates