सुनीती अशोक देशपांडे

सुनीती अशोक देशपांडे
	सुनीती अशोक देशपांडे
जन्म	८ नोव्हेंबर, १९५४;
मृत्यू	२३ सप्टेंबर, २०१५ (वय ६०); Vikhroli, Mumbai; महाराष्ट्र, भारत;
शिक्षण	BA (Hons) English, 1975; M.A., Entire English, 1977; Diploma in Russian, 1978; Adv. Diploma in Russian, 1979; M.A., Entire Russian, 1979; Ph.D., Russian, 1985

सुनीती अशोक देशपांडे, (८ नोव्हेंबर १९५४ – २३ सप्टेंबर २०१५) ही एक भारतीय शिक्षिका, लेखक, अनुवादक आणि दुभाषी होती. तिच्या उल्लेखनीय कामांमध्ये रशियन भाषा आणि भारतीय संस्कृतीमधील क्षेत्र मानले जाते.

सुनीती देशपांडे ही मुंबईतील रशियन सांस्कृतिक आणि विज्ञान केंद्रात रशियन भाषेची पहिली शिक्षिका होती. तसेच मॉस्कोमधील पुश्किन संस्थेतून रशियन भाषेत डॉक्टरेट मिळवणारी पहिली भारतीय आहे. तिने भारतातील पहिले रशियन पाठ्यपुस्तक लिहिले. जुलै २००७ मध्ये तिला अध्यक्ष व्लादिमीर विरुद्ध पुतिन द्वारे पुश्किन पदक देण्यात आले. हे पदक रशियन साहित्यातील आजीवन योगदानासाठी रशियन फेडरेशनच्या वतीने देण्यात येते.^[१]^[२]

बालपण

अशोक रघुनाथ देशपांडे आणि कुसुम नरसिंह कुलकर्णी यांच्या तीन मुलांमध्ये देशपांडे मधली होती. तिचे वडील अशोक हे कायद्याचे पदवीधर होते, जे महाराष्ट्र राज्य रस्ते वाहतूक महामंडळामध्ये कामगार संबंध आणि कल्याण अधिकारी म्हणून काम करत होते . तिची आई कुसुम यांनी इंग्रजीमध्ये पदवी घेतली फर्ग्युसन महाविद्यालय पुण्यात आणि कोल्हापूरमधील विद्यापीठ आणि एम.एल. जी. गर्ल्स हायस्कूलमध्ये शिक्षक म्हणून काम केले. ती वकील नरसिंह विनायक कुलकर्णी आणि त्यांची पत्नी लक्ष्मी यांची मोठी मुलगी आणि दुसरी मुलगी होती आणि ब्रिटीश भारतात महाविद्यालयीन शिक्षण घेण्यासाठी आणि पदवी मिळविण्यासाठी आठ मुलांमध्ये ती एकमेव होती.

ती कोल्हापूर, महाराष्ट्र येथे वाढली. सुनीती देशपांडे हिच्यावर तिच्या आईचा मोठा प्रभाव होता. त्यांनी आपल्या मुलांना जुन्या सामाजिक रीती-रिवाजांचे पालन न करण्यास आणि स्थानिक आणि राष्ट्रीय सीमांच्या पलीकडे असलेल्या संधींचा शोध घेऊन त्यांची क्षमता साध्य करण्यास प्रोत्साहित केले. सुनीती देशपांडे हिने उच्च शिक्षण हे दडपशाही चालीरीती आणि समाजातील महिलांच्या अधीनस्थ भूमिकेपासून मुक्त होण्याचा एक मार्ग म्हणून पाहिले. ती अविवाहित राहिली.

शिक्षण

सुनीती देशपांडे हिला भाषा शिकण्यात रस होता. या कौशल्याने सुरुवातीपासूनच उत्तम परिणाम दिसून आले. ती मराठी, हिंदी, संस्कृत, इंग्रजी आणि रशियन भाषा अस्खलितपणे वाचते, लिहिते आणि बोलते. राज्यव्यापी हायस्कूल पदवीधर (एसएससी) परीक्षेत तिने हिंदी, इंग्रजी आणि संस्कृतमध्ये चांगली कामगिरी केली. सुनीती देशपांडे हिने पुढील काही वर्षांत मराठी, इंग्रजी आणि रशियन भाषेत मोठ्या प्रमाणात लेखन केले.

१९८२ मध्ये कॉलेजमध्ये असताना तिने विद्यापीठ अनुदान आयोग डॉक्टरेट अभ्यासक्रमासाठी शिष्यवृत्ती पुश्किन रशियन भाषा संस्था मॉस्को इथून अनुदान मिळवले. या संस्थेतून रशियन भाषा परदेशी भाषा म्हणून शिकवण्यात पीएच.डी. मिळवणारी ती पहिली भारतीय होती. मॉस्कोमध्ये शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर ती १९८५ मध्ये भारतात परतली.

ठळक मुद्दे

राज्यव्यापी हायस्कूल पदवीधर (एसएससी) परीक्षा, १९७१ मध्ये सामान्य विज्ञान, हिंदी आणि संस्कृतमध्ये अनुकरणीय ग्रेडसाठी मेरिट पुरस्कारांचा विजेता
१९७१-७५ मध्ये पदवीधर महाविद्यालयीन अभ्यासासाठी महाराष्ट्र सरकारकडून देण्यात आलेल्या ओपन मेरिट शिष्यवृत्तीचा विजेता
शिवाजी विद्यापीठात एम. ए. (इंग्रजी) च्या पदवी अभ्यासक्रमात व्हॅलेडिक्टोरियन, १९७७
राष्ट्रीय दक्षीन फेलोशिपचा विजेता भारताचे राष्ट्रपती पदवी अभ्यासक्रमासाठी, १९७५-७७
शिवाजी विद्यापीठात एम. ए. (रशियन) च्या पदवीधर पदवी कार्यक्रमात व्हॅलेडिक्टोरियन, १९७९
विजेता विद्यापीठ अनुदान आयोग (यूजीसी) मॉस्कोमध्ये डॉक्टरेट अभ्यासासाठी फेलोशिप, १९८२-८५
माजी मध्ये प्रथम डॉक्टरेट अभ्यास युएसएसआर. एका भारतीय विद्यार्थ्याने 'रशियन भाषा परदेशी भाषा म्हणून शिकवणे', १९८२-८५

कारकिर्द

सुनीती देशपांडे हिने १९८८ मध्ये मुंबईतील रशियन सांस्कृतिक आणि विज्ञान केंद्रात काम करण्यास सुरुवात केली. ती वरिष्ठ व्याख्याता आणि केंद्रात रशियन भाषा संस्थेची प्रमुख बनली. जवळपास तीन दशकांमध्ये तिने केंद्रातील विद्यार्थ्यांना, भारताच्या संरक्षण, वैज्ञानिक आणि राजनैतिक समुदायांच्या कर्मचाऱ्यांना रशियन शिकवले. स्वतःच्या कार्याबद्दल व्याख्यान देण्यासाठी तिने भरपूर प्रवास केला.^[३]

१९९५ मध्ये तिने "रशियन मेड इझीअर" हे भारतातील पहिले रशियन पाठ्यपुस्तक लिहिले. जे भारतातील अनेक महाविद्यालये आणि विद्यापीठांनी मंजूर केले. मुंबईतील रशियन भाषेची ती पहिली शिक्षिका होती.^[४]

१९९० ते २०१५ पर्यंत देशपांडे यांनी रशियन क्लासिक्सचे चारशेहून अधिक मराठी आणि इंग्रजी भाषांतर प्रकाशित केले जसे की पुश्किन, चेखव, टॉल्स्टॉय, ब्लॉक, येसेनिन, अखमाटोवा, त्स्वेतेवा, मंडेलस्टॅम, पास्टरनाक, ब्रॉडस्की आणि मायाकोव्स्की.

पुरस्कार आणि सन्मान

मानद तज्ज्ञ रशियन भाषा, दक्षिण आशियासाठी विशेष मान्यता, सादर केले युनेस्को, पॅरिस, १९८६ मध्ये.
मॉस्को-८५० आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार विजेता: १९९७ मध्ये, ती हा पुरस्कार जिंकणारी भारत आणि आशियाची एकमेव व्यक्ती होती.
आजीवन योगदानासाठी पुश्किन पदकाचा विजेता. रशियन फेडरेशनचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी २००७ मध्ये दिलेला पुरस्कार^[५]
आंतरराष्ट्रीय मॅप्रियाल (रशियन भाषा आणि साहित्य शिक्षकांची आंतरराष्ट्रीय संघटना) पुरस्कार, २०११ विजेती.
जगातील सर्वोत्तम रशियन शिक्षक, रशियन फेडरेशनचा एक विशेष सन्मान, २०१३.
रशियन भाषेतून मराठीमध्ये जवळपास ३०० रशियन कथांचे अनुवादक आणि अग्रगण्य आणि लोकप्रिय मराठी प्रकाशनांमध्ये जवळपास १०० निबंध आणि लेख सामाना, महाराष्ट्र टाईम्स, लोकसत्ता धर्म युग आणि साकल.

पुस्तके

चित्र:Russian Made Easier by Suniti Deshpande.jpg

भारतातील पहिले रशियन पाठ्यपुस्तक देशपांडे यांचे "रशियन मेड इझीअर" चे मुखपृष्ठ

रशियन मेड इझीअर, 1996, भारतातील रशियन भाषेवरील पहिले पाठ्यपुस्तक, 171 पृष्ठे, इंग्रजीमध्ये, रशियन कल्चरल अँड सायन्स सेंटर, मुंबईने प्रकाशित केले
फुलांचे बोल, (फुलांचे बोल), अ जर्नी टू रिमेम्बर, 316 पृष्ठे, लघुकथा, मराठी मध्ये, 2001, प्रकाशित मॅजेस्टिक पब्लिकेशन्स मुंबई
माझे भारतीय महोत्सवांचे पुस्तक, इंग्रजी ते रशियन भाषेत भाषांतर, 200 पृष्ठे, रशियन भाषेत, 2002, प्रकाशित टाटाइनफोमीडिया लि. मुंबई
कथंतर, (कथा), अनुवादित कथा, मराठीत, 2003, 139 पृष्ठे, प्रकाशित मॅजेस्टिक पब्लिकेशन्स मुंबई
अंतर परव, (अंतर परव), अंतराची जवळीक, मराठीमध्ये, 2004, 130 पृष्ठे, लघुकथा, प्रकाशित मेहता पब्लिशिंग हाऊस मुंबई
आनंद भेट, (आनंद भेट), एक आनंददायी बैठक, मराठीत, 2005, 117 पाने, लघुकथा, प्रकाशित मेहता पब्लिशिंग हाऊस मुंबई
हे बंधन पुराणे, (हे बंधन पुराणे), द ओल्ड बॉन्ड्स, मराठीमध्ये, 2008, 148 पृष्ठे, मैत्रीचा उत्सव, प्रकाशित मॅजेस्टिक पब्लिकेशन्स मुंबई
सादाफुली, (सादाफुली)], गुलाब फूल, मराठीत, 164 पृष्ठे, अँटोन चेखव यांनी रशियन कथांची एक संकलन, मराठीत, 2010 मध्ये प्रकाशित मॅजेस्टिक पब्लिकेशन्स Archived 2018-09-05 at the वेबॅक मशीन. मुंबई

संदर्भ

^ "6 Indians honoured for promoting Russian language". 19 July 2007. 27 October 2015 रोजी पाहिले.
^ "In loving memory of Dr. Suniti Deshpande". Consulate General of Russia in Mumbai. 23 September 2015. 5 March 2016 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 27 October 2015 रोजी पाहिले.
^ "Rising demand for Russian linguists". Education World. 15 April 2015 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 15 October 2015 रोजी पाहिले. Cite magazine requires |magazine= (सहाय्य)
^ Ajay Kamalakaran (23 October 2012). "Russian Language Becomes Part of the Curriculum at International School in Mumbai". Russkiy Mir. 27 October 2015 रोजी पाहिले.
^ Ajay Kamalakaran (23 October 2013). "Russia needs to reach out to small town and rural India". Marathi Publishers New. 15 October 2015 रोजी पाहिले.

बाह्य दुवे

[1] "6 Indians honoured for promoting Russian language". 19 July 2007. 27 October 2015 रोजी पाहिले.

[2] "In loving memory of Dr. Suniti Deshpande". Consulate General of Russia in Mumbai. 23 September 2015. 5 March 2016 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 27 October 2015 रोजी पाहिले.

[3] "Rising demand for Russian linguists". Education World. 15 April 2015 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 15 October 2015 रोजी पाहिले. Cite magazine requires |magazine= (सहाय्य)

[4] Ajay Kamalakaran (23 October 2012). "Russian Language Becomes Part of the Curriculum at International School in Mumbai". Russkiy Mir. 27 October 2015 रोजी पाहिले.

[5] Ajay Kamalakaran (23 October 2013). "Russia needs to reach out to small town and rural India". Marathi Publishers New. 15 October 2015 रोजी पाहिले.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]