"ॲम्स्टरडॅम" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
AvocatoBot (चर्चा | योगदान) छो r2.7.1) (सांगकाम्याने वाढविले: zu:I-Amsterdami |
छो r2.7.3) (सांगकाम्याने वाढविले: lad:Amsterdam; cosmetic changes |
||
| ओळ २८: | ओळ २८: | ||
१२व्या शतकात मासेमारीसाठी वसवलेले अ‍ॅमस्टरडॅम गाव १७व्या शतकादरम्यान नेदरलँड्सचे सर्वात महत्वाचे बंदर बनले. १९व्या व विसाव्या शतकांत अ‍ॅमस्टरडॅमची झपाट्याने वाढ झाली व अनेक नवी उपनगरे बांधली गेली. आजच्या घडीला नेदरलँड्सचे आर्थिक व सांस्कृतिक केंद्र असलेल्या अ‍ॅमस्टरडॅममध्ये अनेक मोठ्या जागतिक कंपन्यांची मुख्यालये आहेत. २०१० साली राहणीमानाच्या दर्जासाठी अ‍ॅम्स्टरडॅमचा जगात तेरावा क्रमांक होता.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.citymayors.com/features/quality_survey.html |शीर्षक=Best cities in the world (Mercer) |publisher=City Mayors |date=26 May 2010 |accessdate=10 October 2010}}</ref> येथील १७व्या शतकात बांधलेल्या ऐतिहासिक कालव्यांसाठी अ‍ॅम्स्टरडॅमचे नाव [[युनेस्को]]च्या [[जागतिक वारसा स्थान]]ांच्या यादीत समाविष्ट करण्यात आले आहे. |
१२व्या शतकात मासेमारीसाठी वसवलेले अ‍ॅमस्टरडॅम गाव १७व्या शतकादरम्यान नेदरलँड्सचे सर्वात महत्वाचे बंदर बनले. १९व्या व विसाव्या शतकांत अ‍ॅमस्टरडॅमची झपाट्याने वाढ झाली व अनेक नवी उपनगरे बांधली गेली. आजच्या घडीला नेदरलँड्सचे आर्थिक व सांस्कृतिक केंद्र असलेल्या अ‍ॅमस्टरडॅममध्ये अनेक मोठ्या जागतिक कंपन्यांची मुख्यालये आहेत. २०१० साली राहणीमानाच्या दर्जासाठी अ‍ॅम्स्टरडॅमचा जगात तेरावा क्रमांक होता.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.citymayors.com/features/quality_survey.html |शीर्षक=Best cities in the world (Mercer) |publisher=City Mayors |date=26 May 2010 |accessdate=10 October 2010}}</ref> येथील १७व्या शतकात बांधलेल्या ऐतिहासिक कालव्यांसाठी अ‍ॅम्स्टरडॅमचे नाव [[युनेस्को]]च्या [[जागतिक वारसा स्थान]]ांच्या यादीत समाविष्ट करण्यात आले आहे. |
||
==इतिहास== |
== इतिहास == |
||
बाराव्या शतकात अ‍ॅमस्टरडॅमची स्थापना एक मासेमारीचे गाव म्हणून करण्यात आली. |
बाराव्या शतकात अ‍ॅमस्टरडॅमची स्थापना एक मासेमारीचे गाव म्हणून करण्यात आली. |
||
==भूगोल== |
== भूगोल == |
||
अॅम्स्टरडॅम शहर नेदरलँड्सच्या पश्चिम भागात [[नूर्द-हॉलंड]] ह्या प्रांतात अत्यंत सपाट भागात वसले आहे. येथे अनेक नैसर्गिक व कृत्रिम कालवे आहेत. तसेच अ‍ॅम्स्टरडॅमची अनेक उपनगरे पाण्यात भराव घालून तयार केलेल्या कृत्रिम जमिनीवर वसवली आहेत. |
अॅम्स्टरडॅम शहर नेदरलँड्सच्या पश्चिम भागात [[नूर्द-हॉलंड]] ह्या प्रांतात अत्यंत सपाट भागात वसले आहे. येथे अनेक नैसर्गिक व कृत्रिम कालवे आहेत. तसेच अ‍ॅम्स्टरडॅमची अनेक उपनगरे पाण्यात भराव घालून तयार केलेल्या कृत्रिम जमिनीवर वसवली आहेत. |
||
===हवामान=== |
=== हवामान === |
||
अ‍ॅम्स्टरडॅमचे [[हवामान]] सागरी स्वरूपाचे असून येथील हिवाळे सौम्य असतात. |
अ‍ॅम्स्टरडॅमचे [[हवामान]] सागरी स्वरूपाचे असून येथील हिवाळे सौम्य असतात. |
||
{{Weather box |
{{Weather box |
||
| ओळ १०९: | ओळ १०९: | ||
}} |
}} |
||
==शहर रचना== |
== शहर रचना == |
||
[[चित्र:AmsterdamLuchtfotoBmz.jpg|left|thumb|अ‍ॅम्स्टरडॅमचे कालवे]] |
[[चित्र:AmsterdamLuchtfotoBmz.jpg|left|thumb|अ‍ॅम्स्टरडॅमचे कालवे]] |
||
१७व्या शतकात अ‍ॅम्स्टरडॅमच्या रचनेसाठी सखोल संशोधन करून मोठी योजना बनवण्यात आली ज्याअंतर्गत येथे कृत्रिम कालवे खणले गेले, तसेच नैसर्गिक पाण्यात भराव घालून कृत्रिम जमीन उभारली गेली. १६५६ सालापर्यंत चार गोलाकृती आकाराचे कालवे तयार झाले होते. कालव्यांचा उपयोग पुरापासून संरक्षण, पाणी पुरवठा, वाहतूक इत्यादी कारणांसाठी केला गेला. अ‍ॅम्स्टरडॅममधील बहुसंख्य ऐतिहासिक इमारती व वास्तू ह्या कालव्यांच्या भोवताली बांधल्या गेल्या आहेत. विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात वाढत्या लोकसंख्येमुळे अ‍ॅम्स्टरडॅमला जागेची टंचाई जाणवू लागली. ह्यावर उपाय म्हणून नवी उपनगरे वसवली गेली. |
१७व्या शतकात अ‍ॅम्स्टरडॅमच्या रचनेसाठी सखोल संशोधन करून मोठी योजना बनवण्यात आली ज्याअंतर्गत येथे कृत्रिम कालवे खणले गेले, तसेच नैसर्गिक पाण्यात भराव घालून कृत्रिम जमीन उभारली गेली. १६५६ सालापर्यंत चार गोलाकृती आकाराचे कालवे तयार झाले होते. कालव्यांचा उपयोग पुरापासून संरक्षण, पाणी पुरवठा, वाहतूक इत्यादी कारणांसाठी केला गेला. अ‍ॅम्स्टरडॅममधील बहुसंख्य ऐतिहासिक इमारती व वास्तू ह्या कालव्यांच्या भोवताली बांधल्या गेल्या आहेत. विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात वाढत्या लोकसंख्येमुळे अ‍ॅम्स्टरडॅमला जागेची टंचाई जाणवू लागली. ह्यावर उपाय म्हणून नवी उपनगरे वसवली गेली. |
||
==अर्थव्यवस्था== |
== अर्थव्यवस्था == |
||
==जनसांख्यिकी== |
==जनसांख्यिकी== |
||
ऐतिहासिक काळापासून अॅम्स्टरडॅम हे स्थानांतरकेंद्र राहिले आहे. आजच्या घडीला येथील ७,८३,३६४ पैकी ४९.७ टक्के रहिवासी डच वंशाचे तर ५०.३ टक्के विदेशी लोक आहेत. १६व्या व १७व्या शतकांमध्ये अनेक [[युग्नो]], [[ज्यू लोक|ज्यू]], [[फ्लांडर्स|फ्लेमिश]] व [[वेस्टफालिया|वेस्टफालिश]] लोक येथे दाखल झाले. विसाव्या शतकात [[इंडोनेशिया]] व [[सुरिनाम]] ह्या डच वसाहतींमधील लोकांनी, त्याचबरोबर जगभरातील निर्वासित व बेकायदेशीर घुसखोरांनी येथे मोठ्या प्रमाणावर स्थलांतर केले. |
ऐतिहासिक काळापासून अॅम्स्टरडॅम हे स्थानांतरकेंद्र राहिले आहे. आजच्या घडीला येथील ७,८३,३६४ पैकी ४९.७ टक्के रहिवासी डच वंशाचे तर ५०.३ टक्के विदेशी लोक आहेत. १६व्या व १७व्या शतकांमध्ये अनेक [[युग्नो]], [[ज्यू लोक|ज्यू]], [[फ्लांडर्स|फ्लेमिश]] व [[वेस्टफालिया|वेस्टफालिश]] लोक येथे दाखल झाले. विसाव्या शतकात [[इंडोनेशिया]] व [[सुरिनाम]] ह्या डच वसाहतींमधील लोकांनी, त्याचबरोबर जगभरातील निर्वासित व बेकायदेशीर घुसखोरांनी येथे मोठ्या प्रमाणावर स्थलांतर केले. |
||
| ओळ १३३: | ओळ १३३: | ||
}} |
}} |
||
==वाहतूक== |
== वाहतूक == |
||
[[चित्र:TramAmsterdam.jpg|left|thumb|अ‍ॅम्स्टरडॅममधील [[ट्राम]]]] |
[[चित्र:TramAmsterdam.jpg|left|thumb|अ‍ॅम्स्टरडॅममधील [[ट्राम]]]] |
||
नागरी वाहतूकीसाठी अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये बस, [[अॅम्स्टरडॅम मेट्रो|भुयारी रेल्वे]] व [[ट्राम]] सेवा उपलब्ध आहेत. येथील अनेक कालव्यांमुळे बोट प्रवास हा देखील महत्वाचा वाहतूक प्रकार आहे. [[सायकल]] हे वाहन येथे अत्यंत लोकप्रिय आहे. जवळजवळ सर्व प्रमुख रस्त्यांवर सायकल चालकांसाठी स्वतंत्र मार्ग आखले आहेत. येथील ३८ टक्के शहरी प्रवास सायकलवर केला जातो. उत्तम नागरी वाहतूक सुविधा असलेल्या अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये रहिवाशांना वैयक्तिक [[वाहन]] वापरण्यापासून निरुत्साहित केले जाते. |
नागरी वाहतूकीसाठी अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये बस, [[अॅम्स्टरडॅम मेट्रो|भुयारी रेल्वे]] व [[ट्राम]] सेवा उपलब्ध आहेत. येथील अनेक कालव्यांमुळे बोट प्रवास हा देखील महत्वाचा वाहतूक प्रकार आहे. [[सायकल]] हे वाहन येथे अत्यंत लोकप्रिय आहे. जवळजवळ सर्व प्रमुख रस्त्यांवर सायकल चालकांसाठी स्वतंत्र मार्ग आखले आहेत. येथील ३८ टक्के शहरी प्रवास सायकलवर केला जातो. उत्तम नागरी वाहतूक सुविधा असलेल्या अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये रहिवाशांना वैयक्तिक [[वाहन]] वापरण्यापासून निरुत्साहित केले जाते. |
||
[[अॅम्स्टरडॅम श्चिफोल विमानतळ|अॅम्स्टरडॅम श्चिफोल]] हा नेदरलँड्समधील सर्वात मोठा तर युरोपातील पाचवा सर्वात वर्दळीचा विमानतळ आहे. |
[[अॅम्स्टरडॅम श्चिफोल विमानतळ|अॅम्स्टरडॅम श्चिफोल]] हा नेदरलँड्समधील सर्वात मोठा तर युरोपातील पाचवा सर्वात वर्दळीचा विमानतळ आहे. |
||
==कला== |
== कला == |
||
==खेळ== |
==खेळ== |
||
[[चित्र:Amsterdam Arena Roof Closed.jpg|right|thumb|[[ए.एफ.सी. एयाक्स]]चे [[अॅम्स्टरडॅम अरेना]]]] |
[[चित्र:Amsterdam Arena Roof Closed.jpg|right|thumb|[[ए.एफ.सी. एयाक्स]]चे [[अॅम्स्टरडॅम अरेना]]]] |
||
| ओळ १४६: | ओळ १४६: | ||
[[१९२८ उन्हाळी ऑलिंपिक|१९२८]] साली अ‍ॅम्स्टरडॅमने उन्हाळी [[ऑलिंपिक]] स्पर्धेचे आयोजन केले होते. ह्यासाठी बांधलेले [[ऑलिंपिक मैदान (अॅम्स्टरडॅम)|स्टेडियम]] सध्या काही सांस्कृतिक व खेळ कार्यक्रमांसाठी वापरले जाते. [[१९२० उन्हाळी ऑलिंपिक|१९२०]] सालच्या [[अँटवर्प]] ऑलिंपिकमधील काही खेळांचे आयोजन अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये करण्यात आले होते. |
[[१९२८ उन्हाळी ऑलिंपिक|१९२८]] साली अ‍ॅम्स्टरडॅमने उन्हाळी [[ऑलिंपिक]] स्पर्धेचे आयोजन केले होते. ह्यासाठी बांधलेले [[ऑलिंपिक मैदान (अॅम्स्टरडॅम)|स्टेडियम]] सध्या काही सांस्कृतिक व खेळ कार्यक्रमांसाठी वापरले जाते. [[१९२० उन्हाळी ऑलिंपिक|१९२०]] सालच्या [[अँटवर्प]] ऑलिंपिकमधील काही खेळांचे आयोजन अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये करण्यात आले होते. |
||
==शिक्षण== |
== शिक्षण == |
||
[[अॅम्स्टरडॅम विद्यापीठ]] व [[फ्रिये युनिव्हर्सिटेट]] ही अ‍ॅम्स्टरडॅममधील दोन प्रमुख विद्यापीठे आहेत. ह्या व्यतिरिक्त कला, संगीत, भाषा इत्यादींसाठी अनेक नावाजलेल्या शिक्षण संस्था अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये कार्यरत आहेत. |
[[अॅम्स्टरडॅम विद्यापीठ]] व [[फ्रिये युनिव्हर्सिटेट]] ही अ‍ॅम्स्टरडॅममधील दोन प्रमुख विद्यापीठे आहेत. ह्या व्यतिरिक्त कला, संगीत, भाषा इत्यादींसाठी अनेक नावाजलेल्या शिक्षण संस्था अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये कार्यरत आहेत. |
||
==जुळी शहरे== |
== जुळी शहरे == |
||
अ‍ॅमस्टरडॅमचे जगातील खालील शहरांसोबत सांस्कृतिक व व्यापारी संबंध आहेत. |
अ‍ॅमस्टरडॅमचे जगातील खालील शहरांसोबत सांस्कृतिक व व्यापारी संबंध आहेत. |
||
*{{Flagicon|Algeria}} [[ |
*{{Flagicon|Algeria}} [[चित्र:Blason-alger.gif|25px]] [[अल्जीयर्स]] |
||
*{{Flagicon|Greece}} [[ |
*{{Flagicon|Greece}} [[चित्र:Flag of Athens.JPG|25px]] [[अथेन्स]] |
||
*{{Flagicon|China}} [[बीजिंग]]<ref name="Beijing">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/|शीर्षक=Sister Cities|publisher=Beijing Municipal Government|accessdate=23 June 2009}}</ref> |
*{{Flagicon|China}} [[बीजिंग]]<ref name="Beijing">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/|शीर्षक=Sister Cities|publisher=Beijing Municipal Government|accessdate=23 June 2009}}</ref> |
||
*{{Flagicon|Brazil}} [[ |
*{{Flagicon|Brazil}} [[चित्र:Brasão do Distrito Federal (Brasil).svg|25px]] [[ब्राझिलिया]] |
||
*{{Flagicon|Turkey}} [[इस्तंबूल]]<ref name="Istanbul1">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|शीर्षक=Sister Cities of Istanbul|accessdate=1 July 2009}}</ref><ref name="Istanbul2">{{cite news|दुवा=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=94185|publisher=Radikal|language=Turkish|date=1 July 2009|quote=49 sister cities in 2003|शीर्षक=İstanbul'a 49 kardeş|last=Erdem|first=Selim Efe|accessdate=22 July 2009}}</ref> |
*{{Flagicon|Turkey}} [[इस्तंबूल]]<ref name="Istanbul1">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|शीर्षक=Sister Cities of Istanbul|accessdate=1 July 2009}}</ref><ref name="Istanbul2">{{cite news|दुवा=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=94185|publisher=Radikal|language=Turkish|date=1 July 2009|quote=49 sister cities in 2003|शीर्षक=İstanbul'a 49 kardeş|last=Erdem|first=Selim Efe|accessdate=22 July 2009}}</ref> |
||
*{{Flagicon|Ukraine}} [[ |
*{{Flagicon|Ukraine}} [[चित्र:Coat of arms of Kiev.svg|25px]] [[क्यीव]] |
||
*{{Flagicon|Nicaragua}} [[ |
*{{Flagicon|Nicaragua}} [[चित्र:Escudo de Managua.svg|25px]] [[मानाग्वा]] |
||
*{{Flagicon|Canada}} [[ |
*{{Flagicon|Canada}} [[चित्र:Armoiries de Montréal.svg|25px]] [[माँत्रियाल]] |
||
*{{Flagicon|Russia}} [[ |
*{{Flagicon|Russia}} [[चित्र:Coat of Arms of Moscow.svg|25px]] [[मॉस्को]] |
||
*{{Flagicon|Cyprus}} [[निकोसिया]] |
*{{Flagicon|Cyprus}} [[निकोसिया]] |
||
*{{Flagicon|Brazil}} [[ |
*{{Flagicon|Brazil}} [[चित्र:Brasaorecife.jpg|25px]] [[रेसिफे]] |
||
*{{Flagicon|Latvia}} [[ |
*{{Flagicon|Latvia}} [[चित्र:Coat of Arms of Riga.svg|25px]] [[लात्व्हिया]] |
||
*{{Flagicon|Bosnia and Herzegovina}} [[ |
*{{Flagicon|Bosnia and Herzegovina}} [[चित्र:Coat of arms of Sarajevo.svg|25px]] [[सारायेव्हो]] |
||
*{{Flagicon|Curacao}} [[विलेमश्टाड]] |
*{{Flagicon|Curacao}} [[विलेमश्टाड]] |
||
==संदर्भ== |
== संदर्भ == |
||
{{अनुवादसंदर्भ|en}} |
{{अनुवादसंदर्भ|en}} |
||
==बाह्य दुवे== |
== बाह्य दुवे == |
||
* [http://www.amsterdam.nl/ अधिकृत संकेतस्थळ] {{nl icon}} |
* [http://www.amsterdam.nl/ अधिकृत संकेतस्थळ] {{nl icon}} |
||
* [http://www.holland.com/global/Tourism/Cities-in-Holland/Amsterdam.htm पर्यटन] |
* [http://www.holland.com/global/Tourism/Cities-in-Holland/Amsterdam.htm पर्यटन] |
||
| ओळ २६०: | ओळ २६०: | ||
[[kw:Amsterdam]] |
[[kw:Amsterdam]] |
||
[[la:Amstelodamum]] |
[[la:Amstelodamum]] |
||
[[lad:Amsterdam]] |
|||
[[lb:Amsterdam]] |
[[lb:Amsterdam]] |
||
[[li:Amsterdam]] |
[[li:Amsterdam]] |
||
०३:४५, २३ मे २०१२ ची आवृत्ती
| अॅम्स्टरडॅम Amsterdam |
|||
| नेदरलँड्स देशाची राजधानी | |||
| |||
  अॅम्स्टरडॅम |
|||
| देश |  नेदरलँड्स |
||
| प्रांत | उत्तर हॉलंड | ||
| क्षेत्रफळ | २१९ चौ. किमी (८५ चौ. मैल) | ||
| समुद्रसपाटीपासुन उंची | ७ फूट (२.१ मी) | ||
| लोकसंख्या (३१ डिसेंबर २०१०) | |||
| - शहर | ७,८०,१५२ | ||
| - घनता | ३,५०६ /चौ. किमी (९,०८० /चौ. मैल) | ||
| - महानगर | २१,५८,५९२ | ||
| प्रमाणवेळ | मध्य युरोपीय प्रमाणवेळ | ||
| amsterdam.nl | |||
अॅम्स्टरडॅम (डच: Amsterdam; 
उच्चार ) ही नेदरलँड्स देशाची राजधानी व सर्वात मोठे शहर आहे. नेदरलँड्सच्या पश्चिम भागात नूर्द-हॉलंड ह्या प्रांतात वसलेले अॅम्स्टरडॅम शहर उत्तर समुद्रासोबत एका २५ किमी लांब कृत्रिम कालव्याद्वारे जोडले गेले आहे. २०१० सालच्या अखेरीस अ‍ॅमस्टरडॅम शहराची लोकसंख्या ७.८० लाख तर महानगर क्षेत्राची लोकसंख्या २१.५८ लाख इतकी होती.[१]
१२व्या शतकात मासेमारीसाठी वसवलेले अ‍ॅमस्टरडॅम गाव १७व्या शतकादरम्यान नेदरलँड्सचे सर्वात महत्वाचे बंदर बनले. १९व्या व विसाव्या शतकांत अ‍ॅमस्टरडॅमची झपाट्याने वाढ झाली व अनेक नवी उपनगरे बांधली गेली. आजच्या घडीला नेदरलँड्सचे आर्थिक व सांस्कृतिक केंद्र असलेल्या अ‍ॅमस्टरडॅममध्ये अनेक मोठ्या जागतिक कंपन्यांची मुख्यालये आहेत. २०१० साली राहणीमानाच्या दर्जासाठी अ‍ॅम्स्टरडॅमचा जगात तेरावा क्रमांक होता.[२] येथील १७व्या शतकात बांधलेल्या ऐतिहासिक कालव्यांसाठी अ‍ॅम्स्टरडॅमचे नाव युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थानांच्या यादीत समाविष्ट करण्यात आले आहे.
इतिहास
बाराव्या शतकात अ‍ॅमस्टरडॅमची स्थापना एक मासेमारीचे गाव म्हणून करण्यात आली.
भूगोल
अॅम्स्टरडॅम शहर नेदरलँड्सच्या पश्चिम भागात नूर्द-हॉलंड ह्या प्रांतात अत्यंत सपाट भागात वसले आहे. येथे अनेक नैसर्गिक व कृत्रिम कालवे आहेत. तसेच अ‍ॅम्स्टरडॅमची अनेक उपनगरे पाण्यात भराव घालून तयार केलेल्या कृत्रिम जमिनीवर वसवली आहेत.
हवामान
अ‍ॅम्स्टरडॅमचे हवामान सागरी स्वरूपाचे असून येथील हिवाळे सौम्य असतात.
| अ‍ॅमस्टरडॅम साठी हवामान तपशील | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| महिना | जाने | फेब्रु | मार्च | एप्रिल | मे | जून | जुलै | ऑगस्ट | सप्टें | ऑक्टो | नोव्हें | डिसें | वर्ष |
| सरासरी कमाल °से (°फॅ) | 5 (41) |
6 (43) |
10 (50) |
14 (57) |
18 (64) |
21 (70) |
23 (73) |
23 (73) |
20 (68) |
16 (61) |
10 (50) |
6 (43) |
15 (59) |
| दैनंदिन °से (°फॅ) | 3.1 (37.6) |
3.3 (37.9) |
6.2 (43.2) |
9.2 (48.6) |
13.1 (55.6) |
15.6 (60.1) |
17.9 (64.2) |
17.5 (63.5) |
14.5 (58.1) |
10.7 (51.3) |
6.7 (44.1) |
3.7 (38.7) |
10.1 (50.2) |
| सरासरी किमान °से (°फॅ) | 1 (34) |
0 (32) |
3 (37) |
4 (39) |
8 (46) |
11 (52) |
13 (55) |
13 (55) |
10 (50) |
7 (45) |
3 (37) |
1 (34) |
6 (43) |
| सरासरी वर्षाव मिमी (इंच) | 69.6 (2.74) |
56.2 (2.213) |
66.8 (2.63) |
42.3 (1.665) |
61.9 (2.437) |
65.6 (2.583) |
81.1 (3.193) |
72.9 (2.87) |
78.1 (3.075) |
82.8 (3.26) |
79.8 (3.142) |
75.7 (2.98) |
832.8 (32.787) |
| महिन्यामधील सूर्यप्रकाशाचे तास | 62.3 | 86.4 | 121.6 | 173.6 | 207.2 | 194.0 | 206.0 | 187.7 | 138.4 | 112.4 | 62.6 | 48.8 | १,६०१ |
| स्रोत: [३] | |||||||||||||
शहर रचना
१७व्या शतकात अ‍ॅम्स्टरडॅमच्या रचनेसाठी सखोल संशोधन करून मोठी योजना बनवण्यात आली ज्याअंतर्गत येथे कृत्रिम कालवे खणले गेले, तसेच नैसर्गिक पाण्यात भराव घालून कृत्रिम जमीन उभारली गेली. १६५६ सालापर्यंत चार गोलाकृती आकाराचे कालवे तयार झाले होते. कालव्यांचा उपयोग पुरापासून संरक्षण, पाणी पुरवठा, वाहतूक इत्यादी कारणांसाठी केला गेला. अ‍ॅम्स्टरडॅममधील बहुसंख्य ऐतिहासिक इमारती व वास्तू ह्या कालव्यांच्या भोवताली बांधल्या गेल्या आहेत. विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात वाढत्या लोकसंख्येमुळे अ‍ॅम्स्टरडॅमला जागेची टंचाई जाणवू लागली. ह्यावर उपाय म्हणून नवी उपनगरे वसवली गेली.
अर्थव्यवस्था
जनसांख्यिकी
ऐतिहासिक काळापासून अॅम्स्टरडॅम हे स्थानांतरकेंद्र राहिले आहे. आजच्या घडीला येथील ७,८३,३६४ पैकी ४९.७ टक्के रहिवासी डच वंशाचे तर ५०.३ टक्के विदेशी लोक आहेत. १६व्या व १७व्या शतकांमध्ये अनेक युग्नो, ज्यू, फ्लेमिश व वेस्टफालिश लोक येथे दाखल झाले. विसाव्या शतकात इंडोनेशिया व सुरिनाम ह्या डच वसाहतींमधील लोकांनी, त्याचबरोबर जगभरातील निर्वासित व बेकायदेशीर घुसखोरांनी येथे मोठ्या प्रमाणावर स्थलांतर केले.
सध्या ख्रिश्चन (कॅथलिक व प्रोटेस्टंट) व इस्लाम हे येथील प्रमुख धर्म आहेत.
| ऐतिहासिक लोकसंख्या | ||
|---|---|---|
| वर्ष | लोक. | ±% |
| इ.स. १३०० | १,००० | — |
| इ.स. १४०० | ३,००० | +२००% |
| इ.स. १५०० | १५,००० | +४००% |
| इ.स. १६०० | ५४,००० | +२६०% |
| इ.स. १६७५ | २,०६,००० | +२८१% |
| इ.स. १७९६ | २,००,६०० | −२% |
| इ.स. १८१० | १,८०,००० | −१०% |
| इ.स. १८५० | २,२४,००० | +२४% |
| इ.स. १८७९ | ३,१७,००० | +४१% |
| इ.स. १९०० | ५,२३,५७७ | +६५% |
| इ.स. १९३० | ७,५७,००० | +४४% |
| इ.स. २०१० | ७,८०,१५२ | +३% |
वाहतूक
_on_route_10,_January_2005.jpg)
नागरी वाहतूकीसाठी अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये बस, भुयारी रेल्वे व ट्राम सेवा उपलब्ध आहेत. येथील अनेक कालव्यांमुळे बोट प्रवास हा देखील महत्वाचा वाहतूक प्रकार आहे. सायकल हे वाहन येथे अत्यंत लोकप्रिय आहे. जवळजवळ सर्व प्रमुख रस्त्यांवर सायकल चालकांसाठी स्वतंत्र मार्ग आखले आहेत. येथील ३८ टक्के शहरी प्रवास सायकलवर केला जातो. उत्तम नागरी वाहतूक सुविधा असलेल्या अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये रहिवाशांना वैयक्तिक वाहन वापरण्यापासून निरुत्साहित केले जाते.
अॅम्स्टरडॅम श्चिफोल हा नेदरलँड्समधील सर्वात मोठा तर युरोपातील पाचवा सर्वात वर्दळीचा विमानतळ आहे.
कला
खेळ
फुटबॉल हा अ‍ॅम्स्टरडॅममधील सर्वात लोकप्रिय खेळ आहे. ए.एफ.सी. एयाक्स हा १९०० साली स्थापन झालेला स्थानिक फुटबॉल संघ युरोपातील प्रतिष्ठित संघांपैकी एक आहे. एराडिव्हिझी ह्या सर्वोच्च श्रेणीच्या डच फुटबॉल लीगमधील अव्वल संघांपैकी एक असलेला एयाक्स अॅम्स्टरडॅम अरेना ह्या स्टेडियममध्ये आपले सामने खेळतो.
अ‍ॅम्स्टील टायगर्स हा आइस हॉकी संघ, अ‍ॅम्स्टडॅम पायरेट्स हा बेसबॉल संघ, एबीसी अॅम्स्टरडॅम हा बास्केटबॉल संघ तसेच अॅम्स्टरडॅम पँथर्स व अॅम्स्टरडॅम क्रुसेडर्स हे दोन अमेरिकन फुटबॉल संघ अॅम्स्टरडॅम शहरात स्थित आहेत.
१९२८ साली अ‍ॅम्स्टरडॅमने उन्हाळी ऑलिंपिक स्पर्धेचे आयोजन केले होते. ह्यासाठी बांधलेले स्टेडियम सध्या काही सांस्कृतिक व खेळ कार्यक्रमांसाठी वापरले जाते. १९२० सालच्या अँटवर्प ऑलिंपिकमधील काही खेळांचे आयोजन अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये करण्यात आले होते.
शिक्षण
अॅम्स्टरडॅम विद्यापीठ व फ्रिये युनिव्हर्सिटेट ही अ‍ॅम्स्टरडॅममधील दोन प्रमुख विद्यापीठे आहेत. ह्या व्यतिरिक्त कला, संगीत, भाषा इत्यादींसाठी अनेक नावाजलेल्या शिक्षण संस्था अ‍ॅम्स्टरडॅममध्ये कार्यरत आहेत.
जुळी शहरे
अ‍ॅमस्टरडॅमचे जगातील खालील शहरांसोबत सांस्कृतिक व व्यापारी संबंध आहेत.
अल्जीयर्स
चित्र:Flag of Athens.JPG अथेन्स
बीजिंग[४]
ब्राझिलिया
इस्तंबूल[५][६]
क्यीव
मानाग्वा
माँत्रियाल
मॉस्को
निकोसिया-
रेसिफे 
लात्व्हिया
सारायेव्हो
विलेमश्टाड
.svg){kind=small}
संदर्भ
 |
बाह्य दुवे
 |
विकिमीडिया कॉमन्सवर खालील विषयाशी संबंधित संचिका आहेत: |
- ^ . I amsterdam http://www.iamsterdam.com/en/visiting/touristinformation/aboutamsterdam/factsandfigures. 1 June 2011 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य) - ^ . City Mayors. 26 May 2010 http://www.citymayors.com/features/quality_survey.html. 10 October 2010 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य) - ^ . Meteo Consult http://www.weer.nl. 24 January 2011 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य) - ^ . Beijing Municipal Government http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/. 23 June 2009 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य) - ^ http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm. 1 July 2009 रोजी पाहिले. Missing or empty
|title=(सहाय्य) - ^ Erdem, Selim Efe (1 July 2009). (Turkish भाषेत). Radikal http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=94185. 22 July 2009 रोजी पाहिले.
49 sister cities in 2003
Missing or empty|title=(सहाय्य)CS1 maint: unrecognized language (link)