"अण्णा हजारे" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
Alexbot (चर्चा | योगदान)
१०,०६३ edits
छो r2.7.1+) (सांगकाम्याने वाढविले: nl:Anna Hazare
Alexbot (चर्चा | योगदान)
१०,०६३ edits
छो r2.7.1+) (सांगकाम्याने वाढविले: zh:安纳·哈扎尔
ओळ २२२: ओळ २२२:
[[th:อันนา ฮาซาเร]]
[[th:อันนา ฮาซาเร]]
[[vi:Anna Hazare]]
[[vi:Anna Hazare]]
[[zh:安纳·哈扎尔]]

०९:०२, २४ ऑगस्ट २०११ ची आवृत्ती

अण्णा हजारे
चित्र:Anna Hazare.jpg
जन्म किसन बाबूराव हजारे
१५ जून, इ.स. १९३७
भिंगार, अहमदनगर जिल्हा, महाराष्ट्र
निवासस्थान राळेगण सिद्धी
राष्ट्रीयत्व भारतीय
टोपणनावे अण्णा
नागरिकत्व भारतीय
शिक्षण सातवी
पेशा समाजसेवा
कारकिर्दीचा काळ १९६२-१९७८ (सैन्यदल)
प्रसिद्ध कामे माहितीचा अधिकार, भ्रष्टाचाराविरूद्ध जनजागृती
मूळ गाव राळेगण सिद्धी
निव्वळ मालमत्ता शून्य
वजन ६८ किलो
कार्यकाळ १९७८ पासून - (समाजसेवा)
राजकीय पक्ष कोणताही नाही
विरोधक सर्व भ्रष्टाचारी लोक
संचालकमंडळाचे सभासद नाही
धर्म हिंदू
जोडीदार अविवाहित
अपत्ये अर्थात नाहीत
वडील कै.बाबूराव
आई कै.लक्ष्मीबाई
नातेवाईक विनायक देशमुख
पुरस्कार पद्मश्री, पद्मभूषण, कृषिभूषण(२००८)
संकेतस्थळ
http://www.annahazare.org/

किसन बाबूराव हजारे ऊर्फ अण्णा हजारे (१५ जून, इ.स. १९३७:भिंगार, अहमदनगर जिल्हा, महाराष्ट्र - हयात) हे भारतातील मराठी समाजसेवक आहेत. मूळचे सैन्यात वाहनचालक असणारे किसन बाबुराव तथा अण्णा हजारे हे भारतातील एक ज्येष्ठ समाजसेवक आहेत. १९९० साली त्यांना त्यांच्या समाज सेवेच्या कार्याबद्दल भारत सरकारने पद्मश्री आणि १९९२ साली पद्मभूषण या पुरस्कारांनी सन्मानित केले. त्यांनी ग्रामस्थांच्या सहकार चळवळीद्वारे राळेगण सिद्धी या गावाचा कायापालट घडवून आणला आहे. स्वच्छता, पाणी व्यस्थापन व सामाजिक सलोखा यावर त्यांनी भर दिला होता. या कामाबद्दल गावाला अनेक पारितोषिके मिळाली आहेत. या नंतर अण्णा हजारे यांनी माहितीच्या अधिकारासाठी आंदोलन केले. माहितीच्या अधिकारावर त्यांनी पुस्तकाचे लेखनही केले आहे. या आंदोलनामुळे सरकारला माहितीचा अधिकार सर्वसामान्यांना देण्याचा कायदा लवकर संमत करावा लागला. अण्णा हजारे यांनी वेळोवेळी भ्रष्टाचाराविरुद्ध आंदोलने करून जनजागृतीची कामे केली आहेत. त्यांच्या आंदोलनांमुळे अनेक मंत्र्यांना राजीनामे द्यावे लागले आहेत. [१]

बालपण

किसन हजारेंचा जन्म जून १५, इ.स. १९३७ रोजी भारताच्या मुंबई इलाख्यातील भिंगार जवळच्या हिंगणगाव गावात झाला. हे गाव आता महाराष्ट्र राज्याच्या अहमदनगर जिल्ह्यात आहे.[२] हजारेंचे वडील बाबूराव हजारे तेथील आयुर्वेद आश्रम औषधशाळेत मजूर होते. बाबूरावांचे वडील ब्रिटिश फौजेत सैनिक होते. १९४५मध्ये आपल्या वडिलांच्या मृत्यूनंतर बाबूरावांनी भिंगारमध्येच बस्तान बसवले पण १९५२ साली ते राळेगण सिद्धी या आपल्या मूळ गावी परतले. किसनला सहा लहान भावंडे होती व कुटुंबाची परिस्थिती हलाखीची होती. त्याच्या आत्याने किसनची देखभाल करण्याचे ठरवले व शिक्षणासाठी त्या त्याला मुंबईला घेऊन गेल्या. सातवीपर्यंत शिकल्यावर घरात मदत व्हावी म्हणून किसनने शिक्षण सोडून नोकरी शोधण्यास सुरुवात केली. त्यासाठी सुरुवातीस दादरजवळ फुले विकली व नंतर स्वतःचेच दुकान थाटले व आपल्या दोन भावांना राळेगण सिद्धीहून बोलावून घेतले.[३]

लष्करी सेवा

चित्र:Anna-hazare-military.jpg
लष्करात जवान असतानाचे हजारे

इ.स. १९६२च्या सुमारास चीनने भारतावर आक्रमण केलेले असताना भारतीय सैन्याने धडाक्यात भरती सुरू केली होती. त्यावेळ २५ वर्षांचे असलेले हजारे लष्कराच्या किमान शारीरिक क्षमतेस पात्र नव्हते, पण कोणत्याही परिस्थितीत नवीन जवान भरती करणे आवश्यक असल्याने लष्कराने त्यांना भरती करून घेतले.[४] औरंगाबाद येथे सुरुवातीचे प्रशिक्षण घेतल्यावर १९६३मध्ये त्यांना वाहनचालकाचे पद दिले गेले.[५] त्यानंतर दोन वर्षातच पाकिस्तानने भारतावर चाल केली. त्यावेळी हजारेंचा मुक्काम पंजाबमधील खेमकरण क्षेत्रात होता. नोव्हेंबर १२, इ.स. १९६५ रोजी पाकिस्तानी वायुसेनेने भारतीय ठाण्यांवर हल्ले सुरू केले. हजारे त्यावेळी इतर वाहनांसह आपले वाहन चालवीत होते. या हल्ल्यात त्या तांड्यातील ते स्वतः सोडून एकूणएक जवान शहीद झाले. [६][३][७] हे पाहून विषण्ण झालेल्या हजारेंनी जगण्यातील अर्थ शोधण्यास सुरुवात केली. आपल्या प्रवासात नवी दिल्ली रेल्वे स्थानकावरील एका दुकानात त्यांच्या हाती राष्ट्रनिर्मितीसाठी युवा पिढीला आवाहन हे स्वामी विवेकानंद यांनी लिहिलेले पुस्तक पडले.[८] हे वाचताना त्यांना गमले की अनेक संतांनी इतरांच्या सुखासाठी आपल्या सर्वस्वाचा त्याग केलेला आहे. आपण आपले उरलेले आयुष्य गरीबांची दुःखे दूर करण्यात घालवावे असे त्यांना वाटू लागले. यानंतर फावल्या वेळात त्यांनी महात्मा गांधी, स्वामी विवेकानंद आणि विनोबा भावे यांचे साहित्य वाचण्यास सुरुवात केली.[९] यानंतर काही वर्षांनी १९७०च्या दशकात त्यांची मृत्यूशी पुन्हा एकदा जवळून गाठ पडली. वाहन चालवीत असताना भीषण अपघातातून ते बचावले.[१०] याक्षणी त्यांना वाटले की आपल्या उरलेल्या आयुष्याचा सदुपयोग करण्यासाठी जणू काही दैवच त्यांना इशारे देत आहे. वयाच्या ३८व्या वर्षी किसन हजारेंनी आपले उरलेले आयुष्य इतरांच्या सेवेसाठी वेचण्याचा संकल्प सोडला.[६] १९७८मध्ये त्यांनी भारतीय लष्कराचा राजीनामा दिला.[११]

राळेगण सिद्धी

लष्कर सोडल्यावर हजारे राळेगण सिद्धी या आपल्या मूळ गावी परतले हे गाव मध्य महाराष्ट्रातील अहमदनगर जिल्ह्याच्या पारनेर तालुक्यात आहे. जवळजवळ कायमच्या दुष्काळी प्रदेशात असलेल्या या दुर्लक्षित गावात त्यावेळी गरिबी आणि निराशेचा सुकाळ होता. हजारेंनी ग्रामस्थांसह अनेक दशके अथक प्रयत्न करुन गावाचा कायापालट केला. आर्थिक आणि सामाजिक अशा दोन्ही आघाड्यांवर त्यांनी गावातील परिस्थिती सुधारली. तंत्रज्ञान किंवा औद्योगिकीकरणाचा आधार न घेता केवळ अतोनात कष्ट आणि सहकार यांवर त्यानी गावातील गरिबी दूर करण्यात यश मिळवले.[४][१२]

दारुबंदी

सैन्यातील नोकरी सोडल्यावर अण्णांनी गावातील युवकांना संघटित केले व तरुण मंडळाची स्थापना केली. यादवबाबा मंदिरात सर्वांना दारू न पिण्याची शपथ देण्यात आली. मद्यपींना मंदिराच्या खांबाला बांधून तरुणांनी फटकेही मारले व त्याचाच परिणाम म्हणून व्यसनाधीन राळेगण व्यसनमुक्त झाले.

पीक पतपेढी

दूधकेन्द्र

साक्षरता

अस्पृश्यता निवारण

सामूहिक विवाह

ग्रामसभा

आंदोलने आणि चळवळी

अण्णा हजारेंनी भ्रष्टाचारा निपटारा करण्या करिता वेळोवेळी आंदोलने केली व प्रसंगी कारावास ही स्विकारला.

  • अण्णांनी पहिले आंदोलन १९७९ मध्ये केले. शासकीय यंत्रेकडून हेळसांड होऊन गावास वेठीस धरणार्‍या प्रशासनाविरुद्ध गावातील शाळेला मान्यता मिळण्यासाठी अहमदनगर जिल्हा परिषदेसमोर उपोषण केले व त्यामुळे प्रशासनाला झुकावे लागले व शाळेला मान्यता मिळाली. 'नापासांची शाळा' म्हणून ही शाळा मान्यता पावली.
  • महाराष्ट्र शासना तर्फे राबविल्या जाणार्‍या वीस कलमी कार्यक्रमाची अंमलबजावणी होण्याकरिता १९८३ राळेगण सिद्धी येथील संत यादवबाबा मंदिरात उपोषण केले. याचा परिणाम म्हणून ग्रामविकासात सरकारचा सहभाग मोठ्या प्रमाणात वाढला.
  • अण्णांनी तिसरे उपोषण २० ते २४ फेब्रुवारी १९८९ या काळात केले होते. हे उपोषण शेतकर्‍यांकरिता होते. गावाला पाणी पुरवठा व ठिबक सिंचन अनुदान धोरणातील त्रुटी दूर करण्यासाठी या विरोधात होते. सरकार पुन्हा झुकलं ४ कोटी रुपये मान्य करत सिंचन योजनांना मंजुरी देण्यात आली.

माहिती अधिकार

हजार्‍यांनी माहितीच्या अधिकारासाठी आंदोलन केले. माहितीच्या अधिकार या विषयावर त्यांनी एक पुस्तक लिहिले आहे. या आंदोलनामुळे सरकारला माहितीचा अधिकार सर्वसामान्यांना देण्याचा कायदा संमत करावा लागला.

अण्णा हजारे

भ्रष्टाचारविरोध

लोकपाल कायदा

दोन सप्टेंबर २०११ पर्यंत(म्हणजे एकूण पंधरा दिवस) उपोषणाला परवानगी देतानाच रामलीला मैदानाचा काही भाग आंदोलनासाठी, तर काही भाग वाहनतळ म्हणून वापरण्याची अटही यात मान्य करण्यात आली. प्रशासनातर्फे रामलीला मैदानावर साफसफाई युद्धपातळीवर सुरू होती(१९-९-२०११). जयप्रकाश नारायण पार्कसारख्या छोट्या जागेऐवजी रामलीला मैदानासारखी मोठी जागा आता अण्णांना आंदोलनासाठी मिळाली आहे. जयप्रकाश नारायण पार्कमध्ये केवळ पाच हजार आंदोलकांनाच परवानगी दिली जाणार होती, रामलीला मैदानात जागा भरेल इतक्‍या आंदोलकांना सहभागी होण्याची परवानगी मिळाली आहे. अण्णा हजारे यांच्या भ्रष्टाचारविरोधी आंदोलनाला पाठिंबा देण्यासाठी दिल्ली, चंदीगड, बंगळूर, चेन्नई, मुंबई, पुणे, कोलकता या शहरांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर निदर्शने करण्यात आली. दिल्लीमध्ये जंतर-मंतर व इंडिया गेट परिसरात आंदोलकांची गर्दी झाली होती. तिहारच्या बाहेर अद्यापही कार्यकर्त्यांची गर्दी असून अण्णा हजारे तुरुंगाबाहेर येण्याची कार्यकर्ते वाट पाहत आहेत. विविध राज्यांमध्ये झालेल्या आंदोलनांत तरुणांचा मोठ्या प्रमाणावर सहभाग होता. देशभरात गावोगावी, शहरांमध्ये निदर्शने, मोर्चे, रॅली, "कॅंडल मार्च' काढून लहान मुलांपासून, तरुण, महिला, विद्यार्थी, ज्येष्ठ नागरिक अशा समाजाच्या सर्व थरांतील घटकांनी अण्णांच्या आंदोलनाला भरभक्कम पाठिंबा व्यक्त केला.

वाद आणि टीका

अण्णा हजारे यांनी तत्कालीन समाजकल्याणमंत्री बबनराव घोलप यांची बदनामी केल्याच्या आरोपावरून मुंबई न्यायालयाकडून तीन महिने साध्या कैदेची शिक्षा झाली होती ती नंतर रद्द झाली.बदनामीचे खटले- सुरेशचंद्र वैद्य (म.टा. ५ ऑक्टो.२००८)

प्रकाशित साहित्य

  • वाट ही संघर्षाची - आत्मकथन, संपादन : शाम भालेराव, सिग्नेट पब्लिकेशन्स.

पुरस्कार

खाजगी जीवन

संदर्भ


  1. ^ (इंग्रजी भाषेत) http://india.gov.in/myindia/padmabhushan_awards_list1.php?start=410. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  2. ^ Agencies , Express news service. (English भाषेत) http://www.indianexpress.com/news/lokpal-bill-team-anna-govt-fight-hard-toda/803927/. Unknown parameter |स्थळ= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |तारीख= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |पाहिले= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. ^ a b Ghosh, Avijit. The Times of India http://timesofindia.indiatimes.com/anna-hazare-the-guest-editor/top-headlines/I-was-re-born-in-the-battlefield-of-Khem-Karan/articleshow/8002771.cms. 17 April 2011 रोजी पाहिले. Unknown parameter |तारीख= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  4. ^ a b Trishna Satpathy,, Aasha Kapur Mehta. (English भाषेत) (119). Hyderabad. ISSN 978-1-906433-20-8 Check |issn= value (सहाय्य) http://www.google.co.in/url?sa=t&source=web&cd=7&ved=0CEMQFjAG&url=http%3A%2F%2Fkms1.isn.ethz.ch%2Fserviceengine%2FFiles%2FISN%2F127255%2Fipublicationdocument_singledocument%2Ff0bdd4a1-2df8-498c-9515-66d6e87fe5c4%2Fen%2FWP119_KapurMehta-Satpathy.pdf&ei=-AL3TdDeNsrorQewmomeCA&usg=AFQjCNHGHBHrpi6JT_Wu5EPuxRTsmETwfQ. Unknown parameter |तारीख= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |पाहिले= ignored (सहाय्य); Cite journal requires |journal= (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: unrecognized language (link)
  5. ^ The Hindu http://www.thehindu.com/news/national/article1609632.ece. Unknown parameter |तारीख= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |स्थळ= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |पाहिले= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  6. ^ a b (इंग्लिश भाषेत) http://www.tatabuildingindia.com/InspiringIndians/AnnaHazare.html. Unknown parameter |पाहिले= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)CS1 maint: unrecognized language (link)
  7. ^ Gosling, David L. (इंग्लिश भाषेत). pp. 64–6. ISBN 0-415-24031-X http://books.google.com/books?id=Bo0t6BemLaMC&pg=PA64&dq=Anna+Hazare+Pakistan+war&hl=en&ei=jpWeTZ-%20tBYHXrQfLhaGJAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg#v=onepage&q=Anna%20Hazare%20Pakistan%20war&f=false. Unknown parameter |स्थळ= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)CS1 maint: unrecognized language (link)
  8. ^ http://www.worldproutassembly.org/archives/2006/06/anna_hazare_the.html. Unknown parameter |तारीख= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |पाहिले= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  9. ^ The Times of India. 7 April 2011 http://timesofindia.indiatimes.com/india/Anna-Hazare-The-man-who-cant-be-ignored/articleshow/7892596.cms. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  10. ^ Seabrook, Jeremy. pp. 109–17. ISBN 0-86091-385-6 http://books.google.com/books?id=gb804ulCzSMC&pg=PA109&dq=Ralegan+Siddhi&hl=en&ei=gq-cTZjhIMblrAebq9yLCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CEIQ6AEwBQ#v=onepage&q=Ralegan%20Siddhi&f=false. Unknown parameter |स्थळ= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  11. ^ http://www.ndtv.com/article/india/who-is-anna-hazare-96883. Unknown parameter |तारीख= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |पाहिले= ignored (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)
  12. ^ Rajivvlochan, Meeta. (English भाषेत). Vol. 29, No. 47, Nov. 19, 1994 http://www.jstor.org/pss/4402033. July 11, 2011 रोजी पाहिले. Cite journal requires |journal= (सहाय्य); Missing or empty |title= (सहाय्य)CS1 maint: unrecognized language (link)

बाह्य दुवे


"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=अण्णा_हजारे&oldid=800010" पासून हुडकले