"महाबलीपुरम लेणी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
छो सांगकाम्या_द्वारे_सफाई
छो Pywikibot 3.0-dev
ओळ ३: ओळ ३:
महाबलीपुरम दक्षिण भारतातील एक ऐतिहासिक स्थान व प्राचीन संस्कृतीचे केंद्र समजले जाते. [[पुराण]]प्रसिद्ध बलीराजावरून या गावाला महाबलीपुरम हे नाव मिळाले.मम्मलापूर असेही याचे एक प्राचीन नाव आहे.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=H3lUIIYxWkEC&pg=PA634&dq=mahabalipuram+sculptures&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiri_iygpTbAhWDqo8KHQp1B6EQ6AEIOjAF|शीर्षक=A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century|last=Singh|first=Upinder|date=2008|publisher=Pearson Education India|isbn=9788131711200|language=en}}</ref>
महाबलीपुरम दक्षिण भारतातील एक ऐतिहासिक स्थान व प्राचीन संस्कृतीचे केंद्र समजले जाते. [[पुराण]]प्रसिद्ध बलीराजावरून या गावाला महाबलीपुरम हे नाव मिळाले.मम्मलापूर असेही याचे एक प्राचीन नाव आहे.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=H3lUIIYxWkEC&pg=PA634&dq=mahabalipuram+sculptures&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiri_iygpTbAhWDqo8KHQp1B6EQ6AEIOjAF|शीर्षक=A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century|last=Singh|first=Upinder|date=2008|publisher=Pearson Education India|isbn=9788131711200|language=en}}</ref>


==भौगोलिक महत्व==
==भौगोलिक महत्त्व==
हे ठिकाण पल्लव वंशाच्या आधीपासून बंदर म्हणून प्रसिद्ध होते.इ.स.पहिल्या व दुस-या शतकातील [[ग्रीक]] व रोमन ग्रंथात याचा मलंगी म्हणून उल्लेख आढळतो.तमिल काव्यातही या बंदराचा उल्लेख आहे.प्राचीन काळी त्याला मलंगे व कदलमललई ही नावे होती.
हे ठिकाण पल्लव वंशाच्या आधीपासून बंदर म्हणून प्रसिद्ध होते.इ.स.पहिल्या व दुस-या शतकातील [[ग्रीक]] व रोमन ग्रंथात याचा मलंगी म्हणून उल्लेख आढळतो.तमिल काव्यातही या बंदराचा उल्लेख आहे.प्राचीन काळी त्याला मलंगे व कदलमललई ही नावे होती.


==सांस्कृतिक महत्व==
==सांस्कृतिक महत्त्व==
इसवी सनाच्या सातव्या-आठव्या शतकात पल्लव वंशाच्या राजवटीत इथे अनेक शिल्पे निर्माण झाली.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=mc6C5dVHbGAC&pg=PA4545&dq=mahabalipuram+temple&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjrpdfbj5HbAhXLJJQKHXXtC4kQ6AEIQTAG|शीर्षक=The Indian Encyclopaedia: Mahi-Mewat|last=Kapoor|first=Subodh|date=2002|publisher=Cosmo Publications|isbn=9788177552720|language=en}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=rpxPAAAAMAAJ&q=mahabalipuram&dq=mahabalipuram&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjDjOakgJTbAhVDvo8KHbbYBSgQ6AEIKzAC|शीर्षक=Mahabalipuram Studies|last=Lockwood|first=Michael|last2=Siromoney|first2=Gift|last3=Dayanandan|first3=P.|date=1974|publisher=Christian Literature Society|language=en}}</ref>अखंड दगडात खोदलेली मंदिरे हे महाबलीपूरमचे वैशिष्ट्य आहे.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=7Y43DwAAQBAJ&pg=PA147&dq=mahabalipuram+temple&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjrpdfbj5HbAhXLJJQKHXXtC4kQ6AEIMDAC|शीर्षक=Hindu Pilgrimage: A journey through the holy places of hindus all over India|last=Bansal|first=Sunita Pant|date=2012-04-01|publisher=V&amp;S Publishers|isbn=9789350572511|language=en}}</ref> इथेच कृष्ण मंडप नावाची एक गुहा पहाडात खोदलेली आहे.या गुंफेत गोवर्धन धारी [[श्रीकृष्ण]] व गोप-गोपी यांची चित्रे कोरलेली आहेत.या गुंफेजवळ पंच पांडव रथ आहेत.मुख्य रथाला धर्मराज रथ म्हटले जाते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=9SNUAAAAMAAJ&q=mahabalipuram&dq=mahabalipuram&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjDjOakgJTbAhVDvo8KHbbYBSgQ6AEIMDAD|शीर्षक=The Dharmarāja ratha & its sculptures, Mahābalipuram|last=Srinivasan|first=K. R.|date=1975|publisher=Abhinav Publications|language=en}}</ref>कोरलेले एक तीन मजली मंदिर येथे आहे.या मंदिरासमोरच वराहमंडप आहे.त्यात वराहरूपी विष्णू पृथ्वीला समुद्रातून वर काढीत आहे असे सुंदर शिल्प कोरलेले आहे.<ref>भारतीय संस्कृती कोश खंड सातवा </ref>
इसवी सनाच्या सातव्या-आठव्या शतकात पल्लव वंशाच्या राजवटीत इथे अनेक शिल्पे निर्माण झाली.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=mc6C5dVHbGAC&pg=PA4545&dq=mahabalipuram+temple&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjrpdfbj5HbAhXLJJQKHXXtC4kQ6AEIQTAG|शीर्षक=The Indian Encyclopaedia: Mahi-Mewat|last=Kapoor|first=Subodh|date=2002|publisher=Cosmo Publications|isbn=9788177552720|language=en}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=rpxPAAAAMAAJ&q=mahabalipuram&dq=mahabalipuram&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjDjOakgJTbAhVDvo8KHbbYBSgQ6AEIKzAC|शीर्षक=Mahabalipuram Studies|last=Lockwood|first=Michael|last2=Siromoney|first2=Gift|last3=Dayanandan|first3=P.|date=1974|publisher=Christian Literature Society|language=en}}</ref>अखंड दगडात खोदलेली मंदिरे हे महाबलीपूरमचे वैशिष्ट्य आहे.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=7Y43DwAAQBAJ&pg=PA147&dq=mahabalipuram+temple&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjrpdfbj5HbAhXLJJQKHXXtC4kQ6AEIMDAC|शीर्षक=Hindu Pilgrimage: A journey through the holy places of hindus all over India|last=Bansal|first=Sunita Pant|date=2012-04-01|publisher=V&amp;S Publishers|isbn=9789350572511|language=en}}</ref> इथेच कृष्ण मंडप नावाची एक गुहा पहाडात खोदलेली आहे.या गुंफेत गोवर्धन धारी [[श्रीकृष्ण]] व गोप-गोपी यांची चित्रे कोरलेली आहेत.या गुंफेजवळ पंच पांडव रथ आहेत.मुख्य रथाला धर्मराज रथ म्हटले जाते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=9SNUAAAAMAAJ&q=mahabalipuram&dq=mahabalipuram&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjDjOakgJTbAhVDvo8KHbbYBSgQ6AEIMDAD|शीर्षक=The Dharmarāja ratha & its sculptures, Mahābalipuram|last=Srinivasan|first=K. R.|date=1975|publisher=Abhinav Publications|language=en}}</ref>कोरलेले एक तीन मजली मंदिर येथे आहे.या मंदिरासमोरच वराहमंडप आहे.त्यात वराहरूपी विष्णू पृथ्वीला समुद्रातून वर काढीत आहे असे सुंदर शिल्प कोरलेले आहे.<ref>भारतीय संस्कृती कोश खंड सातवा </ref>
या गावात टेकडीवर एक शिव मंदिर आहे.त्याला ओलक्कनाथाचे मंदिर म्हणतात.ते दगडाचे बांधलेले असून इतके उंच आहे की पूर्वी ते दीपगृहाचे काम करीत असावे.
या गावात टेकडीवर एक शिव मंदिर आहे.त्याला ओलक्कनाथाचे मंदिर म्हणतात.ते दगडाचे बांधलेले असून इतके उंच आहे की पूर्वी ते दीपगृहाचे काम करीत असावे.

२२:११, २९ मार्च २०२० ची आवृत्ती

महाबलीपुरम लेणी भारतातील चेन्नई शहरापासून ५५ किमी अंतरावर असलेली लेणी आहेत. इ.स.१९८४ साली ही लेणी जागतिक वारसा म्हणून घोषित झाली आहेत.[१]

महाबलीपुरम दक्षिण भारतातील एक ऐतिहासिक स्थान व प्राचीन संस्कृतीचे केंद्र समजले जाते. पुराणप्रसिद्ध बलीराजावरून या गावाला महाबलीपुरम हे नाव मिळाले.मम्मलापूर असेही याचे एक प्राचीन नाव आहे.[२]

भौगोलिक महत्त्व

हे ठिकाण पल्लव वंशाच्या आधीपासून बंदर म्हणून प्रसिद्ध होते.इ.स.पहिल्या व दुस-या शतकातील ग्रीक व रोमन ग्रंथात याचा मलंगी म्हणून उल्लेख आढळतो.तमिल काव्यातही या बंदराचा उल्लेख आहे.प्राचीन काळी त्याला मलंगे व कदलमललई ही नावे होती.

सांस्कृतिक महत्त्व

इसवी सनाच्या सातव्या-आठव्या शतकात पल्लव वंशाच्या राजवटीत इथे अनेक शिल्पे निर्माण झाली.[३] [४]अखंड दगडात खोदलेली मंदिरे हे महाबलीपूरमचे वैशिष्ट्य आहे.[५] इथेच कृष्ण मंडप नावाची एक गुहा पहाडात खोदलेली आहे.या गुंफेत गोवर्धन धारी श्रीकृष्ण व गोप-गोपी यांची चित्रे कोरलेली आहेत.या गुंफेजवळ पंच पांडव रथ आहेत.मुख्य रथाला धर्मराज रथ म्हटले जाते. [६]कोरलेले एक तीन मजली मंदिर येथे आहे.या मंदिरासमोरच वराहमंडप आहे.त्यात वराहरूपी विष्णू पृथ्वीला समुद्रातून वर काढीत आहे असे सुंदर शिल्प कोरलेले आहे.[७] या गावात टेकडीवर एक शिव मंदिर आहे.त्याला ओलक्कनाथाचे मंदिर म्हणतात.ते दगडाचे बांधलेले असून इतके उंच आहे की पूर्वी ते दीपगृहाचे काम करीत असावे. चित्रे= पंच पांडव काही अंतरावर १०० फूट लांब व ३० फूट रुंद उंच अशा एका प्रचंड खडकावर कोरलेली अनेक चित्रे आहेत.नाग,नागीन, जटाधारी पुरुष,अर्जुन,हती, वाघ,सिंह,यक्ष ,गंधर्व,सूर्य, अप्सरा,यांची चित्रे कोरलेली आहेत.

चित्रदालन

  • समुद्र किना-या वरील मंदिर
    समुद्र किना-या वरील मंदिर
  • रथ
    रथ
  • लेणी मंदिरे
    लेणी मंदिरे
  • शिल्प
    शिल्प
  1. ^ Nākacāmi, Irāmaccantiran̲ (2008). (इंग्रजी भाषेत). Oxford University Press. ISBN 9780195693737 https://books.google.co.in/books?id=UTNuAAAAMAAJ&q=mahabalipuram+temple&dq=mahabalipuram+temple&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjrpdfbj5HbAhXLJJQKHXXtC4kQ6AEINjAD. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  2. ^ Singh, Upinder (2008). (इंग्रजी भाषेत). Pearson Education India. ISBN 9788131711200 https://books.google.co.in/books?id=H3lUIIYxWkEC&pg=PA634&dq=mahabalipuram+sculptures&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiri_iygpTbAhWDqo8KHQp1B6EQ6AEIOjAF. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  3. ^ Kapoor, Subodh (2002). (इंग्रजी भाषेत). Cosmo Publications. ISBN 9788177552720 https://books.google.co.in/books?id=mc6C5dVHbGAC&pg=PA4545&dq=mahabalipuram+temple&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjrpdfbj5HbAhXLJJQKHXXtC4kQ6AEIQTAG. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  4. ^ Lockwood, Michael; Siromoney, Gift; Dayanandan, P. (1974). (इंग्रजी भाषेत). Christian Literature Society https://books.google.co.in/books?id=rpxPAAAAMAAJ&q=mahabalipuram&dq=mahabalipuram&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjDjOakgJTbAhVDvo8KHbbYBSgQ6AEIKzAC. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  5. ^ Bansal, Sunita Pant (2012-04-01). (इंग्रजी भाषेत). V&S Publishers. ISBN 9789350572511 https://books.google.co.in/books?id=7Y43DwAAQBAJ&pg=PA147&dq=mahabalipuram+temple&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjrpdfbj5HbAhXLJJQKHXXtC4kQ6AEIMDAC. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  6. ^ Srinivasan, K. R. (1975). (इंग्रजी भाषेत). Abhinav Publications https://books.google.co.in/books?id=9SNUAAAAMAAJ&q=mahabalipuram&dq=mahabalipuram&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjDjOakgJTbAhVDvo8KHbbYBSgQ6AEIMDAD. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  7. ^ भारतीय संस्कृती कोश खंड सातवा
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=महाबलीपुरम_लेणी&oldid=1757531" पासून हुडकले