"न्यूटनचे गतीचे नियम" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
स्नेहल शेकटकर (चर्चा | योगदान) खूणपताका: संदर्भ क्षेत्रात बदल. |
|||
ओळ २१: | ओळ २१: | ||
===दुसरा नियम=== |
===दुसरा नियम=== |
||
दुसऱ्या नियमानुसार, जडत्वीय संदर्भचौकटीमध्ये पदार्थावर प्रयुक्त होणारे एकुण बल हे त्या पदार्थाच्या रेषीय संवेगाच्या कालिक विकलजाशी समप्रमाणात असते. गणितीय भाषेत हे खालीलप्रमाणे लिहिता येते. |
दुसऱ्या नियमानुसार, जडत्वीय संदर्भचौकटीमध्ये पदार्थावर प्रयुक्त होणारे एकुण बल हे त्या पदार्थाच्या रेषीय संवेगाच्या ('''p''') कालिक विकलजाशी समप्रमाणात असते. गणितीय भाषेत हे खालीलप्रमाणे लिहिता येते. |
||
<math>\mathbf{F} = \frac{\mathrm{d}\mathbf{p}}{\mathrm{d}t} = \frac{\mathrm{d}(m\mathbf v)}{\mathrm{d}t}.</math> |
:<math>\mathbf{F} = \frac{\mathrm{d}\mathbf{p}}{\mathrm{d}t} = \frac{\mathrm{d}(m\mathbf v)}{\mathrm{d}t}.</math> |
||
⚫ | |||
हा नियम पदार्थाच्या [[त्वरण|त्वरणाच्या]] परिभाषेत देखिल सादर करता येतो. न्यूटनचा दुसरा नियम फक्त वस्तुमान अक्षय्य असणाऱ्या संहतींसाठीच वापरता येत असल्याने वरील समीकरणातून वस्तुमान ('''m''') विकलजाच्या बाहेर काढता येईल. त्यामुळे त्वरणाच्या परिभाषेत हा नियम खालीलप्रमाणे लिहीता येईल. |
|||
⚫ | |||
या समीकरणात '''F''' हे पदार्थावर प्रयुक्त होणारे एकुण बल आहे, '''m''' हे पदार्थाचे वस्तुमान आहे आणि '''a''' हे पदार्थाचे [[त्वरण]] आहे. यातुन असे लक्षात येते की जर एखादी वस्तु त्वरणित होत असेल तर त्या वस्तुवर त्वरणाच्या समप्रमाणात बल प्रयुक्त होत असते. पहिल्या नियमाशी हे सुसंगत आहे कारण दुसऱ्या नियमानुसार जर बल शुन्य असेल तर त्वरणदेखिल शुन्य असणार म्हणजेच पदार्थ गती न बदलता मार्गक्रमण करत राहील. |
|||
===तिसरा नियम=== |
===तिसरा नियम=== |
||
०९:००, १३ जुलै २०१४ ची आवृत्ती
भौतिकशास्त्रामधे न्यूटनचे गतीचे नियम हे तीन नियम अभिजात यांत्रिकीचे मूलभूत नियम आहेत. हे नियम वस्तू आणि त्या वस्तूवर कार्य करत असणारी बले आणि या बलांमुळे वस्तूची होणारी हालचाल यातील संबंधांचे वर्णन करतात. हे नियम खालीलप्रमाणे आहेत.
- पहिला नियम: जडत्वीय संदर्भचौकटीतून पाहिल्यास प्रत्येक वस्तू , जर तिच्यावर कोणतेही बाह्य बल कार्य करत नसेल, तर स्थिर राहाते किंवा स्थिर गतीने मार्गक्रमण करत राहाते.
- दुसरा नियम: बल = वस्तुमान x त्वरण. वस्तूवर कार्य करत असणाऱ्या बलांची सदिश बेरीज ही त्या वस्तूचे वस्तुमान आणि तिचे त्वरण यांच्या गुणाकाराइतकी असते.
- तिसरा नियम: जेव्हा एक वस्तू दुसऱ्या वस्तूवर बल लावते, त्याच वेळी, दुसरी वस्तूदेखील पहिल्या वस्तूवर तेवढ्याच प्रमाणात उलट दिशेने बल लावते.
न्यूटनचा गुरुत्वाकर्षणाचा सिद्धांत अणि या नियमांच्या सहाय्याने न्यूटनने केपलरचे ग्रहांच्या गतीचे नियम सिद्ध केले. यामुळे न्यूटनचे नियम फक्त पृथ्वी पुरते मर्यादीत नसुन सार्वत्रीक आहेत हे स्पष्ट झाले. तत्वतः न्यूटनचे नियम हे फक्त जडत्वीय संदर्भचौकटीतच वैध आहेत. तसेच ज्या वस्तुवर हे नियम वापरले जातात ती वस्तू बिंदुस्वरूप आहे असे गृहीत धरले जाते. पृथ्वीचे स्वतः भोवती व सूर्याभोवती परिभ्रमण करण्याचे परिणाम सुक्ष्म असल्याने पृथ्वीला जडत्वीय संदर्भचौकट मानून हे नियम रोजच्या जीवनात वापरता येतात.
विवेचन
पहिला नियम
या नियमानुसार, पदार्थावर कोणतेही बाह्य बल प्रयुक्त होत नसेल तर तो पदार्थ दिशा आणि चाल न बदलता सरळ रेषेत मार्गक्रमण करत राहतो. कोणत्याही पदार्थाची गती ही सदिश गोष्ट असते, म्हणजे तिला दिशा आणि परिमेय या दोन्ही गोष्टी असतात. न्यूटनच्या पहिल्या नियमानुसार बाह्य बल प्रयुक्त होत नसेल तर पदार्थाची गती (वेग) बदलत नाही.
न्युटनचा पहिला नियम हा जडत्वीय संदर्भचौकटीची व्याख्या करतो. दुसरा आणि तिसरा नियम फक्त पहिल्या नियमानुसार निश्चित केलेल्या जडत्वीय संदर्भचौकटींमध्येच लागु पडतो.
दुसरा नियम
दुसऱ्या नियमानुसार, जडत्वीय संदर्भचौकटीमध्ये पदार्थावर प्रयुक्त होणारे एकुण बल हे त्या पदार्थाच्या रेषीय संवेगाच्या (p) कालिक विकलजाशी समप्रमाणात असते. गणितीय भाषेत हे खालीलप्रमाणे लिहिता येते.
हा नियम पदार्थाच्या त्वरणाच्या परिभाषेत देखिल सादर करता येतो. न्यूटनचा दुसरा नियम फक्त वस्तुमान अक्षय्य असणाऱ्या संहतींसाठीच वापरता येत असल्याने वरील समीकरणातून वस्तुमान (m) विकलजाच्या बाहेर काढता येईल. त्यामुळे त्वरणाच्या परिभाषेत हा नियम खालीलप्रमाणे लिहीता येईल.
या समीकरणात F हे पदार्थावर प्रयुक्त होणारे एकुण बल आहे, m हे पदार्थाचे वस्तुमान आहे आणि a हे पदार्थाचे त्वरण आहे. यातुन असे लक्षात येते की जर एखादी वस्तु त्वरणित होत असेल तर त्या वस्तुवर त्वरणाच्या समप्रमाणात बल प्रयुक्त होत असते. पहिल्या नियमाशी हे सुसंगत आहे कारण दुसऱ्या नियमानुसार जर बल शुन्य असेल तर त्वरणदेखिल शुन्य असणार म्हणजेच पदार्थ गती न बदलता मार्गक्रमण करत राहील.
तिसरा नियम
इतिहास
अक्षय्यतेच्या नियमांशी असणारा संबंध
आधुनिक भौतिकशास्त्रामध्ये, संवेग अक्षय्यत, उर्जा अक्षय्यता आणि कोनीय संवेग अक्षय्यता या जास्त व्यापक संकल्पना म्हणुन मान्यता पावल्या आहेत. बल ही संकल्पना आणि न्यूटनचे नियम या गोष्टी आधुनिक भौतिकीमध्ये वापरल्या जात नाहित. त्याऐवजी संवेग, उर्जा आणि कोनीय संवेग या गोष्टिंना मुलभुत मानून काम केले जाते.
बाह्यदुवे
- The Laws of Motion इन अवर टाईम कार्यक्रमात बीबीसी रेडिओ ४ वरील चर्चा. (नियम प्रत्यक्षात ऐका) (इंग्रजी भाषा)