"करडई" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added

Inline

१०:१५, १८ नोव्हेंबर २०१३ ची आवृत्ती

करडई (शास्त्रीय नाव: Carthamus tinctorius, कार्थेमस टिंक्टोरियस ; इंग्लिश: Safflower, 'सॅफ्लॉवर ;) हे बारमाही उगवणारे, काटेरी कडांची पाने असणारे झुडूप आहे. कोवळी पाने काटेरी नसतात, जून झाली की होतात. करडईची रोपे ३० सें.मी. ते १५० सें.मी. उंचीपर्यंत वाढतात. यांना पिवळी, भगवी, तांबडी गेंदेदार फुलेही येतात. याच्या पानांची खाण्यासाठी भाजी करतात. तसेच करडईच्या बियांपासून खाद्यतेल बनवले जाते. करडईची एक बिन काटेरी जात आहे. तिच्या फुलांपासून दोन प्रकारचे रंग मिळतात. एक पाण्यात विरघळणारा पिवळा आणि दुसरा अविद्राव्य गडद लाल. या लाल रंगाच्या वड्या करून ठेवतात आणि कपड्यांना रंग देण्यासाठी हव्या तेव्हा वापरतात. संस्कृतमध्ये करडईला कुसुंभ म्हणतात. मराठीत कुसुंब म्हणज करडईचे फूल. एकेकाळी महाराष्ट्रात कुसुंबी रंगांच्या साड्यांची चलती होती. कालिदासाने ऋतुसंहारमध्ये वणव्याचे वर्णन करताना, विकचनवकुसुंभस्वच्छसिंदूरभासाः दिशि दिशि परिदग्धा भूमयः पावकेन ऋ.सं १-१७ आणि, वनितांच्या रंगवलेल्या वस्त्रांचे वर्णन करताना, कुसुंभरागारुणितैर्दुकूलैः ऋ.सं ६-४ असे लिहिले आहे.

बाह्य दुवे

पर्ड्यू विद्यापीठाचे संकेतस्थळ - करडईच्या लागवडीविषयी माहिती (इंग्लिश मजकूर)

पर्यायी वैद्यकविषयक संकेतस्थळ - करडईचे औषधी गुणधर्म (इंग्लिश मजकूर)

@@ ओळ १: / ओळ १: @@
 [[चित्र:Illustration Carthamus tinctorius0.jpg|thumb|right|250px|करडईचे वनस्पतिशास्त्रीय चित्र]]
-[[File:Carthamus tinctorius MHNT.BOT.2011.3.34.jpg|thumb|''Carthamus tinctorius'']]
+[[File:Carthamus tinctorius MHNT.BOT.2011.3.34.jpg|thumb|''Carthamus tinctorius'' करडईचे वाळलेले फुल]]
-'''करडई''' (शास्त्रीय नाव: ''Carthamus tinctorius'', ''कार्थेमस टिंक्टोरियस'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Safflower'', 'सॅफ्लॉवर'' ;) हे बारमाही उगवणारे, काटेरी कडांची पाने असणारे झुडूप आहे. कोवळी पाने काटेरी नसतात, जून झाली की होतात. करडईची रोपे ३० सें.मी. ते १५० सें.मी. उंचीपर्यंत वाढतात. यांना पिवळी, भगवी, तांबडी गेंदेदार [[फुले]]ही येतात. याच्या पानांची खाण्यासाठी [[भाजी]] करतात. तसेच करडईच्या बियांपासून [[खाद्यतेल]] बनवले जाते.
+'''करडई''' (शास्त्रीय नाव: ''Carthamus tinctorius'', ''कार्थेमस टिंक्टोरियस'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Safflower'', 'सॅफ्लॉवर'' ;) हे बारमाही उगवणारे, काटेरी कडांची पाने असणारे झुडूप आहे. कोवळी पाने काटेरी नसतात, जून झाली की होतात. करडईची रोपे ३० सें.मी. ते १५० सें.मी. उंचीपर्यंत वाढतात. यांना पिवळी, भगवी, तांबडी गेंदेदार फुलेही येतात. याच्या पानांची खाण्यासाठी [[भाजी]] करतात. तसेच करडईच्या बियांपासून खाद्यतेल बनवले जाते.
-करडईची एक बिन काटेरी जात आहे. तिच्या फुलांपासून दोन प्रकारचे [[रंग]] मिळतात. एक पाण्यात विरघळणारा पिवळा आणि दुसरा अविद्राव्य गडद लाल. या लाल रंगाच्या वड्या करून ठेवतात आणि कपड्यांना रंग देण्यासाठी हव्या तेव्हा वापरतात.
+करडईची एक बिन काटेरी जात आहे. तिच्या फुलांपासून दोन प्रकारचे रंग मिळतात. एक पाण्यात विरघळणारा पिवळा आणि दुसरा अविद्राव्य गडद लाल. या लाल रंगाच्या वड्या करून ठेवतात आणि कपड्यांना रंग देण्यासाठी हव्या तेव्हा वापरतात.
+संस्कृतमध्ये करडईला कुसुंभ म्हणतात. मराठीत कुसुंब म्हणज करडईचे फूल. एकेकाळी महाराष्ट्रात कुसुंबी रंगांच्या साड्यांची चलती होती. कालिदासाने ऋतुसंहारमध्ये वणव्याचे वर्णन करताना,
+'''विकचनवकुसुंभस्वच्छसिंदूरभासाः दिशि दिशि परिदग्धा भूमयः पावकेन''' ऋ.सं १-१७  आणि, वनितांच्या रंगवलेल्या वस्त्रांचे वर्णन करताना,
-[[संस्कृत]]मध्ये करडईला कुसुंभ म्हणतात. मराठीत कुसुंब म्हणज करडईचे फूल. एकेकाळी महाराष्ट्रात कुसुंबी रंगांच्या साड्यांची चलती होती.
-[[कालिदास|कालिदासाने]] [[ऋतुसंहार]]मध्ये रानातील [[वणवा|वणव्याचे]] वर्णन करताना,
-'''विकचनवकुसुंभस्वच्छसिंदूरभासाः दिशि दिशि परिदग्धा भूमयः पावकेन''' ऋ.सं १-१७
-अर्थ:नुकत्याच फुललेल्या कुसुंभाच्या नव्या कळ्यांनी स्वच्छ सिंदूराचा(शेंदुराच्या रंगाचा) भास होतो. असे वाटते कि भूमी ही दिशा-दिशांना (सर्व दिशांना) अग्निने जळत आहे.
-आणि, वनितांच्या रंगवलेल्या वस्त्रांचे वर्णन करताना,
 '''कुसुंभरागारुणितैर्दुकूलैः''' ऋ.सं ६-४
 असे लिहिले आहे.