"तलाठी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
Content deleted Content added
ओळ १५: ओळ १५:
सर्वसाधारणपणे १ ते ३ गावाच्या समूहास एक गाव कामगार तलाठी असतो. अशा गावाच्या समूहास हिंदीत सजा अथवा साझा असे म्हटले जाते. सज्यातील सर्व गावांची गाव दप्तरे अद्ययावत ठेवण्याची जबाबदारी तलाठयावर असते. [[मंडल निरीक्षक|मंडळ अधिकारी]] हा तलाठयाचा निकटचा वरिष्ठ असतो. परिसरातील सर्वसाधारणपणे १० ते १५ गावांचे मिळून व कामाचे स्वरुप विचारात घेऊन हे 'मंडळ' ठरविले जाते. या पदावरील मंडळ अधिकारी हा तलाठयांच्या दैनंदिन कामकाजाशी थेट निगडित असतो.
सर्वसाधारणपणे १ ते ३ गावाच्या समूहास एक गाव कामगार तलाठी असतो. अशा गावाच्या समूहास हिंदीत सजा अथवा साझा असे म्हटले जाते. सज्यातील सर्व गावांची गाव दप्तरे अद्ययावत ठेवण्याची जबाबदारी तलाठयावर असते. [[मंडल निरीक्षक|मंडळ अधिकारी]] हा तलाठयाचा निकटचा वरिष्ठ असतो. परिसरातील सर्वसाधारणपणे १० ते १५ गावांचे मिळून व कामाचे स्वरुप विचारात घेऊन हे 'मंडळ' ठरविले जाते. या पदावरील मंडळ अधिकारी हा तलाठयांच्या दैनंदिन कामकाजाशी थेट निगडित असतो.


* तलाठी - [[मंडल निरीक्षक]] - [[तहसिलदार]] - [[प्रांत अधिकारी]] - [[जिल्हाधिकारी]]-[[भू-मापन व भूमी अभिलेख अधिकारी]]-[[अन्य महसूल अधिकारी]] अशी पदांची चढती रचना आहे.
* तलाठी - [[मंडल निरीक्षक|मंडळ अधिकारी]] - [[तहसिलदार]] - [[प्रांत अधिकारी]] - [[जिल्हाधिकारी]]- अशी पदांची चढती रचना आहे.


== नोंद वह्या ==
== नोंद वह्या ==

१४:४१, १ एप्रिल २०१३ ची आवृत्ती

गाव कामगार तलाठी(हिंदीत पटवारी) हा महाराष्ट्र जमीन महसूल व्यवस्थेतील एक कर्मचारी आहे. जमिनीसंबंधीची रेकॉर्डे सतत अद्ययावत रहावीत म्हणून महाराष्ट्र जमीन महसूल अधिनियमानुसार अनेक प्रकारच्या नोंदवह्या विहित करण्यांत आल्या आहेत. गावात काम करणारा तलाठी या गाव-पातळीवरील नोंदवह्यांचे दप्तर एकूण १ ते २१ क्रमांकाच्या गाव नमुन्यांमध्ये ठेवतो.

सुरुवात

दिल्लीचे बादशहा शेर शाह सूरीच्या दरबारात राजा तोरडमल(हिंदीत टोडरमल) नावाचे भू-अभिलेख मंत्री होते. हे पुढे अकबराच्या दरबारातल्या नवरत्नांपैकी एक झाले. त्यांनी जमिनीसंबंधी कामाच्या व्यवस्थेसाठी पटवारी पदाची स्थापना केली होती. भारतातील ब्रिटिश राजवटीत १८१४ सालच्या अधिनियमानुसार ग्रामीण भागातले सरकारी हिशोब व दप्तर सांभाळण्यासाठी तलाठी(हिंदीत पटवारी) या पदाची नव्याने निर्मिती केली गेली. १९१८ साली महाराष्ट्रातली 'कुळकर्णी वतने' समाप्त केल्या गेली व पगारी तत्त्वावर तलाठी पदे सुरू झाली.

तलाठ्याची कर्तव्ये

  • ग्रामीण भागाच्या नोंदवह्या अद्ययावत ठेवणे, दैनंदिन कार्यावर लक्ष ठेवणे, गावकऱ्यांच्या समस्या जाणून घेऊन सरकार व जनता यांमधील दुव्याचे काम करणे.
  • शासनाचा गाव पातळीवरील मूलभूत घटक म्हणून सरकार तलाठ्याला विविध परिपत्रके, शासन निर्णय, स्थायी आदेश, किंवा सूचना देत असते.
  • नैसर्गिक आपत्तीची माहिती मंडळ अधिकारीतहसीलदारांस देणे.
  • महाराष्ट्र जमीन महसूल अधिनियमाच्या कलम १५४ नुसार नोंद करणाऱ्याने किंवा जिल्हाधिकाऱ्यांने कळवलेले संपादन याचे नोंदवहीत विवरण घेणे.
  • जिल्हाधिकाऱ्यांच्या आदेशानुसार गावातील शिधापत्रकांची सूची तयार करावी व ती गावकऱ्यांना उपलब्ध करून देणे.

कार्यक्षेत्र

सर्वसाधारणपणे १ ते ३ गावाच्या समूहास एक गाव कामगार तलाठी असतो. अशा गावाच्या समूहास हिंदीत सजा अथवा साझा असे म्हटले जाते. सज्यातील सर्व गावांची गाव दप्तरे अद्ययावत ठेवण्याची जबाबदारी तलाठयावर असते. मंडळ अधिकारी हा तलाठयाचा निकटचा वरिष्ठ असतो. परिसरातील सर्वसाधारणपणे १० ते १५ गावांचे मिळून व कामाचे स्वरुप विचारात घेऊन हे 'मंडळ' ठरविले जाते. या पदावरील मंडळ अधिकारी हा तलाठयांच्या दैनंदिन कामकाजाशी थेट निगडित असतो.

नोंद वह्या

प्रत्येक गावी एकूण १ ते २१ क्रमांकाच्या विशिष्ट गाव नमुन्यांमध्ये तलाठी-दप्तर ठेवलेले असते. या नोंदवहीचे नमुने महसूल कायद्यामध्ये तयार करून देण्यात आले आहेत.

अ.क्र. नमुना नमुन्यातील तपशील
नमुना नंबर-१ या नमुन्यात वेगवेगळया धारणा प्रकारच्या खातेदारांकडून किती जमीन महसूल देय आहे, तसेच लागवडयोग्य क्षेत्र किती आहे याची नोंद असते.
नमुना नंबर-१चा गोषवार या नमुन्यात भोगवटादार वर्ग-१चे क्षेत्र, वर्ग-२चे क्षेत्र, गावातील नदी, नाले, रस्ता, गायरान व स्मशानभूमी यांचे तपशील
नमुना नंबर-१अ वन म्हणून अधिसूचित करण्यात आलेले सर्व क्षेत्र कोणकोणत्या सर्व्हे नंबरांमध्ये आहे त्याचा तपशील
नमुना नंबर-१ब गावातील सरकारी जमिनींची माहिती व त्या जमिनीवरील सार्वजनिक अधिकार एकत्रितरीत्या दाखविले असतात.
नमुना नंबर-१क ज्या जमीनधारकांना पुनर्वसनासाठी नवीन शर्तीवर जमिनी मिळतात, अशा सर्व जमिनी व जिल्हाधिकाऱ्यांनी ग्रामपंचायतीला दिलेल्या जमिनींचे तपशील
नमुना नंबर-१ड जमीन अधिनियिम, १९६१ याच्या उपकलमांनुसार सीलिंग व इतर अतिरिक्त जमिनींची माहिती
नमुना नंबर-१इ सरकारी अथवा सार्वजनिक जमिनींवर संबधित अतिक्रमणाबाबत व आक्रमणावरील कारवाईबाबत माहिती
नमुना नंबर-२ सजामधील बिनशेती जमीन धारणा व संबधित महसुलाबाबत माहिती
नमुना नंबर-३ गावातील देवांच्या जमिनी व त्यांच्या करआकारणीमधून शासनाला मिळणारा महसूल
१० नमुना नंबर-४ विलंब शुल्कवसुली, गुरे चारण्याचे शुल्क, किंवा सरकारी जमिनीवरील काटेरी झुडपे तोडण्याचे शुल्क यांपासून मिळणाऱ्या महसुलाची माहिती
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण
उदाहरण उदाहरण उदाहरण

संदर्भ

संदर्भ आणि नोंदी