मराठी व्याकरण

हा लेख मराठी व्याकरण याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, व्याकरण.

मराठी व्याकरण म्हणजे मराठी भाषेचे स्पष्टीकरण करणारे शास्त्र होय. वि + आ + (कृ(->करण)) = व्याकरण. व्याकरण भाषेचा मागोवा घेते. पतंजलीने व्याकरणास 'शब्दानुशासन' असेही नाव दिले आहे. परस्परांचे विचार विशिष्ट पद्धतीने व्यक्त केले तर ते सुसंबद्ध, समजण्यास सुकर ठरतात. आपण जे बोलतो किंवा लिहितो ते नीटनेटके, व्यवस्थित, आकर्षक, शुद्ध ठेवण्याच्या दृष्टीने व्याकरणाची मदत घेता येते.

वर्ण, शब्द, पद, वाक्य, भाषा, व्यवहारातील सुयोग्य उपयोग, इत्यादींचा अभ्यास व्याकरण करते.

१८०५ मध्ये 'मराठी भाषेचे व्याकरण' यावर पहिले छापील पुस्तक विल्यम केरी यांनी प्रसिद्ध केले. मराठी भाषेच्या व्याकरणाचे भारतीय आर्य भाषागटाशी बरेचसे साम्य आहे. [१]

मराठी भाषकांचे राज्य म्हणून १९६० साली महाराष्ट्र राज्याची स्थापना झाल्यानंतर, मराठी साहित्य महामंडळाने पुरस्कृत केलेल्या मराठी लेखनविषयक चौदा नियमांना महाराष्ट्र शासनाने १९६२ साली मान्यता दिली. पुढे १९७२मध्ये आणखी चार न

इंग्रजी विकिपीडियातून

मराठी भाषेचे व्याकरण हे आधुनिक इंडो आर्य भाषांशी साधर्म्य दाखवते. हिंदी, गुजराती, पंजाबी या त्या भाषा आहेत. केवळ आधुनिक मराठी व्याकरणाचे पहिले पुस्तक विल्यम केरी यांनी इंग्रजी भाषिक गटासाठी इ.स. १८०५ मध्ये प्रकाशित केले. मराठी वाक्य हे प्रामुख्याने कर्ता, कर्म व क्रियापद यांचे बनलेले आहे. नाम हे पुल्लिंग, स्रीलिंग, नपुंसकलिंग यासाठी वापरले जाते, संख्या या एकवचन आणि अनेकवचनात दर्शविल्या जातात तर विभक्ती या कर्ता, कर्म, करण, संप्रदान, अपादान, स्थान, साधन आणि संबोधन यासाठी योजल्या जातात, (प्रथमा ते संबोधन). संस्कृतोद्भव मराठी ही एकमेव इंडो आर्यन भाषा आहे ज्यामध्ये संस्कृत भाषेतील सप्तमी विभक्ती वापरली जाते. याच जोडीने मराठी भाषेने संस्कृत भाषेतील नपुंसकलिंगाचा वापर कायम ठेवला आहे ज्यामुळे अन्य इंडो आर्यभाषांपासून मराठीचे वेगळेपण सिद्ध होते. मराठी क्रियापदे ही वर्तमान, भूत आणि भविष्यकाळ दर्शवितात. क्रियापदे त्यांच्या कर्त्याशी संलग्न होऊन कर्तरी प्रयोग आणि कर्माशी संलग्न होऊन कर्मणि प्रयोग यांची रचना करतात. मराठी वाक्य हे प्रामुख्याने कर्ता, कर्म व क्रियापद यांचे बनलेले आहे.

संस्कृतचा प्रभाव

Traditions of Marathi Linguistics and above mentioned rules give special status to 'तत्सम' (Without Change) words adapted from the Sanskrit language. This special status expects the rules for 'Tatsam' words be followed as of Sanskrit grammar. While this supports Marathi Language with a larger treasure of Sanskrit words to cope up with demands of new technical words whenever needed; maintains influence over Marathi.

An unusual feature of Marathi, as compared to other Indo-European languages, is that it displays the inclusive and exclusive we feature, that is common to the Dravidian languages, Rajasthani, and Gujarati.

तीन लिंगे

Unlike its related languages, Marathi preserves all three grammatical genders (Linga) from Sanskrit.

• masculine– पुल्लिंग (')
• feminine– स्त्रीलिंग (')
• neuter– नपुंसकलिंग (')

Masculine proper nouns usually end in the short vowels a or u while feminine proper nouns tend to end with the long vowels ā, ī or ū.

प्रयोग

There are three grammatical voices (Prayog) in Marathi.मराठीत तीन प्रयोग आहेत.

• कर्तरी प्रयोग refers to a sentence construction in which the verb changes according to the subject, which is comparable to the active voice in English.कर्तरी प्रयोग - कर्त्यानुसार क्रियापद बदलते.

Raam mhanato "Raam says", Raam aambaa khaato "Raam eats a mango" उदा. राम म्हणतो, राम आंबा खातो.

• कर्मणी प्रयोग refers to a sentence construction in which the verb changes according to the object, which is like the passive voice in English. कर्मणी प्रयोग -कर्मानुसार क्रियापद बदलते.

Raamaane aambaa khallaa "The mango was eaten by Raam", Raamaane saangitale "It was told by Ram"उदा. रामाने आंबा खाल्ला, रामाने सांगितले.

• भावे प्रयोग refers to a sentence construction in which the verb does not change according to either the subject or the object.
  भावे प्रयोग- कर्ता किंवा कर्म या दोन्हीमुळे देखील क्रियापद बदलत नाही.

उदा. राजाने त्याला सांगितले (की), (As) Told by Raja to him.
Also in imperative sentenses.

Maajha nirop tyaala jaaun saang "Give my message to him"

उदा. माझा निरोप त्याला जाऊन सांगा.

Parts of speech

मराठी शब्दांचे खालील गटांत वर्गीकरण होते:

1. नाम: विशिष्ट जागेचे अथवा व्यक्तीचे वर्णन करण्यासाठी वापरला जाणारा शब्द. उदा. राम, केळे, मुंबई
2. सर्वनाम नामाऐवजी वापरला जाणारा शब्द. तो, ती, त्याने
3. विशेषण नामाला दिलेले विशेष नाव म्हणजे विशेषण
4. क्रियापद वाक्यातील क्रिया दर्शवणाऱ्या शब्दाना क्रियापद म्हणतात उदा. पोहणे, जेवण करणे.
5. क्रियाविशेषण (adverb)
6. उभयान्वयी अव्यय
7. शब्दयोगी अव्यय
8. केवलप्रयोगी अव्यय

वाक्यरचना

वाक्याचे तीन प्रकार पडतात. १ संयुक्त वाक्य २ मिश्र वाक्य ३ केवल वाक्य

Nominal inflection

Marathi is a highly inflected language, like the other ancient Indo-European languages such as its own mother Sanskrit. While English uses prepositions, in Marathi, such functions are indicated through the use of case-suffixes. These are referred to as vibhaktii pratyay. There are eight such vibhaktii in Marathi. The form of the original word changes when such a suffix is to be attached to the word, and the new, modified root is referred to as saamaanya ruup of the original word. For example, the word ghodaa ("horse") gets transformed into ghaudyaa- when the suffix -var ("on") is attached to it to form ghaudyaavar ("on the horse").

इंग्रजी मराठी संज्ञा

English	Marathi ( मराठी )
Computer	संगणक	SanGanak
Programming	आज्ञावली	AadnyaVali
My name is ...	माझे नाव ... आहे	MaZe Naw ... AaHe
What is the time?	किती वाजले?
I'm thirsty	मला तहान लागली आहे.
Can you speak English?	तुम्हाला इंग्रजी येते का?

संदर्भ साहित्य

• मराठी व्याकरण - मो.रा. वाळंबे
• परिपूर्ण मराठी व्याकरण – बाळासाहेब शिंदे
• सुगम मराठी व्याकरण व लेखन - मोरेश्वर सखाराम मोने,
• अत्यावश्यक व्याकरण - विजय ल. वर्धे

हेसुद्धा पाहा

• मराठी व्याकरण, शुद्धलेखन, शब्दकोश इत्यादी साहित्याची संदर्भ सूची
• क्रियापद
• अव्यय
• युनिकोड

मराठी व्याकरण विषयक लेख

• भाषेचे मुलभूत घटक
  • वर्ण
  • अक्षर
  • वाक्य
  • व्याकरण

• मराठी वर्णमाला
• बाराखडी

• • स्वर
  • स्वरादी
    • अनुस्वार
    • विसर्ग
  • व्यंजन
  • अनुनासिक