"भारतामधील धर्म" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
No edit summary
खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन
No edit summary
खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन
ओळ ६२: ओळ ६२:
|}
|}
{{clear}}
{{clear}}
खालील भारतीय धार्मिक समुदायांचे विघटन आहे:


;धार्मिक समूहांची वैशिष्ट्ये<ref name="census_2011_religion"/>
The following is a breakdown of India's religious communities:

;Characteristics of religious groups<ref name="census_2011_religion"/>


{| class="sortable wikitable" style="margin:auto;"
{| class="sortable wikitable" style="margin:auto;"
|- style="text-align: center;"
|- style="text-align: center;"
! धार्मिक<br>समूह
! Religious<br>group
! Population (2011)<br>%
! लोकसंख्या (२०११)<br>%
! [[Population growth|Growth]]<br>(2001-2011)<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/india/muslim-population-grows-marginally-faster-census-2011-data/story-yAhd2F6z57ezaFWiwwYU7H.html|title=Muslim population grows marginally faster: Census 2011 data|author=Aloke Tikku|accessdate=18 October 2016|date=26 August 2015|work=[[Hindustan Times]]}}</ref><ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/india/india-others/indias-population-121-09-crores-hindus-79-8-pc-muslims-14-2-pc-census/|title=Census 2011: Hindus dip to below 80 per cent of population; Muslim share up, slows down|date=26 August 2015|publisher=[[The Indian Express]]|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! [[लोकसंख्या वृद्धी|वृद्धी]]<br>(२००१-२०११)<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/india/muslim-population-grows-marginally-faster-census-2011-data/story-yAhd2F6z57ezaFWiwwYU7H.html|title=Muslim population grows marginally faster: Census 2011 data|author=Aloke Tikku|accessdate=18 October 2016|date=26 August 2015|work=[[Hindustan Times]]}}</ref><ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/india/india-others/indias-population-121-09-crores-hindus-79-8-pc-muslims-14-2-pc-census/|title=Census 2011: Hindus dip to below 80 per cent of population; Muslim share up, slows down|date=26 August 2015|publisher=[[The Indian Express]]|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! [[Sex ratio]] (2011)<br>(total)<ref name="dnaindia.com">{{cite web|url=http://www.dnaindia.com/india/report-census-2011-sikhs-jains-have-the-worst-sex-ratio-2161061|title=Census 2011: Sikhs, Jains have the worst sex ratio - Latest News & Updates at Daily News & Analysis|date=31 December 2015|publisher=|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! [[लिंग गुणोत्तर]] (२०११)<br>(total)<ref name="dnaindia.com">{{cite web|url=http://www.dnaindia.com/india/report-census-2011-sikhs-jains-have-the-worst-sex-ratio-2161061|title=Census 2011: Sikhs, Jains have the worst sex ratio - Latest News & Updates at Daily News & Analysis|date=31 December 2015|publisher=|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! लिंग गुणोत्तर (२०११)<br>(नागरी)
! Sex ratio (2011)<br>(rural
! लिंग गुणोत्तर (२०११)<br>(शहरी)
! Sex ratio (2011)<br>(urban)
! Sex ratio (2011)<br>(child))<ref>{{cite web|url=http://epaperbeta.timesofindia.com/Article.aspx?eid=31808&articlexml=Sex-ratio-dips-Jains-Sikhs-buck-trend-31122015001049|title=The Times Group|publisher=|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! लिंग गुणोत्तर (२०११)<br>(बालक))<ref>{{cite web|url=http://epaperbeta.timesofindia.com/Article.aspx?eid=31808&articlexml=Sex-ratio-dips-Jains-Sikhs-buck-trend-31122015001049|title=The Times Group|publisher=|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! [[Literacy]] (2011)<br>(%)<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jains-most-literate-in-north-muslims-the-least/story-iKno2PywCvEZbGmguNFg2N.html|title=Jains most literate in North, Muslims the least|date=4 January 2016|publisher=|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! [[साक्षरता]] (२०११)<br>(%)<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jains-most-literate-in-north-muslims-the-least/story-iKno2PywCvEZbGmguNFg2N.html|title=Jains most literate in North, Muslims the least|date=4 January 2016|publisher=|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! [[Labour force|Work participation]] (2011)<br>(%)<ref name="dnaindia.com"/><ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Only-33-of-Muslims-work-lowest-among-all-religions/articleshow/50433358.cms|title=Only 33% of Muslims work, lowest among all religions - Times of India|publisher=|accessdate=20 July 2016}}</ref>
! [[कामातील सहभाग]] (२०११)<br>(%)<ref name="dnaindia.com"/><ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Only-33-of-Muslims-work-lowest-among-all-religions/articleshow/50433358.cms|title=Only 33% of Muslims work, lowest among all religions - Times of India|publisher=|accessdate=20 July 2016}}</ref>
|-
|-
! style="background:Orange;"| Hinduism
! style="background:Orange;"| Hinduism

२०:५९, २३ नोव्हेंबर २०१७ ची आवृत्ती

२०११ च्या जनगणनेनुसार भारतातील जिल्ह्यानिहाय धर्म
  हिंदू
  मुसलमान
  ख्रिश्चन
  शीख
  बौद्ध
  इतर

भारत देश जगभरातील बहुसंख्येने पालन केल्या जाणाऱ्या हिंदू, बौद्ध, जैन आणि शीख या चार धर्मांचे उगमस्थान आहे.

भारतीय इतिहासामध्ये धर्म हा देशाच्या संस्कृतीमधील एक महत्त्वाचा भाग आहे. कायदा व रितींच्या आधारे भारतामधे धार्मिक विविधता व धार्मिक सहिष्णुता या दोन्ही गोष्टी जपल्या जातात. जवळजवळ ९३% भारतीय आपापल्या धर्माचे पालन करताना आढळतात.

२०११ च्या जनगणनेनुसार, भारतामधील ७९% लोक हिंदू धर्माचे पालन करतात. त्याखालोखाल इस्लाम धर्माचे अनुयायी १४%, ख्रिश्चन धर्म मानणारे २.३%, शीख धर्मिय १.९%, बौद्ध ०.७% व जैन धर्मिय ०.४% आहेत. या व्यतिरिक्त इतर धर्म व प्रथांचे पालन करणाऱ्या नागरीकांचं प्रमाण ०.६% आहे. काही अभ्यासक आणि विद्वानांच्या मते भारताच्या लोकसंख्येत ५.५ ते ६% बौद्ध धर्मीय आहेत. धार्मिक विविधतेमुळेच आज भारतामधे अनेक धर्म व सामाजिक एकीकरण पाहावयास आढळते. यातील काही धर्म भारतात आलेले व्यापारी, प्रवासी अप्रवासी, आक्रमणकर्ते व राज्यकर्ते यांच्याकरवी प्रचार केले गेलेले आहेत.

झोराष्ट्रीयन व यहूदी धर्मांचाही भारताशी निगडीत असा प्राचीन इतिहास आहे व या धर्मांचे पालनकर्तेदेखील काही हजारांच्या संख्येत आजही भारतात आढळतात. बहाई व झोराष्ट्रीयन धर्माची जगभरातील सर्वात मोठी लोकवस्ती भारतातच आढळते. अनेक जागतिक धर्मांची भारतीय अध्यात्माशी नाळ जोडली गेलेली आहे. उदा. बहाई धर्मियांना अशा विश्वास आहे की बुद्ध व कृष्ण हे सर्वशक्तिमान परमेश्वराचंच रूप आहेत.

योग, ध्यान, आयुर्वेद चिकित्सा, होरा, कर्म व पुनर्जन्म या सारखे हिंदू व बौद्ध धर्माच्या तत्त्वज्ञानाशी निगडीत असलेले अनेक पैलू धर्मप्रचारकांनी पाश्चिमत्य देशांमधे लोकप्रिय केले आहेत. जगभरामधे हिंदू धर्माचा लक्षणीय असा प्रभाव पडलेला आहे. हरे कृष्णा चळवळ, ब्रह्मकुमारी, आनंद मार्ग अशा अनेक संस्था भारतीय अध्यात्मिक विचारांचे प्रवर्तन करत असतात.

भारतामधील मुसलमानांची लोकसंख्या ही जगातील तिसरी सर्वात मोठी मुस्लीम लोकसंख्या आहे. भारतामधे जगातील तिसरी सर्वात मोठी शिया मुसलमानांची लोकसंख्यादेखील भारतामधेच आहे. मोईनुद्दीन चिस्ती व निझामुद्दीन अवलिया या प्रसिद्ध सुफी संतांचे दर्गे भारतामधे आहेत, जेथे जगभरामधून यात्रेकरू येतात. ताजमहाल व कुतुब मिनार या इस्लामी स्थापत्याचा नमुना असलेल्या वास्तूदेखील भारतात आहेत.

भारत हा एक धर्मनिरपेक्ष व प्रजातंत्र राज्य असलेला देश आहे व प्रत्येक नागरिकास आपल्या आवडीच्या धर्माचं पालन करण्याची व प्रचार करण्याची मुभा आहे, असं भारताच्या राज्यघटनेद्वारे जाहीर केलं गेलं आहे. राज्यघटनेनुसार धर्माचं स्वातंत्र्य हा प्रत्येक व्यक्तीचा मूळ अधिकार असल्याचं देखील जाहीर केलं गेलं आहे.

सांख्यिकी

भारतामध्ये सहा धर्म आहेत ज्यांना "राष्ट्रीय अल्पसंख्याक" दर्जा दिला आहे — मुसलमान, ख्रिश्चन, शीख, जैन, बौद्ध आणि झोराष्ट्रियन (पारशी).[१][२]

भारतातील प्रमुख धार्मिक समूहांच्या लोकसंख्येची वृद्धी (१९५१ ते २०११)
धार्मिक
समूह 		लोकसंख्या
% १९५१ 		लोकसंख्या
% १९६१ 		लोकसंख्या
% १९७१ 		लोकसंख्या
% १९८१ 		लोकसंख्या
% १९९१ 		लोकसंख्या
% २००१ 		लोकसंख्या
% २०११[३]
हिंदू धर्म 84.1% 83.45% 82.73% 82.30% 81.53% 80.46% 79.80%
इस्लाम 9.8% 10.69% 11.21% 11.75% 12.61% 13.43% 14.23%
ख्रिश्चन धर्म 2.3% 2.44% 2.60% 2.44% 2.32% 2.34% 2.30%
शीख धर्म 1.79% 1.79% 1.89% 1.92% 1.94% 1.87% 1.72%
बौद्ध धर्म 0.74% 0.74% 0.70% 0.70% 0.77% 0.77% 0.70%
जैन धर्म 0.46% 0.46% 0.48% 0.47% 0.40% 0.41% 0.37%
झोराष्ट्रियन 0.13% 0.09% 0.09% 0.09% 0.08% 0.06% n/a
इतर/निधर्मी 0.43% 0.43% 0.41% 0.42% 0.44% 0.72% 0.9%

खालील भारतीय धार्मिक समुदायांचे विघटन आहे:

धार्मिक समूहांची वैशिष्ट्ये[३]
धार्मिक
समूह 		लोकसंख्या (२०११)
% 		वृद्धी
(२००१-२०११)[४][५] 		लिंग गुणोत्तर (२०११)
(total)[६] 		लिंग गुणोत्तर (२०११)
(नागरी) 		लिंग गुणोत्तर (२०११)
(शहरी) 		लिंग गुणोत्तर (२०११)
(बालक))[७] 		साक्षरता (२०११)
(%)[८] 		कामातील सहभाग (२०११)
(%)[६][९]
Hinduism 79.80% 16.8% 939 946 921 913 73.3% 41.0%
Islam 14.23% 24.6% 951 957 941 943 68.5% 32.6%
Christianity 2.30% 15.5% 1023 1008 1046 958 84.5% 41.9%
Sikhism 1.72% 8.4% 903 905 898 828 75.4% 36.3%
Buddhism 0.70% 6.1% 965 960 973 933 81.3% 43.1%
Jainism 0.37% 5.4% 954 935 959 889 94.9% 35.5%
Others/Religion not specified 0.90% n/a 959 947 975 974 n/a n/a

संदर्भ

  1. ^ "National minority status for Jains". 20 July 2016 रोजी पाहिले.
  2. ^ "Jains become sixth minority community - Latest News & Updates at Daily News & Analysis". 21 January 2014. 20 July 2016 रोजी पाहिले.
  3. ^ a b "Population by religious community - 2011". 2011 Census of India. Office of the Registrar General & Census Commissioner. Archived from the original on 25 August 2015. 25 August 2015 रोजी पाहिले. Percentages are calculated from population figures for individual religions in this word document by dividing them from total population of India.
  4. ^ Aloke Tikku (26 August 2015). "Muslim population grows marginally faster: Census 2011 data". Hindustan Times. 18 October 2016 रोजी पाहिले.
  5. ^ "Census 2011: Hindus dip to below 80 per cent of population; Muslim share up, slows down". The Indian Express. 26 August 2015. 20 July 2016 रोजी पाहिले.
  6. ^ a b "Census 2011: Sikhs, Jains have the worst sex ratio - Latest News & Updates at Daily News & Analysis". 31 December 2015. 20 July 2016 रोजी पाहिले.
  7. ^ "The Times Group". 20 July 2016 रोजी पाहिले.
  8. ^ "Jains most literate in North, Muslims the least". 4 January 2016. 20 July 2016 रोजी पाहिले.
  9. ^ "Only 33% of Muslims work, lowest among all religions - Times of India". 20 July 2016 रोजी पाहिले.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=भारतामधील_धर्म&oldid=1528052" पासून हुडकले