"चातुर्वर्ण्य" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
दोष काढले खूणपताका: संदर्भ क्षेत्रात बदल. मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन |
Sandesh9822 (चर्चा | योगदान) No edit summary खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन |
||
| ओळ ७: | ओळ ७: | ||
* [[शूद्र]] :- मजूर आणि वरील वर्णांची सेवा करणारे. |
* [[शूद्र]] :- मजूर आणि वरील वर्णांची सेवा करणारे. |
||
वरील चारपैकी एका वर्णात मोडणाऱ्या समुदायाला किंवा वर्गाला ''[[सवर्ण]]'' म्हणतात. आज हे सर्व वर्ण प्रगत वर्गात (forward castes) मोडतात. [[अनुसूचित जाती]] (किंवा [[अस्पृश्य]], [[दलित]]) आणि [[अनुसूचित जमाती]] यांना चातुर्वर्ण्यात स्थान दिले नाही, कारण यांना ''[[अवर्ण]]'' म्हटले गेले.<ref>Chandram, Bipan (1989. [https://books.google.com/books?id=UUn_FQ_I5voC&pg=PA231 ''India's Struggle for Independence, 1857-1947''], pp. 230-231. Penguin Books India</ref><ref>Yājñika, Acyuta and Sheth, Suchitra (2005). [https://books.google.com/books?id=wmKIiAPgnF0C&pg=PA260 ''The Shaping of Modern Gujarat: Plurality, Hindutva, and Beyond''], p. 260. Penguin Books India</ref> या दलित-आदिवासींना चौथ्या वर्णापेक्षाही पाचवा वर्णाचा सर्वात खालगा दर्जा दिला गेला, जो अवर्ण होता. |
वरील चारपैकी एका वर्णात मोडणाऱ्या समुदायाला किंवा वर्गाला ''[[सवर्ण]]'' म्हणतात. आज हे सर्व वर्ण प्रगत वर्गात (forward castes) मोडतात. [[अनुसूचित जाती]] (किंवा [[अस्पृश्य]], [[दलित]]) आणि [[अनुसूचित जमाती]] यांना चातुर्वर्ण्यात स्थान दिले नाही, कारण यांना ''[[अवर्ण]]'' म्हटले गेले.<ref>Chandram, Bipan (1989. [https://books.google.com/books?id=UUn_FQ_I5voC&pg=PA231 ''India's Struggle for Independence, 1857-1947''], pp. 230-231. Penguin Books India</ref><ref>Yājñika, Acyuta and Sheth, Suchitra (2005). [https://books.google.com/books?id=wmKIiAPgnF0C&pg=PA260 ''The Shaping of Modern Gujarat: Plurality, Hindutva, and Beyond''], p. 260. Penguin Books India</ref> या दलित-आदिवासींना चौथ्या वर्णापेक्षाही पाचवा वर्णाचा सर्वात खालगा दर्जा दिला गेला, जो अवर्ण होता. पहिल्या ब्राह्मण वर्णाकडून या पाचव्या वर्णावर [[अस्पृश्यता]] लादली गेली. |
||
== कार्ये व लक्षणे == |
== कार्ये व लक्षणे == |
||
०८:४४, २३ नोव्हेंबर २०१७ ची आवृत्ती
चातुर्वर्ण्य किंवा चार वर्ण (हिंदू धर्मातील वर्णव्यवस्था) हे मनुस्मृतीसारख्या ब्राह्मणी पुस्तकातील सामाजिक वर्ग आहेत.[१][२][३] हिंदु साहित्याने या वर्णांद्वारे हिंदू धर्माला चार भिन्न वर्गात वर्गीकृत केले:[१][४]
| प्राचीन हिंदू समाजव्यवस्थेतील चार वर्ण | 
|
|---|---|
| ब्राह्मण • क्षत्रिय • वैश्य • शूद्र |
- ब्राह्मण :- याजक, विद्वान आणि शिक्षक.
- क्षत्रिय :- राज्यकर्ते, योद्धे आणि प्रशासक.
- वैश्य :- शेतीकरी आणि व्यापारी.[५]
- शूद्र :- मजूर आणि वरील वर्णांची सेवा करणारे.
वरील चारपैकी एका वर्णात मोडणाऱ्या समुदायाला किंवा वर्गाला सवर्ण म्हणतात. आज हे सर्व वर्ण प्रगत वर्गात (forward castes) मोडतात. अनुसूचित जाती (किंवा अस्पृश्य, दलित) आणि अनुसूचित जमाती यांना चातुर्वर्ण्यात स्थान दिले नाही, कारण यांना अवर्ण म्हटले गेले.[६][७] या दलित-आदिवासींना चौथ्या वर्णापेक्षाही पाचवा वर्णाचा सर्वात खालगा दर्जा दिला गेला, जो अवर्ण होता. पहिल्या ब्राह्मण वर्णाकडून या पाचव्या वर्णावर अस्पृश्यता लादली गेली.
कार्ये व लक्षणे
ब्राह्मण वर्णीयांची कार्ये व लक्षणे
शम, दम, तप, पावित्र्य, संतोष, क्षमा, सरळपणा, ज्ञान, दया, भगवत्परायणता आणि सत्य ही ब्राह्मणाची लक्षणे होत.
क्षत्रिय वर्णीयांची कार्ये व लक्षणे
युद्धामध्ये उत्साह, वीरता, धैर्य, तेजस्विता, त्याग, मनोजय, क्षमा, ब्राह्मणांबद्दल भक्ती, कृपा करणे आणि प्रजेचे रक्षण करणे ही क्षत्रियाची लक्षणे होत.
वैश्य वर्णीयांची कार्ये व लक्षणे
देव, गुरू आणि भगवंतांबद्दल भक्ती, धर्म-अर्थ-काम या तीन पुरुषार्थांचे रक्षण करणे, आस्तिकता, उद्योगशीलता आणि व्यावहारिक निपुणता ही वैश्याची लक्षणे होत.
शूद्र वर्णीयांची कार्ये व लक्षणे
वरिष्ठ वर्णांशी नम्रतेने राहणे, पवित्रता, स्वामीची निष्कपट सेवा, वैदिक मंत्राशिवाय यज्ञ, चोरी न करणे, सत्य, तसेच गाय व ब्राह्मणांचे रक्षण करणे ही शूद्राची लक्षणे होत.
 | हा लेख/विभाग स्वत:च्या शब्दात विस्तार करण्यास मदत करा. |
संदर्भ
- ^ a b Doniger, Wendy (1999). Merriam-Webster's encyclopedia of world religions. Springfield, MA, USA: Merriam-Webster. p. 186. ISBN 978-0-87779-044-0.
- ^ चुका उधृत करा:
<ref>चुकीचा कोड;Monier-Williams 2005 924नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही - ^ चुका उधृत करा:
<ref>चुकीचा कोड;Malik 2005 p.48नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही - ^ Ingold, Tim (1994). Companion encyclopedia of anthropology. London New York: Routledge. p. 1026. ISBN 978-0-415-28604-6.
- ^ Kumar, Arun (2002). Encyclopaedia of Teaching of Agriculture. Anmol Publications. p. 411. ISBN 978-81-261-1316-3.
- ^ Chandram, Bipan (1989. India's Struggle for Independence, 1857-1947, pp. 230-231. Penguin Books India
- ^ Yājñika, Acyuta and Sheth, Suchitra (2005). The Shaping of Modern Gujarat: Plurality, Hindutva, and Beyond, p. 260. Penguin Books India
- श्रीमद् भागवत महापुराण
- स्कंध-७ वा-अध्याय ११ वा (२१-२४)
बाह्य दुवे
हिंदू धर्म | ||
|---|---|---|
| श्रुति |  | |
| स्मृति | ||
| संकल्पना | ||
| तत्त्वज्ञान | ||
| परंपरा | ||
| गुरु | शंकर • रामानुज • मध्व • रामकृष्ण • शारदा देवी • विवेकानंद • नारायण गुरु • अरबिन्दो • रमण महर्षी • चैतन्य महाप्रभू • शिवानंद • चिन्‍मयानंद • स्वामीनारायण • तुकाराम • प्रभुपाद • लोकनाथ ब्रह्मचारी • जलाराम | |
| विभाजन | ||
| दैवते | ||
| युग | ||
| चातुर्वर्ण्य | ||