घटोत्कच लेणी

घटोत्कच लेणी ही औरंगाबाद जिल्ह्याच्या व सिल्लोड तालुक्यातील जंजला गावाजवळील बुद्ध लेणी आहे. ही लेणी अजिंठाच्या पश्चिमेस १८ कि.मी अंतरावर आहे. लेणीमध्ये तीन बौद्ध लेणी आहेत, एक म्हणजे चैत्य आणि दोन विहार. ६ व्या शतकातील लेणी खोदलेल्या होत्या आणि महायान बौद्धधम्माने प्रभावित होते. लेणीच्या वाकाटाक राजवंशांच्या मंत्र्यावर एक शिलालेख आहे. शिलालेख बुद्ध, धम्म आणि संघ यांच्याविषयी आहे.

जंजाळा गाव व जंजाळा किल्ला यांच्या मधल्या भागात ही बौद्ध लेणी आहेत. या लेण्यातील दर्शनी दालन प्रशस्त असून त्याला २० खांब आहेत. मधल्या दोन व कोपऱ्यातील दोन खांबांचा आकार व त्यावरील नक्षी इतरांपेक्षा वेगळी आहे. दालनाच्या डाव्या बाजूला बुद्धमूर्ती व शिलालेख आहे. त्यात अशमाकच्या राजकन्येचा उल्लेख आहे. वाकाटक नरेशाचा मंत्री वराहदेव याने ही लेणी इ.स.च्या ५ व्या शतकात खोदवली अशीही माहिती दिलेली आहे. गाभाऱ्यात गौतम बुद्धांची आसनस्थ मूर्ती आहे. आसनाखाली हरणे व मधे धम्मचक्र आहे.