"भारतामधील बौद्ध धर्म" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
ओळ ३: ओळ ३:
यह भारतीय गणतंत्र में बौद्ध धर्म के बारे में है। "भारत" की व्यापक परिभाषा के लिए एशिया में बौद्ध धर्म को देखें।
यह भारतीय गणतंत्र में बौद्ध धर्म के बारे में है। "भारत" की व्यापक परिभाषा के लिए एशिया में बौद्ध धर्म को देखें।


प्रजासत्ताक भारतात [[हिंदू धर्म]] व [[इस्लाम]] नंतर [[बौद्ध धर्म]] हा तिसरा सर्वाधिक प्रसिद्ध धर्म आहे. बौद्ध धर्मीय हे भारतीय लोकसंख्येत ६% पेक्षा अधिक (७ कोटी) आहे. मात्र सरकारी सर्वेक्षण २०११ च्या जनगणेनुसार भारतातील ‘अधिकृत’ बौद्धांची लोकसंख्या ८४,४२,९७२ किंवा ०.७०% आहे. [[दलाई लामा]]सह अनेक भारतीय बौद्ध अभ्यासकांच्या मते भारतातील बौद्धांची संख्या ६% क्ंवा ७,००,००,००० आहे, अनेक [[दलित]], [[मागास]], [[पुरोगामी]] व [[आंबेडकरवाद]]ी लोक बौद्ध धर्माचे पालन करतात परंतु जनगणेत त्यांची नोंद ‘[[हिंदू]]’ म्हणून होते त्यामुळेच बौद्धांची लोकसंख्या कमी दिसून येते.
{{Ethnic group
|group = Indian Buddhists
|image =
|image_caption = [[भीमराव आंबेडकर|डॉ॰ बाबासाहेब आंबेडकर]] {{·}} [[मायावती]] {{·}} [[कांशी राम]] {{·}} [[सुभाष चंद्रा]]<br /> [[सिद्धार्थ जाधव]] {{·}}
|pop = 0.8 करोड़ से 6.7 करोड़ (2011)
|regions = [[सिक्किम]], [[मिज़ोरम]], [[अरूणाचल प्रदेश]], [[त्रिपुरा]] एवं [[जम्मू और कश्मीर]] में अधिकतम जनसंख्या घनत्व। [[महाराष्ट्र]], [[पश्चिम बंगाल]], [[मध्य प्रदेश]] एवं [[उत्तर प्रदेश]] में अधिकतर जनसंख्या
|rels = [[चित्र:Dharma Wheel.svg|thumb|75px]] [[धर्मचक्र|धम्मचक्र]]
|langs = [[मराठी भाषा|मराठी]], [[हिन्दी]], [[नेपाली भाषा|नेपाली]], [[तिब्बती भाषा|तिब्बती]], [[कश्मीरी भाषा|कश्मीरी]], [[अंग्रेजी]], [[मिज़ो भाषा|मिज़ो]], [[बंगाली]]
}}


भारतीय गणतंत्र में हिन्दू धर्म और इस्लाम के बाद बौद्ध धर्म तिसरा सर्वाधिक प्रचलित धर्म है, जो देश की जनसंख्या का 6% से भी अधिक है (2011 में लगभग 7 करोड़)। 2011 जनगणना के अनुसार भारत में ‘अधिकृत बौद्ध’ जनसंख्या 84,42,972 (0.70%) है, जबकी अन्य सर्वेक्षण और भारतीय बौद्ध विद्वानों के अनुसार भारत में करीब 7,00,00,000 या 6.5% बौद्ध है।

भारत में बौद्ध धर्म ईसा पूर्व 6वी शताब्धी से 8वी शताब्धी तक भारत में महान धर्म रहा। लेकिन देशी-विदेशी धर्मों के खून खराबे, हिंसक शक्ती से जुंजते हुए बौद्ध धर्म भारत में 12वी शताब्धी तक रहा और हिमालयीन प्रदशों के उपरांत अन्य राज्यों में नहीं के बराबर हो गया। 20वी शताब्धी के मध्य सन 1956 में आधुनिक भारत के निर्माता और महान बौद्ध विद्वान डॉ॰ बाबासाहेब आंबेडकर द्वारा अपने लाखों अनुयायीओं के साथ बौद्ध धम्म अपनाकर बौद्ध धर्म को भारत पुनर्जीवीत किया गया। बोधिसत्व डॉ॰ बाबासाहेब आंबेडकर जी के प्रभाव से एक सर्वेक्षण के अनुसार सन 1959 तक देश के करीब 2 करोड़ लोगों ने बौद्ध धर्म को ग्रहन किया था। आज भी भारत में हजारों लोग बौद्ध धर्म की तरफ आकर्षित हो रहे है।


== लोकसंख्या ==
== लोकसंख्या ==


== भारतात बौद्ध धर्माचा इतिहास ==
== भारतातील बौद्ध धर्माचा इतिहास ==

== भारतात बौद्ध धर्माचे पुनरूत्थान ==
भारत में बौद्ध धर्म ईसा पूर्व 6वी शताब्धी से 8वी शताब्धी तक भारत में महान धर्म रहा। लेकिन देशी-विदेशी धर्मों के खून खराबे, हिंसक शक्ती से जुंजते हुए बौद्ध धर्म भारत में 12वी शताब्धी तक रहा और हिमालयीन प्रदशों के उपरांत अन्य राज्यों में नहीं के बराबर हो गया। 20वी शताब्धी के मध्य सन 1956 में आधुनिक भारत के निर्माता और महान बौद्ध विद्वान डॉ॰ बाबासाहेब आंबेडकर द्वारा अपने लाखों अनुयायीओं के साथ बौद्ध धम्म अपनाकर बौद्ध धर्म को भारत पुनर्जीवीत किया गया। बोधिसत्व डॉ॰ बाबासाहेब आंबेडकर जी के प्रभाव से एक सर्वेक्षण के अनुसार सन 1959 तक देश के करीब 2 करोड़ लोगों ने बौद्ध धर्म को ग्रहन किया था। आज भी भारत में हजारों धर्मांतर धर्म की तरफ आकर्षित हो रहे है।



== भारतीय स्वातंत्र्यता आंदोलनात भूमिका ==
== भारतीय स्वातंत्र्यता आंदोलनात भूमिका ==


== भारतातील प्रमुख बौद्ध ==
== भारतातील प्रमुख बौद्ध ==
=== राजा ===
* [[सम्राट अशोक]] (जगातील सर्वात महान सम्राट)

=== बौद्ध भिक्खू ===
* [[धर्मानंद कोसंबी]]
* [[बोधिधर्म]] (बौद्ध गुरू, [[कुंग फू]] चे जनक)
* [[नागार्जून]] (महान बौद्ध गुरू)
* [[दलाई लामा]] (धर्मगुरु, तत्त्वज्ञ)

=== राजकीय नेते ==
* [[बाबासाहेब आंबेडकर|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] (आधुनिक भारताचे निर्माते)
* [[मायावती]] (राजनीतिज्ञ)
* [[कांशिराम]] (राजनीतिज्ञ)
* [[प्रकाश आंबेडकर]] (राजनेता)
* [[रामदास आठवले]] (राजनेता)

=== शास्त्रज्ञ ===
* [[नरेंद्र जाधव]] (अर्थतज्ज्ञ, शिक्षणतज्ज्ञ)

=== कला ===
* [[तिस्का चोपडा]] (अभिनेत्री)
* [[अभिजीत सावंत]] (गायक)
* [[सिद्धांत जाधव]] (अभिनेता)
* [[भरत जाधव]] (अभिनेता)
* [[आनंद शिंदे]] (गायक)
* [[आदर्श शिंदे]] (गायक)
* [[वामन कर्डक]] (कवी, गायक)
* [[नामदेव ढसाळ]] (कवी)
* [[रामदास आठवले]] (शिघ्र कवी)

=== खेळ ===


== कला आणि स्थापत्य कला ==
== कला आणि स्थापत्य कला ==
ओळ ३१: ओळ ५५:
== कायदा आणि राजकारण ==
== कायदा आणि राजकारण ==


== धर्मांतरे ==
== धर्मांतर ==


== धार्मिक संघर्ष ==
== धार्मिक संघर्ष ==

१९:५५, ६ जानेवारी २०१७ ची आवृत्ती

यह भारतीय गणतंत्र में बौद्ध धर्म के बारे में है। "भारत" की व्यापक परिभाषा के लिए एशिया में बौद्ध धर्म को देखें।

यह भारतीय गणतंत्र में बौद्ध धर्म के बारे में है। "भारत" की व्यापक परिभाषा के लिए एशिया में बौद्ध धर्म को देखें।

प्रजासत्ताक भारतात हिंदू धर्मइस्लाम नंतर बौद्ध धर्म हा तिसरा सर्वाधिक प्रसिद्ध धर्म आहे. बौद्ध धर्मीय हे भारतीय लोकसंख्येत ६% पेक्षा अधिक (७ कोटी) आहे. मात्र सरकारी सर्वेक्षण २०११ च्या जनगणेनुसार भारतातील ‘अधिकृत’ बौद्धांची लोकसंख्या ८४,४२,९७२ किंवा ०.७०% आहे. दलाई लामासह अनेक भारतीय बौद्ध अभ्यासकांच्या मते भारतातील बौद्धांची संख्या ६% क्ंवा ७,००,००,००० आहे, अनेक दलित, मागास, पुरोगामीआंबेडकरवादी लोक बौद्ध धर्माचे पालन करतात परंतु जनगणेत त्यांची नोंद ‘हिंदू’ म्हणून होते त्यामुळेच बौद्धांची लोकसंख्या कमी दिसून येते.


लोकसंख्या

भारतातील बौद्ध धर्माचा इतिहास

भारतात बौद्ध धर्माचे पुनरूत्थान

भारत में बौद्ध धर्म ईसा पूर्व 6वी शताब्धी से 8वी शताब्धी तक भारत में महान धर्म रहा। लेकिन देशी-विदेशी धर्मों के खून खराबे, हिंसक शक्ती से जुंजते हुए बौद्ध धर्म भारत में 12वी शताब्धी तक रहा और हिमालयीन प्रदशों के उपरांत अन्य राज्यों में नहीं के बराबर हो गया। 20वी शताब्धी के मध्य सन 1956 में आधुनिक भारत के निर्माता और महान बौद्ध विद्वान डॉ॰ बाबासाहेब आंबेडकर द्वारा अपने लाखों अनुयायीओं के साथ बौद्ध धम्म अपनाकर बौद्ध धर्म को भारत पुनर्जीवीत किया गया। बोधिसत्व डॉ॰ बाबासाहेब आंबेडकर जी के प्रभाव से एक सर्वेक्षण के अनुसार सन 1959 तक देश के करीब 2 करोड़ लोगों ने बौद्ध धर्म को ग्रहन किया था। आज भी भारत में हजारों धर्मांतर धर्म की तरफ आकर्षित हो रहे है।


भारतीय स्वातंत्र्यता आंदोलनात भूमिका

भारतातील प्रमुख बौद्ध

राजा

बौद्ध भिक्खू

= राजकीय नेते

शास्त्रज्ञ

कला

खेळ

कला आणि स्थापत्य कला

साहित्य

कायदा आणि राजकारण

धर्मांतरे

धार्मिक संघर्ष

राज्यांनुसार बौद्ध लोकसंख्या

जनगणना 2011 नुसार 1,00,000 पेक्षा अधिक बौद्ध लोकसंख्या असलेले राज्य राज्य[१]
राज्य बौद्ध लोकसंख्या बौद्ध लोकसंख्या (%)
महाराष्ट्र 65,31,200 5.81%
पश्चिम बंगाल 2,82,898 0.31%
मध्य प्रदेश 2,16,052 1.71%
उत्तर प्रदेश 2,06,285 0.11%
सिक्किम 1,67,216 27.39%
अरूणाचल प्रदेश 1,62,815 11.77%
त्रिपुरा 1,25,385 3.41%
जम्मु काश्मीर 1,12,584 0.90%

ही सरकारी आकडेवारी असून वास्तविक बौद्धांच्या लोकसंख्या ह्याहून कितीतरी पटीने अधिक आहेत.

आशियामध्ये बौद्ध परंपरा

संगठन आणि नेतृत्व

हे सुद्धा पहा

http://www.censusindia.gov.in/

  1. ^ http://www.censusindia.gov.in/