Jump to content

लघुकथा

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
cuento (es); smásaga (is); cerpen (ms); радзырд (os); novelette (en-gb); لنډه کيسه (ps); hikâye (tr); افسانہ (ur); poviedka (sk); оповідання (uk); азкссь (mdf); চুটিগল্প (as); расказ (mk); Kuazgschicht (bar); nouvelle (fr); kratka priča (hr); ёвтнема (myv); लघुकथा (mr); କ୍ଷୁଦ୍ର ଗଳ୍ପ (or); apsakīms (sgs); приповетка (sr); Kuerzgeschicht (lb); novelle (nb); Demi Pasukan (su); nooveel (smn); قصة قصيرة (ar); Danevell (br); ဝတ္ထုတို (my); 短篇小說 (yue); Новелла (ky); cuentu (ast); Kortgeschicht (nds); хикәйә (ba); stori fer (cy); gearrscéal (ga); պատմվածք (hy); 短篇小说 (zh); novelle (da); მოთხრობა (ka); 短編小説 (ja); Gajeren labari (ha); قصه قصيره (arz); කෙටි කතා (si); diegema (la); लघुकथा (hi); 短篇小说 (wuu); novelli (fi); պատմուածք (hyw); short story (en-ca); noveʹll (sms); சிறுகதை (ta); апавяданьне (be-tarask); nutizzia (scn); เรื่องสั้น (th); novela (sh); повіданя (rue); conto (vec); hwedhel berr (kw); разказ (bg); povestire (ro); novell (sv); 短篇小說 (zh-hant); novelo (io); 단편 소설 (ko); novelo (eo); cerita pendek (map-bms); giare-skeeal (gv); òpòwiôdanié (csb); crita cekak (jv); چرڤين (ms-arab); קורצע דערציילונג (yi); truyện ngắn (vi); stāsts (lv); kortverhaal (af); conto (pt-br); novelle (nn); Cerpén (ban); کورتەچیرۆک (ckb); 短篇小說 (gan); ဝတ္ထုဇမၠေအ် (mnw); Mombe'urã (gn); novella (hu); ટૂંકી વાર્તા (gu); Haglipot nga susumaton (war); kontakizun laburra (eu); διήγημα (el); priča (sr-el); Istanık (diq); willarina (qu); Kurzgeschichte (de); Дийцар (ce); апавяданне (be); حیکایه (azb); Hekaya (sw); Kurteçîrok (ku); लघुकथा (ne); Hikojə (tly); ababa a sarita (ilo); Koart ferhaal (fy); shaat tuori (jam); ചെറുകഥ (ml); סיפור קצר (he); хикәя (tt); ছোটগল্প (bn); Cuento (an); తెలుగు కథ (te); novealla (se); داستان کوتاه (fa); tregimi (sq); қисса (tg); apsakymas (lt); racconto (it); short story (en-us); рассказ (ru); nouvèl (ht); lühijutt (et); short story (en); ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ (pa); konseja (lad); hekayə (az); приповетка (sr-ec); pripovijetka (bs); conto (pt); novella (mt); conte (oc); Kisah handap (bjn); चिबाखं (new); kratka zgodba (sl); maikling kuwento (tl); Әңгіме (kk); povídka (cs); cerita pendek (id); opowiadanie (pl); sgeul goirid (gd); kort verhaal (nl); قصة قصيرة (ary); Кэпсээн (sah); آکاڻي (sd); conte (ca); conto (gl); sanutez (vep); 短篇小说 (zh-hans); نِکی کہاݨی (pnb) breve obra literaria, generalmente escrita en prosa narrativa (es); kisepikai műfaj (hu); literatura-lan laburra (eu); малая форма художественной прозы (ru); прозаның иң оператив жанрҙарының береһе (ba); moderne literarische Form der Prosa, deren Hauptmerkmal in ihrer Kürze liegt (de); жанр невялікага празаічнага тэксту (be); 篇幅短于中篇小说的故事 (zh); kort litterær genre (da); proză scurtă (ro); 物語（小説）の一種。通常散文で書かれた、短い文学作品である。 (ja); neveršovaný epický literárny žáner (sk); genre literari (oc); 文學作品 (zh-hant); 산문 형식으로 쓰인 서술체의 허구적 이야기 (ko); গদ্য আকাৰে লিখা চমু সাহিত্যিক কৰ্ম (as); mallonga proza fikcio (eo); moderní literární dílo (cs); இலக்கியத்தின் ஒருவகை (ta); breve narrazione in prosa (it); সাহিত্যের সংক্ষিপ্ত কাজ, সাধারণত বর্ণনামূলক গদ্যে লেখা (bn); genre littéraire (fr); kraći književni prozni oblik (hr); brief work of literature, usually written in narrative prose (en); obra literária curta (pt); kirjallinen proosateos, joka esittää jonkin tapahtumasarjan tai tilanteen tiiviissä muodossa (fi); σύντομο λογοτεχνικό έργο, συχνά γραμμένο σε αφηγηματική πρόζα (el); kort literatuurwerk, gewoonlik in verhalende prosa geskryf (af); 篇幅较短的虚构故事 (zh-hans); brief work of literature, usually written in narrative prose (en); יצירה ספרותית קצרה (he); obra literária curta (pt-br); короткий літературний твір (uk); karya tulis pendek dalam sastra (id); krótki utwór epicki (pl); kort litterær sjanger (nb); genre (nl); typ av kort prosaberättelse (sv); ഗദ്യത്തിലുള്ള കല്പിതകഥ (ml); gènere literari (ca); кароткі літаратурны празаічны твор (be-tarask); obra literaria breve, xeralmente escrita en narrativa (gl); نوع أدبي ويكون سرد حكائي نثري أقصر من الرواية (ar); brief work of literature, usually written in narrative prose (en-us); gerçek ya da tasarlanmış olayları ilgiyi çekecek bir biçimde anlatan, genellikle beş on sayfadan oluşan düzyazı türü (tr) relato corto, relato breve (es); beszély, elbeszélés (hu); લઘુ કથા (gu); ipuin (eu); новелла, история (ru); willarikuy (qu); short story (en-gb); تاریخچه داستان کوتاه, تعریف (داستان کوتاه), موضوع (داستان کوتاه) (fa); 短篇小說, 传说, 短篇故事 (zh); fortælling (da); hikaye, öykü (tr); ショートストーリー (ja); פרוזה (he); চুটি গল্প (as); kratka priča (bs); histoire courte (fr); cerkak (jv); pripovijetka, pripovjetka (hr); новелла (myv); Apsakims, Apsakėms (sgs); прича (sr); tale (sco); cerpen (id); baśń, bajka (pl); novella (az); tale (en); 短篇故事 (zh-hans); pripovijetka (sh); прича (sr-ec); relato curto, relato (gl); أقصوصة (ar); tale (en-us); розповідь, оповідання (жанр) (uk)
लघुकथा 
brief work of literature, usually written in narrative prose
माध्यमे अपभारण करा
  विकिपीडिया
प्रकारliterary form
उपवर्गprose,
work of fiction,
वर्णनात्मक लेखन
पासून वेगळे आहे
  • novella
  • Erzählung
  • novella
  • वर्णनात्मक लेखन
  • short short story
अधिकार नियंत्रण
साचा:Translations:Template:Wikidata Infobox/i18n/msg-editlink-alttext/mr

लघुकथा ही गद्य काल्पनिक कथा प्रकारातील एक लेखन शैली आहे. ही सामान्यतः एकाच बैठकीत वाचता येते आणि एकच परिणाम किंवा भाव निर्माण करण्याच्या उद्देशाने, एका स्वयंपूर्ण घटनेवर किंवा जोडलेल्या घटनांच्या मालिकेवर लक्ष केंद्रित करते. लघुकथा ही साहित्याच्या सर्वात जुन्या प्रकारांपैकी एक आहे आणि जगभरातील विविध प्राचीन समुदायांमध्ये ती दंतकथा, पौराणिक कथा, लोककथा, परीकथा, आणि उपाख्यानांच्या स्वरूपात अस्तित्वात आहे. आधुनिक लघुकथेचा विकास १९ व्या शतकाच्या सुरुवातीला झाला.[१]

व्याख्या

[संपादन]

लघुकथेची नेमकी व्याख्या काय आहे हे ठरवणे अजूनही समस्याप्रधान आहे.[२] लघुकथेची एक उत्कृष्ट व्याख्या अशी आहे की "ती एकाच बैठकीत वाचता आली पाहिजे", हा मुद्दा एडगर ॲलन पो यांच्या "द फिलॉसॉफी ऑफ कंपोझिशन" (१८४६) या निबंधात सर्वात लक्षणीयपणे मांडला आहे.[३] एच.जी. वेल्स यांनी लघुकथेचा उद्देश "खूप तेजस्वी आणि गतिमान बनवण्याची आनंददायी कला; ती भयानक, दयनीय, मजेदार किंवा खोलवर प्रकाशित करणारी असू शकते, फक्त एवढीच गरज आहे की ती मोठ्याने वाचण्यासाठी पंधरा ते पन्नास मिनिटे लागतील." विल्यम फॉकनर यांच्या मते, एक लघुकथा पात्र-केंद्रित असते आणि लेखकाचे काम "...तो जे बोलतो आणि करतो ते लिहिण्यासाठी पुरेसा वेळ कागद आणि पेन्सिल घेऊन त्याच्या मागे फिरणे" असे आहे.[४]

काही लेखकांनी असा युक्तिवाद केला आहे की लघुकथेचे स्वरूप कठोर असले पाहिजे. सॉमरसेट मॉम यांचा असा विचार होता की लघुकथेची "एक निश्चित रचना असली पाहिजे, ज्यामध्ये सुरुवातीचा बिंदू, कळस आणि परीक्षेचा बिंदू समाविष्ट असेल; दुसऱ्या शब्दांत, तिला कथानक असले पाहिजे".

तथापि, लघुकथेला कलेचे पूर्ण उत्पादन म्हणून पाहण्याच्या या दृष्टिकोनाला आंतोन चेखव यांनी विरोध केला आहे, ज्यांचा असा विचार होता की कथेला सुरुवात किंवा शेवट नसावा. ते फक्त "जीवनाचा एक तुकडा" असावा, जो सूचकपणे सादर केला जातो. चेखव त्याच्या कथांमध्ये शेवट पूर्ण करत नाहीत तर वाचकांना स्वतःचे निष्कर्ष काढण्याची जबाबदारी देतात.


लांबीच्या बाबतीत, लघुकथांसाठी शब्दसंख्या साधारणपणे १,००० ते ४,००० पर्यंत असते; तथापि, लघुकथा म्हणून वर्गीकृत केलेल्या काही कामांमध्ये १५,००० पर्यंत शब्द आहे. १००० पेक्षा कमी शब्दांच्या कथांना कधीकधी "लघु-लघुकथा" किंवा "फ्लॅश फिक्शन" असे संबोधले जाते.[५]

इतिहास

[संपादन]

लघुकथांचा उगम मौखिक कथाकथनाच्या परंपरेपासून होतो ज्यातून मूळतः रामायण, महाभारत आणि होमरचे इलियड आणि ओडिसी सारखे महाकाव्य निर्माण झाले.


युरोपमध्ये, मौखिक कथा-कथनाची परंपरा १४ व्या शतकाच्या सुरुवातीला लिखित स्वरूपात विकसित होऊ लागली, विशेषतः जिओव्हानी बोकासिओच्या डेकामेरॉन आणि जेफ्री चॉसरच्या कॅन्टरबरी टेल्ससह . ही दोन्ही पुस्तके वैयक्तिक लघुकथांनी बनलेली आहेत, ज्यात प्रहसन किंवा विनोदी किस्से ते उत्तम प्रकारे रचलेल्या साहित्यिक काल्पनिक कथा आहेत, ज्या एका मोठ्या कथात्मक कथेत (एक फ्रेम स्टोरी ) सेट केल्या आहेत.

पारंपारिक परीकथा १७ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात प्रकाशित होऊ लागल्या; त्यापैकी एक सर्वात प्रसिद्ध संग्रह चार्ल्स पेरॉल्ट यांचा होता. मध्य पूर्वेकडील लोककथा आणि परीकथांचे भांडार असलेल्या १००१ अरेबियन नाईट्सच्या अँटोइन गॅलँडच्या पहिल्या आधुनिक भाषांतराचे स्वरूप आहे. त्यांच्या भाषांतराचा १८ व्या शतकातील व्होल्टेअर, डिडेरोट आणि इतरांच्या युरोपियन लघुकथांवर मोठा प्रभाव पडला.

भारतात, प्राचीन लोककथांचा समृद्ध वारसा आहे तसेच लघुकथांचा संग्रह आहे ज्याने आधुनिक भारतीय लघुकथेची संवेदनशीलता आकार दिली. संस्कृतमधील काही प्रसिद्ध कथा, लोककथा, परीकथा आणि दंतकथा संग्रह म्हणजे पंचतंत्र, हितोपदेश आणि कथासरित्सागर . मूळतः पाली भाषेत लिहिलेल्या जातककथा, भगवान गौतम बुद्धांच्या मागील जन्मांबद्दलच्या कथांचा संग्रह आहेत. फ्रेम स्टोरी, ज्याला फ्रेम नॅरेटिव्ह किंवा कथेतील कथा असेही म्हणतात, ही एक कथनात्मक तंत्र आहे जी कदाचित पंचतंत्र सारख्या प्राचीन भारतीय कृतींमध्ये उद्भवली असेल.[६][७]

भारतात एकोणिसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीला, अनेक लेखकांनी दैनंदिन जीवनावर आणि विविध सामाजिक-आर्थिक गटांच्या सामाजिक परिस्थितीवर केंद्रित लघुकथा लिहिल्या. रवींद्रनाथ टागोर यांनी वसाहतवादी कुशासन आणि शोषणाखालील शेतकरी, महिला आणि गावकरी अशा गरीब आणि पीडितांच्या जीवनावर १५० हून अधिक लघुकथा प्रकाशित केल्या. टागोरांचे समकालीन शरतचंद्र चट्टोपाध्याय हे बंगाली लघुकथांमध्ये आणखी एक प्रणेते होते. प्रख्यात लेखक मुन्शी प्रेमचंद यांनी हिंदुस्तानी भाषेत या शैलीची सुरुवात केली. त्यांनी २०० हून अधिक लघुकथा आणि अनेक कादंबऱ्या वास्तववादाच्या शैलीत आणि भारतीय समाजाच्या गुंतागुंतींमध्ये भावनाशून्य आणि प्रामाणिक आत्मनिरीक्षणाने लिहिले.

पुरस्कार

[संपादन]

संडे टाईम्स शॉर्ट स्टोरी अवॉर्ड, बीबीसी नॅशनल शॉर्ट स्टोरी अवॉर्ड, [८] रॉयल सोसायटी ऑफ लिटरेचरचा व्हीएस प्रिचेट शॉर्ट स्टोरी अवॉर्ड, [९] द लंडन मॅगझिन शॉर्ट स्टोरी अवॉर्ड, [१०] आणि इतर अनेक प्रमुख लघुकथेचे पुरस्कार दरवर्षी शेकडो प्रवेशिका आकर्षित करतात. प्रकाशित आणि अ-प्रकाशित लेखक सहभागी होतात आणि जगभरातून त्यांच्या कथा पाठवतात.[११][१२][१३]

२०१३ मध्ये, अ‍ॅलिस मुनरो यांना साहित्यातील नोबेल पारितोषिक देण्यात आले - त्यांचे उद्धरण असे होते: "समकालीन लघुकथेचे मास्टर".[१४] तिने सांगितले की तिला आशा आहे की हा पुरस्कार लघुकथेसाठी वाचकांची पसंती मिळवेल, आणि लघुकथेला तिच्या गुणवत्तेसाठी मान्यता मिळेल.[१५] इतर नोबेल पुरस्कार विजेत्यांच्या निवडीमध्ये लघुकथांचा उल्लेख करण्यात आला होता: १९१० मध्ये पॉल हेस आणि १९८२ मध्ये गॅब्रिएल गार्सिया मार्केझ. [१६] [१७]

संदर्भ

[संपादन]
  1. ^ "Short story – Emergence of the modern short story". Britannica (इंग्रजी भाषेत). 2023-04-20 रोजी पाहिले.
  2. ^ Azhikode, Sukumar (1977). "The Short Story in Malayalam". Indian Literature. 20 (2): 5–22. ISSN 0019-5804. JSTOR 24157289.
  3. ^ Poe, Edgar Allan (1984). Edgar Allan Poe: Essays and Reviews. Library of America. pp. 569–77. 2017-12-23 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2012-09-12 रोजी पाहिले.
  4. ^ Bunting, Joey (2012). Let's Write a Short Story. thewritepractice.com.
  5. ^ Deirdre Fulton (2008-06-11). "Who reads short shorts?". The Phoenix. 2009-08-21 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2013-06-06 रोजी पाहिले. each of their (less-than-1000-word) stories
  6. ^ "The Thousand and One Nights – Literature 114 (Spring 2014–2015)". Harvard Wiki. 2023-11-13 रोजी पाहिले.
  7. ^ Roy, Nilanjana S. "The Panchatantra: The ancient 'viral memes' still with us". BBC (इंग्रजी भाषेत). 2023-11-13 रोजी पाहिले.
  8. ^ "The BBC National Short Story Award 2020 with Cambridge University". BBC Radio 4. 24 August 2021 रोजी पाहिले.
  9. ^ "V. S. Pritchett Short Story Prize – Royal Society of Literature". 8 November 2017.
  10. ^ "The London Magazine Short Story Prize 2019". www.thelondonmagazine.org. 6 November 2019.
  11. ^ Baker, Sam (2014-05-18). "The irresistible rise of the short story. Pin Drop Studio". Daily Telegraph (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0307-1235. 2022-01-11 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 2018-03-21 रोजी पाहिले.
  12. ^ Onwuemezi, Natasha (June 27, 2016). "Fuller wins annual Royal Academy & Pin Drop short story prize". The Bookseller (इंग्रजी भाषेत).
  13. ^ "The top short story competitions to enter". The Sunday Times Short Story Awards (इंग्रजी भाषेत). 10 February 2017. 16 August 2017 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
  14. ^ "The Nobel Prize in Literature 2013". NobelPrize.org (इंग्रजी भाषेत). 2019-04-16 रोजी पाहिले.
  15. ^ "The Nobel Prize in Literature 2013". NobelPrize.org (इंग्रजी भाषेत). 2019-04-16 रोजी पाहिले.
  16. ^ "Nobel Prize in Literature 1910". Nobel Foundation. 2008-10-11 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 2008-10-17 रोजी पाहिले.
  17. ^ "Nobel Prize in Literature 1982". Nobel Foundation. 2008-10-17 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 2008-10-17 रोजी पाहिले.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=लघुकथा&oldid=2581026" पासून हुडकले