रासायनिक तंत्रज्ञान संस्था

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
Institut de Tecnologia Química (ca); रसायन तंत्रज्ञान संस्था (mr); Institute of Chemical Technology (en); रासायनिक प्रौद्योगिकी इंस्टीट्यूट (डीम्ड विश्वविद्यालय) (ne); Institute of Chemical Technology (sv); Institut for Kemisk Teknologi (da) 印度教育機構 (zh-hant); chemical technology research university in Mumbai, India (en); 印度教育机构 (zh-cn); chemical technology research university in Mumbai, India (en); 印度教育机构 (zh); 印度教育机构 (zh-hans); ingenieursschool in India (nl) UDCT, University Department of Chemical Technology, UICT, ICT Mumbai, ICT (en); Institute of Chemical Technology (da)
रसायन तंत्रज्ञान संस्था 
chemical technology research university in Mumbai, India
माध्यमे अपभारण करा
  विकिपीडिया
प्रकारअभियांत्रिकी महाविद्यालय
स्थान माटुंगा, मुंबई, महाराष्ट्र, भारत
स्थापना
  • ऑक्टोबर १, इ.स. १९३३
अधिकृत संकेतस्थळ
Map१९° ०१′ २६.४″ N, ७२° ५१′ ३२.४″ E
अधिकार नियंत्रण
साचा:Translations:Template:Wikidata Infobox/i18n/msg-editlink-alttext/mr

रसायन तंत्रज्ञान संस्था महाराष्ट्राच्या मुंबई शहरातील एक अभिमत विद्यापीठ आहे.

स्थान[संपादन]

नाथालाल पारेख मार्ग, माटुंगा, मुंबई ४०००१९

इतिहास[संपादन]

सांस्थपन[संपादन]

१९२१ मध्ये सर एम. विश्वेश्वरय्या समितीने मुंबई विद्यापीठ येथील तंत्रज्ञान विद्याशाखेची संस्था आणि मुंबईतील तंत्रज्ञान महाविद्यालयाची शिफारस केली.[१] ICTची स्थापना १ ऑक्टोबर १९३३ रोजी तत्कालीन कुलगुरू सर विठ्ठल एन. चंदावरकर यांनी मुंबई विद्यापीठाचा रासायनिक आणि तंत्रज्ञान विद्यापीठ विभाग (युडिसिटी) म्हणून केली होती.[२] ते गिरणी मालक संघटनेचे अध्यक्ष असल्याने, चंदावरकर मुंबईच्या गजबजलेल्या कापड उद्योगाच्या गरजा पूर्ण करण्यास उत्सुक होते. संस्थेने 2 वर्षांच्या पदवी अभ्यासक्रमाची ऑफर देऊन, टेक्सटाईल केमिस्ट्री आणि केमिकल इंजिनीअरिंग या दोन शाखांमध्ये २० विद्यार्थ्यांना प्रवेश दिला.[३] लीड्स विद्यापीठचे रॉबर्ट बी. फोर्स्टर २६ ऑक्टोबर १९३३ रोजी विभागाचे पहिले प्रमुख बनले.[४][५] कृष्णसामी वेंकटरामन १९३८ मध्ये पहिले भारतीय संचालक होते.[१]

विस्तार[संपादन]

माटुंगा येथील सध्याचा परिसर जून १९४३ मध्ये ताब्यात घेण्यात आला होता[१][४] आणि 'तेल, ओलिओकेमिकल्स आणि सर्फॅक्टंट्स', फूड इंजिनीअरिंग आणि टेक्नॉलॉजी' आणि 'फार्मास्युटिकल इंजिनिअरिंग आणि टेक्नॉलॉजी' विभाग स्थापन करण्यात आले.[५] १९४४ मध्ये, आयसीटीचे तत्कालीन संचालक, प्राध्यापक कृष्णसामी वेंकटरामन यांनी डायस्टफ टेक्नॉलॉजी विभागाची स्थापना केली. १९४६ मध्ये, पॉलिमर आणि पृष्ठभाग अभियांत्रिकी विभाग (त्याला PPV - पेंट्स, पिगमेंट्स आणि वार्निश म्हणतात), प्राध्यापक एन.आर. कामथ. रसायनशास्त्र आणि सामान्य अभियांत्रिकी विभाग १९५२ मध्ये सुरू झाले. बॅचलर इन फार्मसी अभ्यासक्रम १९५९ मध्ये सुरू करण्यात आला, हा महाराष्ट्र राज्यातील अशा प्रकारचा पहिला अभ्यासक्रम ठरला.[६]संचालकांच्या अधिपत्याखाली संस्थेत बरीच सुधारणा झाली के. व्यंकटरमण आणि मनमोहन शर्मा. [ संदर्भ हवा ]

अधूनिकरण[संपादन]

१९८५ मध्ये मुंबई विद्यापीठाकडून विद्यापीठाला आंशिक स्वायत्तता मिळाली[४]आणि १९९४ मध्ये महाराष्ट्र राज्य सरकार आणि UGCच्या संमतीने युडीसिटी वर स्वायत्त दर्जा बहाल करण्यात आला.[७] युडिसिटी २६ जानेवारी २००२ रोजी मुंबई युनिव्हर्सिटी इन्स्टिट्यूट ऑफ केमिकल टेक्नॉलॉजी (स्वायत्त) (MUICT) असे नामकरण करण्यात आले.[८] जून २००४ मध्ये, भारत सरकारच्या तंत्रशिक्षण गुणवत्ता सुधार कार्यक्रम (टीईक्यूईप) नुसार, ज्या अंतर्गत संस्थेची प्रमुख संस्था म्हणून निवड झाली, महाराष्ट्र सरकारने संस्थेला संपूर्ण स्वायत्तता प्रदान केली. १२ सप्टेंबर २००८ रोजी, त्याला मानित विद्यापीठ दर्जा प्रदान करण्यात आला आणि इन्स्टिट्यूट ऑफ केमिकल टेक्नॉलॉजी असे नामकरण करण्यात आले.[४]

रासायनिक तंत्रज्ञान संस्थान ही महाराष्ट्र राज्य सरकारने एलिट बॅज दिलेली पहिली संस्था होती.[९] केंद्राच्या उत्कृष्टतेच्या दर्जासह याने संस्थेला इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स आणि [[इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स एज्युकेशन अँड रिसर्च] सारख्या इतर नामांकित शाळांच्या बरोबरीने आणले. ]. हे संस्थेला केंद्र आणि राज्य सरकारकडून विविध विशेष अनुदानासाठी पात्र बनवते.[१०][११] नोव्हेंबर २०१९ मध्ये, अनिरुद्ध बी. पंडित, एक वरिष्ठ प्राध्यापक आणि संस्थेतील डीन यांनी कुलगुरू पदाचा कार्यभार स्वीकारला, त्यानंतर दीर्घकाळ संचालक जी. डी. यादव.[१२]

विभाग[संपादन]

या विद्यापीठाचे ११ विभाग आणि ४ केंद्र आहेत.

शैक्षणिक विभाग[संपादन]

ICT अंडरग्रेजुएट स्तरावर तीन डिग्री देते: B.Tech.(बॅचलर ऑफ टेक्नॉलॉजी), B.Chem.Eng.(बॅचलर ऑफ केमिकल इंजिनीअरिंग), B.Pharm.(बॅचलर ऑफ फार्मसी).[१३] केमिकल टेक्नॉलॉजी, केमिकल इंजिनीअरिंग, फार्मसी आणि जनरल सायन्स कोर्सेसमध्ये मास्टर्स स्तरावर इन्स्टिट्यूट अनेक कोर्सेस ऑफर करते. ICTला AICTE, NAAC, द्वारे मान्यता प्राप्त आहे,[१४] NBA,[१५] NIRF.[१६] भुवनेश्वर आणि जालना येथील आयसीटीचे ऑफ कॅम्पस देखील 5 वर्षांचे इंटिग्रेटेड एम.टेक. हा अभ्यासक्रम भारतातील एक प्रकारचा आहे कारण त्यात पर्यायी शैक्षणिक आणि औद्योगिक तिमाहीसह त्रैमासिक आधारित प्रणाली असते. भुवनेश्वर कॅम्पसने एक कार्यकारी M.Tech देखील सुरू केले आहे. ICT मुंबई आणि IIT खरगपूरचा संयुक्त पदवी कार्यक्रम हा देशातील IIT सह संयुक्त पदवी प्रदान करणारे पहिले राज्य सार्वजनिक विद्यापीठ बनले आहे. [१७]

विभाग[संपादन]

ICT मध्ये स्पेशलायझेशन आहे आणि खालील क्षेत्रांमध्ये अनेक अभ्यासक्रम चालवतात:

  • रसायनशास्त्र विभाग
  • भौतिकशास्त्र विभाग
  • गणित विभाग
  • तंतू आणि कापड प्रक्रियेचे तंत्रज्ञान
  • रंग आणि मध्यवर्ती तंत्रज्ञान
  • फार्मास्युटिकल विज्ञान आणि तंत्रज्ञान
  • अन्न अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान
  • पेंट्स तंत्रज्ञान
  • पॉलिमर तंत्रज्ञान
  • प्लास्टिक तंत्रज्ञान
  • तेल, ओलिओकेमिकल्स आणि सर्फॅक्टंट्सचे तंत्रज्ञान
  • फायबर आणि कापड प्रक्रिया तंत्रज्ञान
  • पृष्ठभाग कोटिंग तंत्रज्ञान
  • परफ्यूमरी आणि फ्लेवर तंत्रज्ञान
  • बायोप्रोसेस तंत्रज्ञान (डाउनस्ट्रीम प्रक्रियेवर विशेष भर देऊन)
  • अन्न जैवतंत्रज्ञान
  • औषध वितरण तंत्रज्ञान
  • औषधी रसायनशास्त्र
  • औषधी नैसर्गिक उत्पादने
  • हरित तंत्रज्ञान

प्राध्यापक आणि विद्यार्थी समर्थन[संपादन]

K. Venkataraman Auditorium at ICT

ICT ने १०८ प्राध्यापकांची (२९ प्राध्यापक, ३८ सहयोगी प्राध्यापक आणि ४१ सहाय्यक प्राध्यापक) आणि २४० सहाय्यक कर्मचारी यांची पदे मंजूर केली आहेत. येथे ११४ व्हिजिटिंग फॅकल्टी (जे विशेषतः उद्योग संशोधक असतात), ७ एमेरिटस फॅकल्टी आणि ४ सहायक आहेत.[१४] ICT मध्ये प्राध्यापक पदे, परदेशी प्रवास सहाय्य, मेरिट-कम-मीन्स शिष्यवृत्ती, कर्मचारी कल्याण, ग्रंथालय, कॅम्पस डेव्हलपमेंट, रिसर्च फेलोशिप आणि संशोधनासाठी सीड मनी या उद्देशाने एंडोमेंट्स स्थापन करण्याची परंपरा आहे. तरुण शिक्षकांद्वारे. संस्थेत ९० विद्याशाखा आहेत. या सर्व देणगी माजी विद्यार्थी, उद्योग, समाजसेवी आणि हितचिंतकांनी उदार देणगीतून स्थापन केल्या आहेत. केवळ व्याजाचा काही भाग (५०-७०% पर्यंत) एंडोमेंटच्या उद्देशासाठी वापरला जातो आणि उर्वरित रक्कम कॉर्पसमध्ये परत गुंतवली जाते.[१३] येथे २२ एंडॉवमेंट खुर्च्या आहेत, तसेच ४९ भेट देणे फेलोशिप जे जगभरातील सर्वोत्कृष्ट व्यावसायिकांना संस्थेकडे आकर्षित करण्यास मदत करते जे UG आणि PG विद्यार्थी, प्राध्यापक आणि माजी विद्यार्थी यांच्याशी संवाद साधतात. मानधनाची श्रेणी ₹ ५००० ते १.२५ लाखांपर्यंत एक दिवस ते १५ दिवसांच्या कालावधीसाठी आहे. एमआयटी, पर्ड्यू, केंब्रिज, मोनाश, UC बर्कले, UCSB, मोंट्रिल यांनी या एंडोमेंट्स अंतर्गत ICT मध्ये UG आणि PG अभ्यासक्रम शिकवले आहेत. ही व्याख्याने संशोधक विद्यार्थ्यांसाठी ऑडिट अभ्यासक्रमांचा भाग बनतील. याशिवाय, प्रत्येक एंडोमेंट अंतर्गत सार्वजनिक व्याख्याने आयोजित केली जातात.[१३] प्रत्येक शैक्षणिक वर्षात, २५१ विद्यार्थ्यांना मेरिट-कम-मीन्स स्कॉलरशिपच्या माध्यमातून मदत केली जाते. अनेक एंडोमेंट्स, खाजगी ट्रस्ट आणि माजी विद्यार्थ्यांच्या वार्षिक वचनबद्धतेद्वारे प्रति व्यक्ती प्रति वर्ष ₹३०००-७५,००० इतकी श्रेणी आहे. सर्व आर्थिकदृष्ट्या वंचित विद्यार्थ्यांना ट्यूशन फी, वसतिगृह फी, मेस बिल आणि राष्ट्रीय परिषदांमध्ये पेपर सादर करण्यासाठी प्रवास सहाय्य या स्वरूपात मदत दिली जाते.[१३]

रॉयल सोसायटीचे फेलोशिप[संपादन]

आजपर्यंत ICT ने भारतातील ६० विषम फेलोपैकी दोन रॉयल सोसायटीचे फेलो तयार केले आहेत. त्यापैकी एक डॉ. एम. एम. शर्मा जे संस्थेचे संचालक आहेत आणि दुसरे म्हणजे रघुनाथ अनंत माशेलकर, जे सध्या कुलपती म्हणून कार्यरत आहेत. डॉ. जी. डी. यादव, आयसीटीचे माजी कुलगुरू, रसायनशास्त्र विभागाचे प्रमुख डॉ. भालचंद्र भानागे आणि रसायनशास्त्र विभागातील सहायक प्राध्यापक डॉ. अनंत कापडी यांना रॉयल सोसायटी ऑफ केमिस्ट्रीची फेलोशिप प्रदान करण्यात आली.[१८][१९][२०]

रांकिंग्ज[संपादन]

साचा:महितीचौकत भारतीय विद्यापीठ स्थान

एनआयआरएफ (नॅशनल इन्स्टिट्यूशनल रँकिंग फ्रेमवर्क) आयसीटी मुंबईचे रँकिंग
वर्ष रँकिंग
फार्मसी अभियांत्रिकी विद्यापीठे एकंदरीत
२०२१ ५वा[२१] १५[२२] १५[२३] २७[२४]
२०२० ५[२५] १८[२६] १८[२७] ३४[२८]
२०१९ ४[२९] १२[३०] १५[३१] २७[३२]
२०१८ ४[३३] १०[३४] १९[३५] ३०[३६]
२०१७ ४[३७] १५[३८] २५[३९] ४१[४०]
२०१६ - - २[४१] -

जॉर्जिया इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीच्या प्रो. ज्युड सॉमरफेल्ड यांनी २०१३ मध्ये केलेल्या सर्वेक्षणात, संशोधन मानके आणि संशोधनाच्या परिणामांवर आधारित, आयसीटीला जगातील चौथ्या क्रमांकाचे स्थान मिळाले.[४२] २०२० मधील अटल रँकिंग ऑफ इन्स्टिट्यूशन्स ऑन इनोव्हेशन अचिव्हमेंट्स (ARIIA) रँकिंगमध्ये सार्वजनिक विद्यापीठांमध्ये ते प्रथम क्रमांकावर होते.[४३][४४] २०२१ मध्ये, राष्ट्रीय मूल्यांकन आणि मान्यता परिषद (NAAC) ने टाटा सामाजिक विज्ञान संस्था (TISS) सोबत महाराष्ट्र मधील शीर्ष 3 संस्थांमध्ये ICTला स्थान दिले. टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च (TIFR).[४५][४६]

बाह्य दुवे[संपादन]

  1. ^ a b c चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; History of the Journal नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  2. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; founding_VNC नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  3. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; 2014_annual_report नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  4. ^ a b c d चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; ugc_report नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  5. ^ a b चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; forster_BT नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  6. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; dept_timeline नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  7. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; about नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  8. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; autonomy_fpj नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  9. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; elite_BT नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  10. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; campus_expansion_DNA नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  11. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; elite_TOI नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  12. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; abPandit नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  13. ^ a b c d चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; 2017_annual_report नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  14. ^ a b चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; 2016_NAAC_report नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  15. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; NBA_accredit नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  16. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; NIRF_accredit नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  17. ^ "ICT-IOC आणि IIT-KGP लाँच एक्झिक्युटिव्ह एम.टेक इन प्रोसेस इंजिनीअरिंग : केमिकल इंडस्ट्री डायजेस्ट". chemindigest.com. 2020-11-30 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
  18. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; royal_soc_GDY नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  19. ^ चुका उधृत करा: <ref> चुकीचा कोड; royal_soc_Bhanage नावाने दिलेल्या संदर्भांमध्ये काहीही माहिती नाही
  20. ^ Digest, Chemical Industry (2021-07-21). "रॉयल सोसायटी ऑफ केमिस्ट्री यांनी अनंत कापडी यांची उत्कृष्ट कार्यासाठी फेलो म्हणून नियुक्ती केली". Chemical Industry Digest (इंग्रजी भाषेत). 2021-09-23 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
  21. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  22. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  23. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  24. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  25. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  26. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  27. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  28. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  29. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  30. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  31. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  32. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  33. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  34. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  35. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  36. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  37. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  38. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  39. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  40. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  41. ^ "MoE, National Institute Ranking Framework (NIRF)". www.nirfindia.org. 2021-09-16 रोजी पाहिले.
  42. ^ "ICT ranked 4th in research standards". Business Standard India. Press Trust of India. 2011-05-29. 2021-09-29 रोजी पाहिले.
  43. ^ e-Release of Atal Ranking of Institutions on Innovation Achievements (ARIIA) 2020 (PDF) (Report). New Delhi: MHRD's Innovation Cell (MIC), Ministry of Education, Govt. of India. p. 7. Archived from the original (PDF) on 2021-12-29. 6 October 2020 रोजी पाहिले.
  44. ^ "New method developed to convert poultry feather, wool waste to animal feed, fertiliser: Govt". ANI News (इंग्रजी भाषेत). 2021-10-06 रोजी पाहिले.
  45. ^ Sep 23, Yogita Rao / TNN / Updated; 2021; Ist, 06:13. "महाराष्ट्रातील फक्त 25% महाविद्यालये, 50% विद्यापीठे NAAC मान्यताप्राप्त आहेत | मुंबई बातम्या - टाइम्स ऑफ इंडिया". The Times of India (इंग्रजी भाषेत). 2021-10-06 रोजी पाहिले.CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  46. ^ "TISS, ICT and TIFR top three varsities in Maharashtra: NAAC report". Free Press Journal (इंग्रजी भाषेत). 2021-10-06 रोजी पाहिले.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=रासायनिक_तंत्रज्ञान_संस्था&oldid=2397163" पासून हुडकले