रंगपंचमी

कृष्ण गोपिकांसमवेत रंग खेळताना

रंंगांंची उधळण

रंगपंचमी हा एक सण आहे. फाल्गुन कृष्ण पंचमी या तिथीला रंगपंचमी हा सण साजरा केला जातो.^[१] धुलिवंदनापासून सुरू होणाऱ्या वसंतोत्सवाला रंगपंचमीच्या दिवशी पाच दिवस पूर्ण होतात. रंग पंचमी म्हणजे रंगांचा सण. ^[२]या दिवशी एकमेकांंना वेगवेगळे रंंग लावून आनंंदोत्सव साजरा केला जातो.^[३]

भारतातील होळी उत्सवात रंग खेळताना

इतिहास[संपादन]

द्वापरयुगात गोकुळात बाल/कुमार कृष्ण आपल्या गोपाळ सवंगड्यांवर पिचकारीने रंगीत पाणी उडवीत असे व उन्हाची तलखी कमी करीत असे. तीच प्रथा आजही रंगपंचमीच्या रूपाने चालू आहे.^[१] मध्ययुगात संस्थानिक, राजे हे होळी आणि रंगपंचमी सण साजरा करीत असत.^[४]^[५]^[६]

महत्त्व[संपादन]

रंगपंचमी हा वसंत ऋतूशी संबंधित महत्त्वाचा सण आहे. उन्हाळ्याच्या सुरुवातीला हा सण साजरा केला जातो. उन्हाचा तडाखा कमी व्हावा आणि थंडावा मिळावा यासाठी एकमेकांच्या अंगावर पाणी उडविण्याची रीत आहे.^[७]

स्वरूप[संपादन]

संपूर्ण भारतभरात रंगपंचमीचा सण साजरा केला जातो.^[८]

उत्तर प्रदेश-

देशाच्या काही भागात या सणाला धार्मिकदृष्ट्या महत्त्व आहे. वसंत पंचमीच्या दिवशी बलराम मंदिरात या उत्सवाची सुरुवात होते. या दिवशी होळीशी संबंधित लोकगीते गायली जातात.^[७] व्रज प्रांतात कृष्ण आणि बलराम होळीच्या सणाचा आनंद घेत असत असे मानले जात असल्याने उत्तर प्रदेशात होळीचा आनंद घेण्याला धार्मिक महत्त्वही आहे.^[७]

सद्यस्थिती[संपादन]

अलीकडील काळात रासायनिक रंंगांंचे दुष्परिणाम पाहता नैसर्गिक रंंग वापरून हा दिवस साजरा करण्याचे प्रमाणही वाढलेले दिसून येते.या दिवशी लोक भरपूर रंग खेळून आनंद अनुभवतात.

फुलांच्या पाकळ्या, मेंदी, गुलमोहराची पाने, टोमॅटो, हळद, डाळीचे पीठ,हळद, बीट अशा नैसर्गिक पदार्थांपासून रंग तयार केले जातात.

चित्रदालन[संपादन]

रंगपंचमी
रंगपंचमी
रंगपंचमी
रंगपंचमी
रंगपंचमी
रंगपंचमी

बाह्यदुवे[संपादन]

http://marathi.webdunia.com/article/holi/holi-112030500016_1.html

http://m4marathi.com/v2/rangpanchami-holi-information-in-marathi/

"रंगपंचमी – शुभेच्छापत्रे".

संदर्भ[संपादन]

↑ ^a ^b Raj, Selva J.; Dempsey, Corinne G. (2010-01-12). Sacred Play: Ritual Levity and Humor in South Asian Religions (इंग्रजी भाषेत). SUNY Press. ISBN 9781438429816.
^ Babar, Sarojini Krishnarao; Trust, National Book (1987). Mahārāshṭra, loka saṃskr̥ti va sāhitya (हिंदी भाषेत). Neśanala Buka Ṭrasṭa, Iṇḍiyā.
^ Ltd, Jagran Prakshan (2014-03-01). Jagran Sakhi March 2014: Magazine (हिंदी भाषेत). Jagran Prakashan Ltd.
^ Bāla Bhāratī (हिंदी भाषेत). India (Republic) Ministry of Information and Broadcasting. 2013.
^ Sabha, Madhya Pradesh (India) Vidhan (1973-03-26). Karyavahi; Adhikrta Vivarana [Proceedings] (हिंदी भाषेत).
^ Behere, Narayan Keshav (1946). The Background of Maratha Renaissance in the 17th Century: Historical Survey of the Social, Religious and Politicall Movements of the Marathas (इंग्रजी भाषेत). Bangalore Press.
↑ ^a ^b ^c Raj, Selva J.; Dempsey, Corinne G. (2010-01-12). Sacred Play: Ritual Levity and Humor in South Asian Religions (इंग्रजी भाषेत). SUNY Press. ISBN 978-1-4384-2981-6.
^ Press, Delhi (2017-08-21). Satyakatha: August 2017 (हिंदी भाषेत). Delhi Press.

[:0-1] Raj, Selva J.; Dempsey, Corinne G. (2010-01-12). Sacred Play: Ritual Levity and Humor in South Asian Religions (इंग्रजी भाषेत). SUNY Press. ISBN 9781438429816.

[2] Babar, Sarojini Krishnarao; Trust, National Book (1987). Mahārāshṭra, loka saṃskr̥ti va sāhitya (हिंदी भाषेत). Neśanala Buka Ṭrasṭa, Iṇḍiyā.

[3] Ltd, Jagran Prakshan (2014-03-01). Jagran Sakhi March 2014: Magazine (हिंदी भाषेत). Jagran Prakashan Ltd.

[4] Bāla Bhāratī (हिंदी भाषेत). India (Republic) Ministry of Information and Broadcasting. 2013.

[5] Sabha, Madhya Pradesh (India) Vidhan (1973-03-26). Karyavahi; Adhikrta Vivarana [Proceedings] (हिंदी भाषेत).

[6] Behere, Narayan Keshav (1946). The Background of Maratha Renaissance in the 17th Century: Historical Survey of the Social, Religious and Politicall Movements of the Marathas (इंग्रजी भाषेत). Bangalore Press.

[:1-7] Raj, Selva J.; Dempsey, Corinne G. (2010-01-12). Sacred Play: Ritual Levity and Humor in South Asian Religions (इंग्रजी भाषेत). SUNY Press. ISBN 978-1-4384-2981-6.

[8] Press, Delhi (2017-08-21). Satyakatha: August 2017 (हिंदी भाषेत). Delhi Press.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]