ब्रूच
ब्रूच हा एक सजावटीचा दागिना आहे, जो कपड्यांना लावला जातो. बऱ्याचदा कपडे एकत्र बांधण्यासाठी याचा वापर होतो. हे सहसा चांदी, सोने किंवा इतर धातूपासून बनवले जाते. ब्रूचवर इनॅमल किंवा रत्ने लावून सजावट केलेली असते. हे फक्त अलंकार म्हणून किंवा कपडे बांधण्यासाठी वापरले जाते.[१] सर्वात जुने ब्रूच कांस्य युगातील आहेत. ब्रूचच्या फॅशनमध्ये बदल लवकर होत असल्याने, ते काळ ठरवण्यासाठी महत्त्वाचे मानले जातात. पुरातत्त्वशास्त्रात प्राचीन युरोपीय ब्रूचला ‘फिबुला’ असे म्हणतात. त्याचे एक उदाहरण म्हणजे तारा ब्रूच.
प्राचीन ब्रूच
[संपादन]प्राचीन आणि मध्ययुगापूर्वीचे ब्रूच यांना ‘फिबुला’ असे म्हणतात, विशेषतः युरोपमध्ये. ब्रिटिश पुरातत्त्वज्ञ फिबुला आणि सपाट ब्रूचमध्ये फरक करतात. कपडे बांधण्यासाठी हे गरजेचे होते, पण ते सजावटीचे आणि सामाजिक दर्जाचे संकेतकही होते. हे कांस्य युगापासून पुरुष आणि स्त्रिया दोघांसाठी वापरले गेले. लोह युगात धातूकामात प्रगती झाली. कास्टिंग, धातू वळवणे आणि तार बनवण्याच्या नवीन पद्धतींमुळे फिबुले बनवली गेली.[२] युरोपमध्ये केल्टिक कारागिरांनी इ.स.पू. ४०० पासून लाल इनॅमल आणि कोरल जडवलेले फिबुले तयार केले.[३]
ग्रेट ब्रिटनमध्ये ब्रूचची सुरुवात इ.स.पू. ६०० ते १५० या काळात झाली. यात कमानीचे (बो), प्लेट आणि पेनॅन्युलर ब्रूच प्रसिद्ध होते. लोह युगात ब्रिटनमध्ये सापडलेले ब्रूच एकाच तुकड्यात ओतलेले असत. ते तांब्याच्या मिश्रधातू किंवा लोखंडाचे बनलेले होते. लोह युगाच्या शेवटापर्यंत सोने आणि चांदीचा वापर कमी होता.[४]
-
कांस्य युगातील ब्रूच -
कमानीचा ब्रूच, लोह युग -
ट्रम्पेट ब्रूच, लोह युग
.jpg)
.jpg)
मध्ययुगीन ब्रूच
[संपादन]स्थलांतर काळ
[संपादन]चौथ्या ते आठव्या शतकात जर्मनिक लोकांनी बनवलेले धातूकाम स्थलांतर काळातील कलेशी जोडले जाते. ५व्या आणि ६व्या शतकात पाच जर्मनिक जमाती (व्हिसिगॉथ, ओस्ट्रोगॉथ, फ्रँक्स, लॉम्बार्ड्स आणि अँग्लो-सॅक्सन) युरोप आणि इंग्लंडमध्ये स्थलांतरित झाल्या. त्यांनी रोमन साम्राज्याच्या पतनानंतर त्या भागांवर ताबा मिळवला.[५] या काळातील ब्रूच रोमन आणि जर्मनिक कलेच्या मिश्रणातून बनले. पश्चिम युरोपात कारागिरांनी रंगीत, उत्कृष्ट दागिने बनवले.[६]
या ब्रूचमध्ये रेपूस्से, फिलिग्री, ग्रॅन्युलेशन, इनॅमलिंग, ओपनवर्क आणि जडण अशी तंत्रे दिसतात. रंगांवर त्यांची आवड विशेष होती. अल्मँडाइन हे गार्नेटचे रत्न त्यांनी जास्त वापरले.[७] ब्रूचच्या रचनेत ज्यामितीय नमुने, निसर्गापासून प्रेरित आकार, पक्षी आणि स्क्रोल्स दिसतात.[८] कमानीचे, S-आकाराचे, रेडिएट-हेडेड आणि डिस्क ब्रूच हे ५व्या ते ७व्या शतकात प्रसिद्ध होते.[९]
-
जर्मनिक कमानीचे ब्रूच -
फ्रँकिश डिस्क ब्रूच -
फ्रँकिश पक्षी ब्रूच -
लॉम्बार्डिक ब्रूच
अँग्लो-सॅक्सन
[संपादन]प्रारंभिक अँग्लो-सॅक्सन इंग्लंडमध्ये सापडलेले ब्रूच युरोपीय शैलीतील होते. लांब ब्रूच ५व्या आणि ६व्या शतकात जास्त दिसले. गोलाकार ब्रूच ५व्या शतकाच्या मध्यात सुरू झाले.[१०] ६व्या शतकात केंटमध्ये कारागिरांनी स्वतःची शैली विकसित केली.[११] ६व्या शतकाच्या शेवटी गोलाकार ब्रूच लोकप्रिय झाले.[१२]
-
चौरस-हेडेड ब्रूच -
-
क्रुसिफॉर्म ब्रूच -
ज्वेल्ड डिस्क ब्रूच
.jpg)
केल्टिक
[संपादन]केल्टिक ब्रूच हे मध्ययुगात आयर्लंड आणि स्कॉटलंडमध्ये बनले. यात पेनॅन्युलर आणि स्यूडो-पेनॅन्युलर ब्रूचचा समावेश आहे. केल्टिक कारागिरांनी मिलेफियोरी काच आणि वक्ररेषीय शैली वापरली.[१३] तारा ब्रूच हे त्याचे प्रसिद्ध उदाहरण आहे.[१४]
-
पेनॅन्युलर रोगार्ट ब्रूच -
स्यूडो-पेनॅन्युलर ब्रूच -
पेनरिथ खजिना -
रोस्क्रिया ब्रूच, ९वे शतक
.jpg)
स्कँडिनेव्हियन
[संपादन]स्कँडिनेव्हियन ब्रूचमध्ये जर्मनिक प्राणी शैली दिसते. ही शैली मध्ययुगात व्हायकिंग कलेतून आली. हे ब्रूच तांब्याच्या मिश्रधातू किंवा चांदीचे होते.[१५] व्हायकिंग युगात (८वे ते ११वे शतक) ओसेबर्ग, बोरे, जेलिंगे, मॅमेन, रिंगेराइक आणि उर्नेस अशा शैली दिसल्या.[१६]
-
पक्षी ब्रूच -
बोर्रे शैली ब्रूच -
उर्नेस शैली ब्रूच -
जेलिंगे शैली ब्रूच
.jpg)
उशीरा मध्ययुगीन
[संपादन]उशीरा मध्ययुगात (इ.स. १३०० ते १५००) ब्रूच पुरुष आणि स्त्रिया दोघांनी वापरले. यांचे आकार तारा, पंचकोनी, हृदय आणि रिंग असे होते. रिंग ब्रूच लहान असून गळ्याजवळ कपडे बांधण्यासाठी वापरले जात होते.[१७] सजावटीत शिलालेख किंवा रत्ने लावली जात होती.[१८]
-
अमुलेटिक ब्रूच -
अॅन्युलर ब्रूच -
फ्रेंच रिंग ब्रूच -
डन्स्टेबल स्वान ज्वेल
संदर्भ
[संपादन]- ^ lexico.com
- ^ Tait, Hugh (1986). Jewelry Through the Ages. British Museum Press. p. 48.
- ^ Tait, Hugh (1986). Jewelry Through the Ages. British Museum Press. pp. 15–16.
- ^ Adams, Sophia Anne (2013). The First Brooches in Britain: from Manufacture to Deposition in the Early and Middle Iron Age (PhD). University of Leicester.
- ^ Black, J. Anderson (1988). A History of Jewelry. Orbis. p. 107.
- ^ Tait, Hugh (1986). Jewelry Through the Ages. British Museum Press. p. 101.
- ^ Gregorietti, Guido (1969). Jewelry Through the Ages. American Heritage. p. 146.
- ^ Black, J. Anderson (1988). A History of Jewelry. Orbis. p. 109.
- ^ Gregorietti, Guido (1969). Jewelry Through the Ages. American Heritage. p. 139.
- ^ Stoodley, N (1999). The Spindle and the Spear. BAR. pp. 17–19.
- ^ Walton-Rogers, P (2007). Cloth and Clothing in Early Anglo-Saxon England. CBA. p. 121.
- ^ Owen-Crocker, G (2004). Dress in Anglo-Saxon England. Boydell. p. 42.
- ^ Tait, Hugh (1986). Jewelry Through the Ages. British Museum Press. pp. 112–114.
- ^ Black, J. Anderson (1988). A History of Jewelry. Orbis. pp. 101–103.
- ^ Graham-Campbell, James (2013). The Viking World. Frances Lincoln. p. 25.
- ^ Graham-Campbell, James (2013). The Viking World. Frances Lincoln. p. 21.
- ^ Gregorietti, Guido (1969). Jewelry Through the Ages. American Heritage. p. 162.
- ^ Tait, Hugh (1986). Jewelry Through the Ages. British Museum Press. p. 138.