Jump to content

पेरियार नदी

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
Río Periyar (es); Periyar (fr); પેરિયાર (gu); Perijar (sl); Перияр (ru); Ríu Periyar (ast); Periyar (ca); पेरियार नदी (mr); Periyar (de); പെരിയാർ (ml); Periyar (ga); Periyar Lake (ceb); 貝里亞爾河 (zh); पेरियार परियोजना (new); دریائے پیریار (pnb); دریائے پیریار (ur); نهر پيريار (arz); ಪೆರಿಯಾರ್ ನದಿ (kn); Sungai Periyar (id); Periyar (nb); Періяр (uk); پرایار چایی (azb); 貝里亞爾河 (zh-hant); पेरियार नदी (hi); పెరియార్ నది (te); ਪੇਰੀਯਾਰ ਨਦੀ (pa); Periyar River (en); ペリヤル川 (ja); პერიარი (ka); பெரியாறு (ta) río de la India (es); ভারতের নদী (bn); કેરળ, ભારતની એક નદી (gu); river in India (en); Fluss in Indien (de); rio da Índia (pt); abhainn san India (ga); reka v Indiji (sl); കേരളത്തിലെ ഏറ്റവും നീളം കൂടിയ നദി (ml); річка в Індії (uk); نهر في الهند (ar); נהר (he); rivier in India (nl); river in India (en); भारत की एक नदी (hi); elv i Kerala, India (nb); भारतका नदी (ne); ভাৰতৰ নদী (as); rivero en Barato (eo); მდინარე ინდოეთში (ka); பெரியாறு அல்லது பேரியாறு என்பது இன்றைய கேரள மாநிலத்தின் மிகவும் நீளமான ஓர் ஆறு ஆகும். இதன் நீளம் 300 கி.மீ, இதில் 244 கி.மீ கேரளாவிலும், 56 கி.மீ தமிழ்நாட்டிலும் உள்ளது (ta) Periyar River, Periyar, Periyaar, പെരിയാർ നദി (ml); Rio Periyar (es)
पेरियार नदी 
river in India
माध्यमे अपभारण करा
  विकिपीडिया
प्रकारनदी
स्थान केरळ, भारत
लांबी
  • २४४ km
जलस्रोताचे मूळ
नदीचे मुख
Tributary
Map९° १७′ ०७.५″ N, ७७° १५′ २९.३″ E
अधिकार नियंत्रण
साचा:Translations:Template:Wikidata Infobox/i18n/msg-editlink-alttext/mr

पेरियार नदी (अर्थ: मोठी नदी ) ही भारतातील केरळ राज्यातील सर्वात लांब आणि सर्वाधिक विसर्ग क्षमता असलेली नदी आहे.[१] ही या प्रदेशातील काही बारमाही वाहणाऱ्या नद्यांपैकी एक आहे आणि अनेक प्रमुख शहरांना पिण्याचे पाणी पुरवते.[२] केरळच्या अर्थव्यवस्थेसाठी पेरियार ही अत्यंत महत्त्वाची आहे. केरळच्या विद्युत उर्जेचा मोठा भाग इडुक्की धरणातून निर्माण होतो आणि औद्योगिक आणि व्यावसायिक क्रियाकलापांच्या प्रदेशातून वाहतो. ही नदी तिच्या संपूर्ण प्रवाहात सिंचन आणि घरगुती वापरासाठी पाणी पुरवते आणि त्याचबरोबर मत्स्यव्यवसायालाही आधार देते.[३][४] या कारणांमुळे, नदीला "केरळची जीवनरेखा" असे नाव देण्यात आले आहे.[५] नदीच्या मुखाजवळील कोची शहराला अलुवा येथून पाणीपुरवठा होतो, जो समुद्राच्या पाण्याच्या प्रवेशापासून पुरेसा मुक्त आहे.[४]

मूळ आणि मार्ग

[संपादन]

पेरियार नदीची एकूण लांबी अंदाजे २४४ किलोमीटर (१५२ मैल) आणि पाणलोट क्षेत्र ५,३९८ चौरस किमी (२,०८४ चौ. मैल) आहे. ह्यापैकी ५,२८४ चौरस किमी (२,०४० चौ. मैल) केरळमध्ये आहे आणि ११४ चौरस किमी (४४ चौ. मैल) तामिळनाडूमध्ये आहे.[६][७]

पेरियार नदीचा उगम पश्चिम घाटात उंचावर आहे.[८][९] भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयात मुल्लापेरियार प्रकरणावरील सुनावणीदरम्यान केरळ राज्याने असे प्रतिपादन केले की पेरियार नदी केरळमध्ये उगम पावते, पूर्णपणे केरळमधून वाहते आणि केरळमध्येच समुद्रात मिळते.[१०][११] हे तमिळनाडू राज्यानेही न्यायालयात मान्य केले.[१२][१३][१४] पेरियारचा उगम इडुक्की जिल्ह्याच्या आग्नेय सीमेवर होतो.[१५] या नदीचा उगम पेरियार व्याघ्र प्रकल्पाच्या दुर्गम जंगलात आहे.[१६][१७] ही नदी चोक्कमपट्टी माला येथून उगम पावते,[१८][१९][२०] जे पेरियार व्याघ्र प्रकल्पाच्या दक्षिण सीमेवरील एक शिखर आहे.[२१]

अलुवा येथे, नदी मार्तंडवर्मा आणि मंगलापुझा शाखांमध्ये विभागली जाते. मंगलापुझा शाखा चालकुडी नदीला मिळते आणि मुनांबम येथे लक्षद्वीप समुद्रात मिळते आणि मार्तंडवर्मा शाखा दक्षिणेकडे वाहते, कुंजुनिक्कारा बेटाजवळ पुन्हा दोन भागात विभागली जाते, उधोगमंडल क्षेत्रातून जाते आणि शेवटी वरप्पुझा येथे कोचीन बॅकवॉटर सिस्टममध्ये (वेंबनाड तलावाचा भाग) वाहते. वेंबनाड बॅकवॉटर कोचीन आणि कोडुंगल्लूर येथे लक्षद्वीप समुद्राशी जोडलेले आहेत.[२२][२३]

संदर्भ

[संपादन]
  1. ^ "Study area and methods" (PDF). India. p. 7. 31 October 2012 रोजी पाहिले.
  2. ^ "Idukki District Hydroelectric projects". 2007-03-12 रोजी पाहिले.
  3. ^ "Salient Features – Dam". 2007-03-12 रोजी पाहिले.
  4. ^ a b "Growth response of phytoplankton exposed to industrial effluents in River Periyar" (PDF). CUSAT. 4 March 2014 रोजी पाहिले.
  5. ^ "Periyar". ENVIS Centre: Kerala. 2019-08-16 रोजी पाहिले.
  6. ^ "The Mullaperiyar Conflict" (PDF). India: National Institute of Advanced Studies. 2010. pp. 7–9. 10 August 2012 रोजी पाहिले.
  7. ^ Singh, Vijay P.; Yadava, Ram Narayan (2003). Water Resources System Operation: Proceedings of the International... ISBN 9788177645484. 2005-03-01 रोजी पाहिले.
  8. ^ "Periyar: A confluence of cultures". The Hindu. India. 2001. 3 March 2014 रोजी पाहिले.
  9. ^ "Heightened tensions". India: Frontline. 2011. 3 March 2014 रोजी पाहिले.
  10. ^ "Mullaperiyar: Kerala contests TN's rights over river". India: The New Indian Express. 2013. 16 August 2013 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 3 March 2014 रोजी पाहिले.
  11. ^ "Report of the Empowered Committee of the Supreme Court on Mullaperiyar Dam". p. 60. 9 November 2013 रोजी पाहिले.
  12. ^ "Mullaperiyar deal unsustainable: Kerala". The Times of India. India. 2013. 31 July 2013 रोजी पाहिले.
  13. ^ "Mullaperiyar pact legally unsustainable, says Kerala; Justifies fixing water level at 136 ft". India: Janam TV. 2013. 5 November 2013 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 31 July 2013 रोजी पाहिले.
  14. ^ "Final legal arguments submitted by Kerala". India: manoramaonline.com. 2013. 3 March 2014 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
  15. ^ "GROUND WATER INFORMATION BOOKLET OF IDUKKI DISTRICT, KERALA" (PDF). cgwb.gov.in. Central Ground Water Board, Ministry of Water Resources, Government of India. December 2013. p. 2. 19 September 2020 रोजी पाहिले.
  16. ^ "Periyar Wildlife Sanctuary/Periyar Tiger Reserve". India: keralatourism.org. 3 March 2014 रोजी पाहिले.
  17. ^ "Periyar Tiger Reserve -> Values of P.T.R. -> Catchment Value". India: Periyar Tiger Reserve. 3 March 2014 रोजी पाहिले.
  18. ^ Minimol K. C. (2000). "Fishery Management in Periyar Lake" (PDF). India: Mahatma Gandhi University. p. 10. 19 September 2020 रोजी पाहिले.
  19. ^ "STUDIES ON THE FLORA OF PERIYAR TIGER RESERV" (PDF). India: Kerala Forest Research Institute. 1998. p. 8. 2013-09-30 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 3 March 2014 रोजी पाहिले.
  20. ^ "Proceedings, Western Ghats – Biogeography, Biodiversity and Conservation" (PDF). India: DEPARTMENT OF BOTANY, NSS COLLEGE, MANJERI, MALAPPURAM, KERALA. 2013. pp. 19–24. 4 March 2016 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 3 March 2014 रोजी पाहिले.
  21. ^ "Periyar Tiger Reserve Notification" (PDF). India: GOVERNMENT OF KERALA, FORESTS & WILDLIFE(F) DEPARTMENT. 2014-03-03 रोजी पाहिले.
  22. ^ "Environmental Monitoring Programme on Water Quality" (PDF). India: Kerala State Council for Science, Technology and Environment. 2010. p. 57. 29 August 2012 रोजी पाहिले.
  23. ^ "Hydrogeological and Hydrochemical studies of the Periyar Basin, Central Kerala" (PDF). India: Cochin University of Science and Technology. 2011. p. 7. 6 November 2013 रोजी पाहिले.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=पेरियार_नदी&oldid=2581014" पासून हुडकले