पतंजली आयुर्वेद

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
पतंजली आयुर्वेद
महत्त्वाच्या व्यक्ती Balakrishna (Owner and Chairperson, Managing Director & Chief Executive Officer)
उत्पादने

पतंजली आयुर्वेद, किंवा केवळ पतंजली, ही एक भारतीय बहुराष्ट्रीय समूह धारक कंपनी आहे, जी भारतातील हरिद्वार येथे आहे. याची स्थापना योग गुरू स्वामी रामदेव आणि त्यांचे सहकारी बाळकृष्ण यांनी २००६ मध्ये केली होती. [१] या कंपनीचे कार्यालय दिल्ली येथे आहे, तर उत्पादन युनिट आणि मुख्यालय हरिद्वार येथील औद्योगिक परिसरात आहे.[२] ही कंपनी सौंदर्य प्रसाधने, आयुर्वेदिक औषध, वैयक्तिक काळजी उत्पादने FMCG (जलद रित्या विकला जाणारा माल) आणि खाद्य उत्पादने तयार करते.[३] ९४ टक्के समभाग हिस्सा असलेल्या कंपनीचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी बाळकृष्ण आहेत. रामदेव कंपनीचे प्रतिनिधित्व करतात आणि धोरणात्मक निर्णय घेतात.[४][५]

इतिहास[संपादन]

रामदेव आणि बाळकृष्ण यांनी २००६ मध्ये पतंजली आयुर्वेदची स्थापना केली.[१][६][७] बाळकृष्ण यांच्याकडे कंपनीचा ९४ टक्के हिस्सा आहे आणि उर्वरित इतर लोकांमध्ये विखुरलेले आहे.[४] मे २०२१ मध्ये, बाळकृष्ण यांची एकूण संपत्ती US$२.३ अब्ज इतकी होती.[८]

CLSA आणि एचएसबीसी नुसार, पतंजली २०१६ मध्ये भारतातील सर्वात वेगाने वाढणारी FMCG कंपन्यांपैकी एक होती. त्याची किंमत ३,००० कोटी (US$६६६ दशलक्ष) च्या.[९] [१०] [११] पतंजलीने २०१६-१७ या आर्थिक वर्षासाठी १०,२१६ कोटी (US$२.२७ अब्ज) मूल्य व्यवहाराचा अंदाज व्यक्त केला आहे . [१२] इंडिया इन्फोलाइन (IIFL) च्या अहवालानुसार, पतंजलीच्या यशामुळे किमान १३ सूचीबद्ध कंपन्या प्रभावित होतील; त्यात हिंदुस्थान युनिलिव्हर, कोलगेट, डाबर, आयटीसी, आणि गोदरेज ग्राहक उत्पादने यांचा समावेश होता.[११]

महसूल[संपादन]

वर्ष महसूल

कोटींमध्ये

2010-11 ₹१००
2011-12 ₹३००
2012-13 ₹८४१
2013-14 ₹१,१८४
2014-15 ₹२,००६
2015-16 ₹८,०००
2016-17 ₹१०,५२६
2017-18 ₹९,५००
2018-19 ₹८,३३०
2019-20 ₹३०,०००

पतंजलीसोबत सामील झालेला फ्युचर ग्रुप दरमहा सुमारे ३० कोटी (US$६.६६ दशलक्ष) मूल्यांचे पतंजली उत्पादने विकतो.[१३] [१४][१५]

उत्पादन[संपादन]

हरिद्वारमधील पतंजली फूड अँड हर्बल पार्क ही कंपनीची मुख्य उत्पादन सुविधा आहे. ३५,००० कोटी (US$७.७७ अब्ज) (च्या) उत्पादन क्षमतेसह, ते ६०,००० कोटी (US$१३.३२ अब्ज) (च्या) क्षमतेपर्यंत विस्तारत आहे नोएडा, नागपूर आणि इंदूरमधील नवीन उत्पादन युनिट्सद्वारे.[१६] [१७]

२०१६ मध्ये, पतंजली फूड अँड हर्बल पार्कला ३५ पूर्ण-वेळ, सशस्त्र केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा दल (CISF) कमांडो मिळाले.[१८][१९][२०] ही निमलष्करी CISF दलांद्वारे पहारा देणारी भारतातील आठवी खाजगी संस्था आहे. [२०] २०१७ मध्ये, पतंजली समूहाने वैभव सक्सेना यांच्या " स्वदेशी स्वाभिमान, राष्ट्र सेवा का अभियान" सह त्यांची कॉलर ट्यून सुरू केली.[२१]

वाद-विवाद[संपादन]

रामदेव यांच्यावर उत्तराखंड सरकारने विविध गुन्ह्यांसाठी १०० खटले दाखल केले आहेत.[२२] यापैकी हरिद्वारमधील पतंजली योगपीठ आणि त्याच्या उपकंपन्यां विरुद्ध जमीनदारी निर्मूलन आणि जमीन सुधारणा (ZALR) कायदा आणि भारतीय मुद्रांक कायद्याचे उल्लंघन केल्याबद्दल ८१ खटले नोंदवले गेले.[२३]

कंपनीवर तिच्या उत्पादनांबद्दल दिशाभूल करणाऱ्या जाहिराती[२४] [२५] आणि मार्केटिंग करण्यापूर्वी क्षुल्लक चाचणी केल्याचा आरोप आहे.[२६] एप्रिल २०१५ ते जुलै २०१६ या कालावधीत २१ दिशाभूल करणाऱ्या जाहिरातींविरोधात ३३ तक्रारी प्राप्त झाल्या होत्या; तर सतरा प्रकरणात ASCI मानकांचे उल्लंघन केले. [२७] सप्टेंबर २०१७ मध्ये, दिल्ली उच्च न्यायालयाने कंपनीला च्यवनप्राशच्या ब्रँडची जाहिरात प्रसारित करणे थांबवण्याचे आदेश दिले. कारण पतंजली ने च्यवनप्राश निर्माण करणाऱ्या इतर स्पर्धक कंपन्यांचा अपमान केला होता.[२८] कंपनीची उत्पादने, जसे की आवळा रस [२९] [३०] आणि आयुर्वेदिक औषधे[३१] निकृष्ट दर्जासाठी बंदी घालण्याची तक्रार नोंदवली गेली होती.

उत्पादने[संपादन]

'पतंजली आयुर्वेद' ही सौंदर्य प्रसाधने आणि वैयक्तिक काळजी, आयुर्वेदिक आणि खाद्य उत्पादने तयार करते. [३२][३३] [३४] कंपनीने नोव्हेंबर २०१८ मध्ये पतंजली परिधान हे कपड्यांचे दुकान दिल्लीत उघडले. [३५]

मे २०१६ मध्ये, कंपनीकडे जवळपास ४,७०० रिटेल आउटलेट होते. [३३] [३६] याशिवाय पतंजली आपली उत्पादने ऑनलाइन विकते आणि रेल्वे स्टेशन आणि विमानतळांवर आउटलेट उघडण्याची योजना देखील करत आहे. [३७] ९ ऑक्टोबर २०१५ रोजी कंपनी पिटी ग्रुप आणि किशोर बियाणी यांच्या फ्यूचर ग्रुपमध्ये सामील झाली,[३३] फ्यूचर ग्रुपच्या आउटलेटमध्ये त्यांची उत्पादने उपलब्ध करून दिली. [३८][३९] [४०] पतंजली आयुर्वेद ची उत्पादने रिलायन्स रिटेल, हायपर सिटी आणि स्टार बाजार येथे देखील उपलब्ध आहेत.[३३][४१][४२] [४३][४४] कंपनीचे २०१६-१७ मधील लक्ष्य १०,००० कोटी (US$२.२२ अब्ज) इतके असून, २०१५-१६ आर्थिक वर्षात तिची विक्री १५० टक्क्यांनी वाढून ५,००० कोटी (US$१.११ अब्ज) झाली आहे.[४५]

  • पतंजली कपडे धुण्याचा साबण
  • पतंजली भांडी घासायचा साबण
  • पतंजली ॲलो व्हेरा (कोरफड वापरून बनवलेला अंगाचा साबण)
  • पतंजली ॲलो व्हेरा जेल-Gel (जेलीसारखा अंगाचा साबण)
  • पतंजली हळदी-चंदन कांति (अंगाचा साबण)
  • पतंजली नीम कांति (अंगाचा साबण)
  • पतंजली लेमन हनी (अंगाचा साबण)
  • पतंजली पंचगव्य (अंगाचा साबण)
  • पतंजली रोज-गुलाब (अंगाचा साबण)
  • पतंजली मोगरा (अंगाचा साबण)
  • पतंजली ॲलो व्हेरा ॲप्रिकॉट स्क्रब
  • पतंजली दंतकांति नावाची टूथपेस्ट (नियमित वापरासाठी)
  • पतंजली दंतकांति नावाची टूथपेस्ट (औषधी)
  • पतंजली दंतकांति (ॲडव्हान्स)
  • पतंजली दंतकांति (ज्युनिअर)
  • पतंजली हर्बल (शेव्हिंग क्रीम)
  • पतंजली ॲंटी रिंकल क्रीम
  • पतंजली मध
  • पतंजली दिव्य (गुलाबपाणी)
  • पतंजली गिलोय घनवटी
  • पतंजली शिलाजीत (कॅपसूल्स)
  • पतंजली अश्वशिला (कॅपसूल्स)
  • पतंजली अश्वगंधा (कॅपसूल्स)
  • पतंजली इसबगोल (चूर्ण)
  • पतंजली पाचक अनारदाणा गोळी
  • पतंजली च्यवनप्राश
  • पतंजली स्पेशल केशरयुक्त च्यवनप्राश
  • पतंजली बदामपाक
  • पतंजली दृष्टी (डोळ्यात घालायचे थेंब)
  • पतंजली खोबरेल तेल
  • पतंजली बदाम केशतेल
  • पतंजली आवळा केशतेल
  • पतंजली केश कांति (केशतेल)
  • पतंजली कलर प्रोटेक्शन हेअर कंडिशनर
  • पतंजली केश कांति (शांपू)
  • पतंजली केश कांति (दूध-प्रथिनयुक्त शांपू)
  • पतंजली केश कांति (कोंडानाशक शांपू)
  • पतंजली ॲलो व्हेरा (शांपू)
  • पतंजली बदाम केशर (शांपू)
  • पतंजली आवळा रस
  • पतंजली ॲलो व्हेरा प्लेन रस
  • पतंजली ॲलो व्हेरा संत्रा रस
  • पतंजली नीम ॲलो व्हेरा ककुंबरसह (फेस पॅक)
  • पतंजली नीम-तुलसी (फेस वॉश)
  • पतंजली सौंदर्य (फेस वॉश)
  • पतंजली ऑरेंज ॲलो व्हेरा (फेस वॉश)
  • पतंजली मुलतानी मिट्टी
  • पतंजली बिस्किटे (नमकीन मेरी, दूध, आरोग्य, इलायची डिलाईट, ऑरेंज डिलाईट, नटी डिलाईट, चॉको डिलाईट)
  • पतंजली नवरत्‍न सोनपापडी
  • पतंजली नमकीन मूगडाळ
  • पतंजली चणा डाळ, राजमा (चित्रा), काबुली चणा, काळा चणा, तुरीची डाळ, आख्खे (शाबूत) मूग, मुगाची सालपटासहित डाळ, सालपटाविरहित मूग डाळ, मिश्र डाळ, मलका मसूर, वगैरे)
  • अधिक सुमारे ५० उत्पादने.

अधिग्रहण[संपादन]

डिसेंबर २०१९ मध्ये, पतंजलीने दिवाळखोर रुची सोया इंडस्ट्रीज ४,३५० कोटी (US$९६५.७ दशलक्ष) मध्ये विकत घेतल्याची माहिती आहे.[४६]

हे देखील पहा[संपादन]

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ a b Bahree, Megha (26 October 2016). "India's Baba Ramdev Billionaire Is Not Baba Ramdev". Forbes. 16 February 2017 रोजी पाहिले.
  2. ^ Aradhak, Purusharth. "430 acres allotted to Patanjali". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). 26 February 2017 रोजी पाहिले.
  3. ^ Worth, Robert F. (2018-07-26). "The Billionaire Yogi Behind Modi's Rise". The New York Times (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0362-4331. 2021-07-13 रोजी पाहिले.
  4. ^ a b "Baba Ramdev is just the face, it's Acharya Balakrishna who is behind Patanjali's Rs 10,561 cr turnover". Business Today. 4 May 2017. Archived from the original on 3 October 2020. 30 May 2021 रोजी पाहिले.
  5. ^ Findlay, Stephanie; Singh, Jyotsna (6 August 2020). "India's yogi tycoon angers critics with coronavirus 'cure' kit". Financial Times.
  6. ^ "Baba Ramdev's Business Empire Soars, With His Own Rising Profile". HuffPost India.
  7. ^ Rakshit, Avishek (8 February 2016). "The Patanjali effect". Business-Standard.
  8. ^ "Forbes profile: Acharya Balkrishna". Forbes. 30 May 2021 रोजी पाहिले.
  9. ^ "Are PEs bending over backwards to invest in Patanjali?". The Hindu. 11 January 2016.
  10. ^ "Patanjali is disrupting India's consumer space". IIFL. 6 February 2016.
  11. ^ a b "HSBC Global Rsearch[[:साचा:Sic]] cuts target prices of Britannia Dabur and Nestle between 6% and 16%, says Patanjali". Economic Times. 5 February 2016. URL–wikilink conflict (सहाय्य)
  12. ^ Arnab Dutta (5 May 2017). "Ramdev's Patanjali shakes up FMCG order; next up 'nutritious restaurants'". Business Standard. Archived from the original on 15 July 2017. 15 July 2017 रोजी पाहिले.
  13. ^ "Baba Ramdev's Patanjali Group compels FMCG firms Hindustan Unilever and Dabur to expand portfolio". IBT times. 26 January 2016.
  14. ^ http://www.india.com/news/india/patanjali-ayurved-doubles-its-profit-in-one-year-set-to-catch-up-with-rivals-1051546/ Patanjali Ayurved doubles its profit in one year; set to catch up with rivals
  15. ^ "Inside Baba Ramdev's Patanjali empire".
  16. ^ "Ramdev to open herbal factory in Nepal". Web Dunia. 18 April 2015.
  17. ^ "Patanjali herbal park in Nepal". Insight TV News Network. 28 February 2015.
  18. ^ Yadav, Yatish (9 March 2016). "CISF Team to Guard Ramdev's Food Park". Indian Express. Archived from the original on 2016-04-03. 2022-05-23 रोजी पाहिले.
  19. ^ Sharma, Varun (8 March 2016). "Ramdev's Food Park Gets Round-The-Clock Protection From Paramilitary CISF". NDTV.
  20. ^ a b "Ramdev's food park gets full-time CISF cover". The Tribune India. 9 March 2016.
  21. ^ "Swadeshi ringtone: Patanjali aims to stretch its outreach". The Pioneer. 30 August 2017.
  22. ^ Prashant, Shishir (20 March 2017). "With BJP in power, focus is now on cases against Baba Ramdev". Business Standard India. 21 December 2020 रोजी पाहिले.
  23. ^ "81 cases filed against Ramdev". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). 20 November 2013. 21 December 2020 रोजी पाहिले.
  24. ^ "Patanjali Advertisements Unsubstantiated, Misleading: Watchdog". NDTV.com. 2021-05-02 रोजी पाहिले.
  25. ^ "Patanjali Ayurved Rapped For Misleading Hair Oil, Other Advertisements". NDTV.com. 2021-05-02 रोजी पाहिले.
  26. ^ "Ramdev's Patanjali products fail quality test, RTI inquiry finds". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 2017-05-29. 2020-10-07 रोजी पाहिले.
  27. ^ "33 Complaints Received Against Patanjali Advertisements". NDTV.com. 2021-05-02 रोजी पाहिले.
  28. ^ "Delhi Court Restrains Patanjali From Airing Ads Promoting Chyawanprash". NDTV.com. 7 September 2017. Archived from the original on 2017-09-11. 2021-05-02 रोजी पाहिले.
  29. ^ Dangwal, Sandhya (2017-04-24). "CSD withdraws Baba Ramdev's popular product after lab declares it unfit for consumption". India News, Breaking News, Entertainment News | India.com (इंग्रजी भाषेत). 2020-10-07 रोजी पाहिले.
  30. ^ "Military Canteens Ban sales of Patanjali Amla Juice". Saying Truth (इंग्रजी भाषेत). 2017-04-24. 2020-10-07 रोजी पाहिले.
  31. ^ "Nepal drug administration reject six Patanjali products after tests, contain pathogenic bacteria - India News, Firstpost". Firstpost. 2017-06-22. 2020-10-07 रोजी पाहिले.
  32. ^ "Ramdev turns his Ayurved enterprise into an FMCG empire". 28 June 2015.
  33. ^ a b c d "Here's Why Baba Ramdev Is Making Corporate India Uncomfortable". Indiatimes. 13 January 2015.
  34. ^ "We plan to open Patanjali outlets at Railway stations, airports: Ramdev". 21 May 2015.
  35. ^ Saini, Sonam (18 February 2019). "Patanjali's fashion foray: Baba Ramdev's company turns to apparel after creating ripples in FMCG". Financial Express. 26 May 2021 रोजी पाहिले.
  36. ^ "Baba Ramdev expands empire beyond yoga to FMCG". The Economic Times. 13 January 2015.
  37. ^ "Ramdev's Patanjali Ayurved enters big retail with Future Group tie-up". India Today.
  38. ^ "Ramdev products available in Big bazaar". Nayi Duniya. 9 October 2015.
  39. ^ "Future group and Patanjali tie-up". Patrika. 9 October 2015.
  40. ^ "Future Group partners Patanjali Ayurveda". The Hindu. 9 October 2015.
  41. ^ "Patanjali products to be sold in Khadi bhandars". Amar Ujala. 18 December 2014.
  42. ^ "Baba Ramdev's Patanjali Ayurveda to make, sell DRDO food products". ABP Live. 25 August 2015.
  43. ^ "Baba Ramdev's Patanjali Ayurveda To Sell DRDO Food Products". HuffPost India. 24 August 2015.
  44. ^ [१] "Patanjali Ayurved to invest Rs 1,150 crores, eyes doubling revenue" The Hindu
  45. ^ Dutta, Arnab (27 April 2016). "Baba Ramdev's Patanjali aims to double its revenue to Rs 10,000 cr in 2016-17". Business Standard India. 16 March 2018 रोजी पाहिले – Business Standard द्वारे.
  46. ^ "Patanjali Completes Acquisition Of Ruchi Soya". BloombergQuint (इंग्रजी भाषेत). 2020-05-02 रोजी पाहिले.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=पतंजली_आयुर्वेद&oldid=2369091" पासून हुडकले