दिल्लीचे उपराज्यपाल
दिल्लीचे उपराज्यपाल हे दिल्ली राष्ट्रीय राजधानी प्रदेशाचे घटनात्मक प्रमुख आहेत.[१] दिल्ली प्रशासन कायदा, १९६६ लागू झाल्यानंतर सप्टेंबर १९६६ मध्ये या पदाची स्थापना करण्यात आली. अशा प्रकारे माजी दिल्ली विधानसभेची जागा दिल्ली महानगर परिषदेने घेतली, ज्यात ५६ निवडून आलेले आणि ५ नामनिर्देशित सदस्यांसह दिल्लीचे उपराज्यपाल हे प्रमुख म्हणून नियुक्त करण्यात आले. मात्र परिषदेला कोणतेही विधायी अधिकार नव्हते, फक्त दिल्लीच्या कारभारात सल्लागाराची भूमिका होती. ही रचना १९९० पर्यंत कार्यरत होती, जेव्हा विधानसभा पुनर्स्थापित झाली; उपराज्यपालाच्या पदाची भूमिका कायम ठेवली गेली.[२][३]
दिल्ली राष्ट्रीय राजधानी प्रदेश (सुधारणा) विधेयक, २०२१ हे भारताच्या संसदेत सादर करण्यात आले आणि लोकसभा आणि राज्यसभेने मंजूर केले. विधेयकात असे म्हटले आहे की विधानसभेने बनवल्या जाणाऱ्या कोणत्याही कायद्यामध्ये सरकारचा उल्लेख आहे याचा अर्थ उपराज्यपाल असा असेल.
सध्याचे नायब राज्यपाल अनिल बैजल हे माजी केंद्रीय गृहसचिव आहेत. दिल्लीतील राज निवास येथे त्यांचे अधिकृत निवासस्थान आहे.[४]
मुख्य आयुक्त[संपादन]
दिल्लीचे आधी मुख्य आयुक्त आय.सी.एस.अधिकारी होते.
| # | नाव | पासून | पर्यंत |
|---|---|---|---|
| १ | शंकर प्रसाद, (आय.सी.एस.) | १९४८ | १९५४ |
| २ | आनंद दत्ताहय्या पंडित, (आय.सी.एस.) | १९५४ | १९५९ |
| ३ | भगवान सहाय, (आय.सी.एस.) | १९५९ | १९६३ |
| ४ | व्यंकट विश्वनाथन, (आय.सी.एस.) | १९६४ | ७ सप्टेंबर १९६६ |
| ५ | आदित्य नाथ झा, (आय.सी.एस.) | ७ सप्टेंबर १९६६ | १ नोव्हेंबर १९६६ |
उपराज्यपाल[संपादन]
१९६६ मध्ये दिल्ली प्रशासन कायदा संमत करण्यात आला ज्याने दिल्लीचे उपराज्यपाल प्रमुख म्हणून दिल्ली महानगर परिषदेची स्थापना केली. आतापर्यंत या पदावर २१ जनांची नियुक्ती करण्यात आली आहे, ज्यात १२ आय.ए.एस. अधिकारी, ४ आय.सी.एस. अधिकारी, २ आय.पी.एस. अधिकारी, २ वरिष्ठ IAF अधिकारी आणि १ आय.एफ.एस. अधिकारी पार्श्वभूमी आहे ज्यांनी हे पद भूषवले आहे. सेवेचा राजीनामा देणारे नजीब जंग यांचा अपवाद वगळता नियुक्तीही सामान्यतः निवृत्त अधिकाऱ्यांची केली जाते.
| List of Lieutenant Governors of Delhi | |||
|---|---|---|---|
| # | नाव | पासून | पर्यंत |
| १ | आदित्य नाथ झा, (आय.सी.एस.) | ७ नोव्हेंबर १९६६ | १९ जानेवारी १९७२ |
| २ | एम.सी. पिंपुटकर, (आय.सी.एस.) | १९ जानेवारी १९७२ | २३ एप्रिल १९७२ |
| ३ | बलेश्वर प्रसाद, (आय.सी.एस.) | २४ एप्रिल १९७२ | ३ ऑक्टोबर १९७४ |
| ४ | कृष्ण चंद, (आय.सी.एस.) | ३ ऑक्टोबर १९७४ | ३० मार्च १९७८ |
| ५ | दलीप राय कोहली, (आय.सी.एस.) | ३० मार्च १९७८ | १७ फेब्रुवारी १९८० |
| ६ | जगमोहन मल्होत्रा, (आय.ए.एस.) | १७ फेब्रुवारी १९८० | ३० मार्च १९८१ |
| ७ | सुंदरलाल खुराना, (आय.ए.एस.) | ३० मार्च १९८१ | २ सप्टेंबर १९८२ |
| ८ | जगमोहन मल्होत्रा, (आय.ए.एस.) | २ सप्टेंबर १९८२ | २५ एप्रिल १९८४ |
| ९ | पी. जी. गवई, (आय.ए.एस.) | २५ एप्रिल १९८४ | नोव्हेंबर १९८४ |
| १० | मोहन एम.के. वाली, (आय.ए.एस.) | नोव्हेंबर १९८४ | नोव्हेंबर १९८५ |
| ११ | हरकिशन लाल कपूर, (पीवीएसएम, एवीएसएम) | नोव्हेंबर १९८५ | ऑगस्ट १९८८ |
| १२ | रोमेश भंडारी, (आय.एफ.एस.) | ऑगस्ट १९८८ | डिसेंबर १९८९ |
| १३ | एसीएम अर्जन सिंग, (डी.एफ.सी) | डिसेंबर १९८९ | डिसेंबर १९९० |
| १४ | मार्कंडेय सिंग, (आय.पी.एस.) | डिसेंबर १९९० | ४ मे १९९२ |
| १५ | प्रसन्नभाई करुणाशंकर दवे, (आय.ए.एस.) | ४ मे १९९२ | ४ जानेवारी १९९७ |
| १६ | तेजेंद्र खन्ना, (आय.ए.एस.) | ४ जानेवारी १९९७ | २० एप्रिल १९९८ |
| १७ | विजय कपूर, (आय.ए.एस.) | २० एप्रिल १९९८ | ९ जून २००४ |
| १८ | बनवारीलाल जोशी, (आय.पी.एस.) | ९ जून २००४ | ९ एप्रिल २००७ |
| १९ | तेजेंद्र खन्ना, (आय.ए.एस.) | ९ एप्रिल २००७ | ९ जुलै २०१३ |
| २० | नजीब जंग, (आय.ए.एस.) | ९ जुलै २०१३ | २२ डिसेंबर २०१६ |
| २१ | अनिल बैजल, (आय.ए.एस.) | ३१ डिसेंबर २०१६ | विद्यमान |
हे देखील पहा[संपादन]
संदर्भ[संपादन]
- ^ "Home-Lieutenant Governor Secretariat". Archived from the original on 25 August 2013. 27 August 2013 रोजी पाहिले.
- ^ "History of Delhi Legislative Assembly". Legislative Assembly of Delhi website.
- ^ "Delhi Metropolitan Council(1966-1990)". Delhi Legislative Assembly. 22 January 2014 रोजी पाहिले.
- ^ "About Our Honorable Lieutenant Governor". Delhi Govt Portal. Archived from the original on 6 July 2015. 27 August 2013 रोजी पाहिले.