झेलम नदी
| झेलम | |
|---|---|
 पाकिस्तानातील झेलमच्या पात्राचे एक दृश्य | |
| इतर नावे |
جہلم (उर्दू) ਜਿਹਲਮ (पंजाबी) झेलम (देवनागरी) Vyeth (ویتھ/व्यथ) (कश्मीर) |
| उगम | वेरिनाग, जम्मू आणि काश्मीर |
| पाणलोट क्षेत्रामधील देश |
भारत: जम्मू आणि काश्मीर पाकिस्तान: पंजाब |
| लांबी | ७२५ किमी (४५० मैल) |
| ह्या नदीस मिळते | सिंधू नदी |
| उपनद्या | नीलम नदी,लिद्दर नदी,सिंधु नदी |
| धरणे | मंगला धरण |
झेलम नदी पंजाबातील नद्यांपैकी सर्वात पश्चिमेकडची आहे व ती सिंधू नदीला जाऊन मिळते.
इतिहास[संपादन]
झेलम नदीला वैदिक काळातील प्राचीन भारतीय लोक वितस्ता या नावाने तर प्राचीन ग्रीक लोक हिडास्पेस (Hydaspes)(ग्रीकः Υδάσπης) या नावाने ओळखत.[१]
झेलम नदीच्या काठी अलेक्झांडरचा सामना पंजाबचा राजा पोरस याच्याशी झाला.[१]
संस्कृत भाषेत झेलम नदीचे नाव 'वितस्ता' असे आहे ; हे नाव प्राचीन संस्कृत ग्रंथ ऋग्वेद वेदामध्ये नदीस्तुती सूक्तामध्ये झेलम नदीचा उल्लेख आढळते.[२] ऋग्वेद वेदात सात प्रमुख (सप्त सिंधु )नद्यापैकी एक आहे.कश्मीरी भाषेत झेलम नदीला 'व्यथ' या नावाने संबोधतात[१]
श्लोक
इमं मे गङ्गे यमुने सरस्वति शुतुद्रि स्तोमं सचता परुष्ण्या ।
असिक्न्या मरुद्वृधे वितस्तयार्जीकीये शृणुह्या सुषोमया ॥५॥ ऋ.१०.७५.५[२][३]
श्रीमद्भागवत नामक प्रमुख धार्मिक ग्रंथानुसार, प्राचीन भारतामधून वाहणारी प्रमुख नद्यांपैकी एक म्हणजे 'वितस्ता' होय.[१]
‘नदीं वेत्रवतीं चैव कृष्णवेणांच निम्नगाम्, इरावती वितस्तांच पयोष्णीं देविकामपि।' -भीष्मपर्व[४]
प्रवाह[संपादन]
झेलम नदी जम्मू आणि काश्मीर राज्यातील वेरिनाग येथील झऱ्यातून उगम पावते.[५] नदीची लांबी सुमारे ७२५ कि.मी. आहे. नदी ३,००,००० हेक्टर जमिनीस सिंचनाद्वारे पाणी पुरवते.
संदर्भ[संपादन]
- ^ a b c d "Jhelum River". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2020-01-18.
- ^ a b "प्राचीन काश्मिर प्रांताचा अज्ञात इतिहास". www.tarunbharat.net (इंग्रजी भाषेत). 2020-01-18 रोजी पाहिले.
- ^ "ऋग्वेदः सूक्तं १०.७५ - विकिस्रोतः". sa.wikisource.org. 2020-01-18 रोजी पाहिले.
- ^ "वितस्ता नदी - भारतकोश, ज्ञान का हिंदी महासागर". bharatdiscovery.org. 2020-01-18 रोजी पाहिले.
- ^ "झेलम नदी". विकिपीडिया (हिंदी भाषेत). 2019-04-21.