कर्जत तालुका, अहमदनगर जिल्हा

हेही बघा: कर्जत तालुका, रायगड जिल्हा

हा लेख कर्जत तालुका, अहमदनगर जिल्हा विषयी आहे. कर्जत, नगर शहराच्या माहितीसाठी येथे टिचकी द्या

कर्जत तालुका कर्जत कर्जत तालुक्याचे अहमदनगर जिल्ह्याच्या नकाशावरील स्थान
राज्य	महाराष्ट्र,  भारत
जिल्हा	अहमदनगर
जिल्हा उप-विभाग	कर्जत
मुख्यालय	कर्जत
क्षेत्रफळ	१५०३ कि.मी.²
लोकसंख्या	२०५५८५ (२००१)
तहसीलदार	एस.व्ही.थोरात
लोकसभा मतदारसंघ	अहमदनगर (लोकसभा मतदारसंघ)
विधानसभा मतदारसंघ	कर्जत-जामखेड
आमदार	राम शिंदे
पर्जन्यमान	४१० मिमी
कार्यालयीन संकेतस्थळ

कर्जत तालुका, अहमदनगर जिल्हा हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर जिल्ह्याचा एक तालुका आहे.

राशीन

राशिन या गावामध्ये जागृत जगदंबामातेचे देवस्थान आहे. मराठ्यांचे योद्धा छत्रपती शिवाजी राजे यांनी हे मंदिर बांधले आहे. या मंदिरामध्ये देवी जगदंबमाते आस्तित्व आहे. या प्रदेशातल्या लोकांसाठी हे सर्वात महत्वाचे ठिकाण आहे. दसरा हा महत्वाचा सण आहे. आसपासच्या गावांमधील सर्व लोक दरर्याच्या दुसर्या दिवशी एकत्र येतात आणि उत्सव साजरा करतात ज्याला शीलांगन म्हणतात. या दिवशी राशीन गावामधून रात्री 12 वाजता जगदंबामातेची पालाखी निघते. ही पालखी संपूर्ण राशीन शहरामध्ये मिरवतात. हा पालखी सोहळा 24तास चालतो. राशीनला भेट देण्याची सुवर्ण वेळ आहे.

सिद्धटेक

नाव- सिद्धटेक (सिद्धिविनायक) जीर्णोद्धारक:- अहिल्याबाई होळकर देवता- गणपती स्थान- सिद्धटेक, अहमदनगर जिल्हा, महाराष्ट्र

सिद्धटेक (सिद्धिविनायक) हे अहमदनगर जिल्ह्यातील गणपतीचे देऊळ आहे. हे देऊळ अष्टविनायकांपैकी एक आहे.

पौराणिक मान्यता - श्री विष्णूला सिद्धी प्राप्त करून देणारा, कार्य सिद्धीस नेणारा हा सिद्धिविनायक अष्टविनायकांपैकी उजव्या सोंडेचा एकमेव गणपती आहे.अष्टविनायकांमधील हा दुसरा गणपती.

भौगोलिक माहिती :-

    सिद्धिविनायक मंदिर हे भीमा नदीच्या तीरावर आहे, तसेच हे मंदिर पुणे-अहमदनगर या जिल्ह्यच्या सीमेवर आहे, भीमा नदी दोन जिल्ह्याना विभाजित करते, 

या ठिकाणावरून दौंड शहर 25 किमी अंतरावर आहे, दौंड शहर हे पुणे जिल्ह्यातील एक तालुका आहे.

    अहमदनगर च्या कर्जत तुलुक्यात असलेले हे मंदिर 

कर्जत पासून 38 किमी अंतरावर आहे. वाटेत जाताना मध्ये #राशीन देवस्थान लागते, या ठिकाणी जगदंबा मातेचे मंदिर आहे.

सिना धरण (निमगाव गांगर्डे)

== सीना धरण हे कर्जत तालुक्यातील निमगाव गांगर्डा या गावात असून या ठिकाणी उपयुक्त जलसाठा 1.89TMC असून मृत साठ्या सहित या धरणाची क्षमता 3TMC इतकी आहे, हे धरण पूर्णपणे भरल्यास कर्जत जामखेड या मतदार संघातील बहुतांश गावांचा शेती प्रश्न सुटतो, हा भाग दुष्काळी असल्या कारणाने पाऊस कधी पडतो कधी नाही, त्यामुळे कुकडी प्रकल्पातील पाणी ओव्हर फ्लो झाल्यास ह्या क्षेत्राला फायदा होतो. कुकडी प्रकल्पात एकूण पाच धरणे आहेत डिंभे,माणिकडोह,पिंपळगाव जोगे,वडज व येडगाव. ही सर्व धरणे पुणे जिल्ह्यात असून कुकडी नदीच्या तीरी आहेत त्यामुळे यांना कुकडी प्रकल्प असे संबोधले जाते.या सर्व धरणांनाची एकत्रित क्षमता 29TMC आहे.शक्यतो दर वर्षी ही धरणे ताकदीने भरतात.याचा फायदा सीना खोऱ्यातील लोकांना होतो.

=अधिकृत नाव -सीना धरण =धरणाचा उद्देश- सिंचन =अडवलेल्या नद्या/प्रवाह -सीना नदी =स्थान- निमगांव गांगर्डा [ता.कर्जत जि.अहमदनगर] =लांबी- १५८०मी =उंची-२८.५मी =बांधकाम सुरू-इ.स. १९८६

=उपयुक्त जलाशय क्षमता:-

       52.30 दशलक्ष घन मीटर
       [1.89 TMC]

=जलसंधारण क्षेत्र -१५८ हजार हेक्टर =क्षेत्रफळ-१२८३४ वर्गमीटर

काळवीट अभयारण्य (रेहकुरी)

रेहेकुरी अभयारण्य हे नगर जिल्ह्यातील कर्जत तालुक्यात असलेले अभयारण्य आहे. ते आकारमानाने अतिशय लहान (२.५ चौ.किमी) असून खास काळवीट हरणांच्या संरक्षणासाठी घोषित केले आहे. येथील जंगल हे शुष्क काटेरी वने या प्रकारात येते. खैर, हिवर, शिसवी, बाभळी, चंदन, बोर, करवंदे घायपात या येथील काही प्रमुख वनस्पती आहेत. अभयारण्याचा बहुतांशी भाग गवताळ येथील हरणांसाठी अन्नाचा प्रमुख स्रोत आहे. महाराष्ट्रतील काळवीट हा हरणाचा प्रकार त्याच्या नागमोडी आणि सुंदर शिंगांसाठी इतर हरणापेक्षा वेगळा उठून दिसतो. नर याच शिंगांद्वारे मादीला आकर्षित करून घेतो

मिरजगाव

कर्जत तालुक्यातील सर्वात मोठी बाजारपेठ,अशी मिरजगांव ची ओळख आहे, नगर सोलापूर हायवे वर वसलेले हे शहर आहे, या ठिकाणी 3 प्रमुख शाळा आहेत, नूतन महाविद्यालय,भारत महाविद्यालय,मराठी जिल्हा परिषद शाळा, तसेच 2 कॉलेज आहेत महात्मा फुले कॉलेज,व ऍग्री कॉलेज (डिग्री व डिप्लोमा) या ठिकाणी आहेत.

मंदिरे- चक्रधर स्वामी समाधी मंदिर (तीर्थाचा मळा)

    महादेव मंदिर (तीर्थाचा मळा)
    भैरवनाथ मंदिर 
    काळा मारुती मंदिर 
    पिरसाहेब दर्गा

मिरजगांव चा कापड बाजार प्रसिद्ध आहे, स्वस्तात चांगल्या दर्जाची वस्त्रे येथे मिळतात.बुधवार आठवडा बाजार व बैलबाजार(देशी व संकरीत) प्रसिद्ध

सिना धरण चे मुख्य कार्यालय या ठिकाणी आहे.

दुरगाव

दुर्मिळ असे सुयोधन (दुर्योधन) मंदिर दुरगाव तलाव व पोट चारी(कॅनल)

कर्जत शहर

महाभारत काळात पांडव वनवासात असतांना त्यांचा वध करन्याच्या हेतुने सुयोधन(दुर्योधन) व कर्ण त्यांच्या मागे आले होते पांडवांची छावनी पाथर्डी त असतांना सुयोधन(दुर्योधन) ची छावनी व कर्णाची छावनी येथे पडली/थांबली होती कालांतराने सुयोधन(दुर्योधन) ची छावनीच्या जागे/श्रेत्राला दुरगाव, तर कर्ण च्या छावनीच्या जागा/श्रेत्राला कर्जत नाव पडले अशी आख्यायिका आहें

श्री गोदड महाराज हे कर्जत चे ग्रामदैवत आहें, महाराजांचे प्रशस्त मंदिर आहें, आषाढ़ एकादशी (कामिका) रोजी महाराजांची यांत्रा भरते, यात्रे दिवसी गावातुन रथाची मिरवणुक निघते दुसर्या दिवशी कुस्त्यांचा हंगामा भरतो, महाराष्ट्रासह परराज्यातुनही अनेक पैवलान व वस्ताद येतात

दादा पाटिल महाविद्यालय महात्मा गांधी विद्यालय अमरनाथ विद्यालय समर्थ विद्यालय

जिल्हा उप रुग्णालय

बाह्य दुवे

• "कर्जत तालुक्याचा नकाशा" (मराठी मजकूर). ८ मार्च २०१८ रोजी पाहिले.