इल्से कोहलर-रोलेफसन
German vet known for championing camels in India  | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| जन्म तारीख | इ.स. १९५९ हांबुर्ग | ||
|---|---|---|---|
| नागरिकत्व | |||
| व्यवसाय |
| ||
| वडील |
| ||
| वैवाहिक जोडीदार |
| ||
| पुरस्कार |
| ||
| अधिकृत संकेतस्थळ | |||
| |||
 | |||
इल्से कोहलर-रोलेफसन ही एक जर्मन शास्त्रज्ञ आहे जी पशुपालन, पारंपरिक पशुऔषधी आणि उंटांवरील प्रेमासाठी ओळखली जाते. राजस्थानातील रायका समुदायाचे जीवन उंटांवर अवलंबून असून, मुळात उंटांचे जीवन धोक्यात आले होते. यासाठी तिने रायका (उर्फ रबारी) लोकांना मदत करण्याचा निर्णय घेतला. तिच्या या कामासाठी २०१७ मध्ये तिला भारतातील महिलांसाठीचा सर्वोच्च पुरस्कार, नारी शक्ती पुरस्कार आणि २०१८ मध्ये जर्मन संघराज्य सरकारच्या फेडरल क्रॉस ऑफ मेरिट पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
आयुष्य
[संपादन]कोहलर-रोलेफसन ही वनस्पतिशास्त्राचे प्राध्यापक डॉ. डायथर्ड कोहलर आणि कृषी शास्त्रज्ञ ब्रिजिट कोहलर यांची मुलगी आहे. ती जर्मनीतील ओबेर-रॅमस्टॅड, वेम्बाख येथे घोडे आणि इतर विविध प्रकारच्या प्राण्यांसोबत वाढली. पशु प्रेमापोटी तिने हॅनोव्हरमधील पशुवैद्यकीय महाविद्यालयातून पशुवैद्यकीय औषधाचा अभ्यास केला आणि १९७१ मध्ये पदवी प्राप्त केली. पशुवैद्यकीय व्यवसायात अपयश आल्या नंतर, ती जॉर्डनमधील उत्खननावर काम करणारी पुरातत्वशास्त्रज्ञ बनली. जॉर्डनमध्ये तिला उंटांबद्दल ओढ लागली. पुरातत्वीय नोंदींमध्ये भटक्या जीवनाचे प्रतिबिंब कसे पडते हे समजून घेण्यासाठी ती एका बेडूइन कुटुंबासोबत राहिली. १९८१ मध्ये तिने 'उंटांचे पालन' या विषयावर पीएच.डी. पूर्ण केली. १९९०/९१ मध्ये अमेरिकन इन्स्टिट्यूट ऑफ इंडियन स्टडीजच्या फेलोशिपवर उंटांच्या सामाजिक-अर्थशास्त्र आणि व्यवस्थापन पद्धतींचा अभ्यास करण्यासाठी ती भारतात आली.[१] तिच्या संशोधनादरम्यान, तिने रायका लोकांशी संवाद साधला. या समाजाचे जीवन पारंपारिकपणे उंटांभोवती फिरते. तथापि, बदलत्या काळात रायका समाज उंटांच्या प्रजननातून उदरनिर्वाह करू शकत नसल्याने, उंटांचे प्रमाण कमी होत होते. पर्यायाने ज्यामुळे पारंपारिक उंट संस्कृती नष्ट होत चालली होती.[२]
रायका लोक हे प्रामुख्याने भारतातील पशुपालक आहेत. ज्यांचा असा विश्वास होता की त्यांना भगवान शिवाने उंटांची काळजी घेण्यासाठी निर्माण केले आहे.[३] १९९२ मध्ये तिने "रायका ड्रोमेडरी ब्रीडर्स ऑफ राजस्थान: अ पेस्टोरल सिस्टम इन क्रायसिस" हे पुस्तक प्रकाशित केले.[४] .
तिला पशुवैद्य आणि मानववंशशास्त्रज्ञ म्हणून प्रशिक्षण देण्यात आले होते. ज्याचा पारंपरिक पशु औषधी सोबत घनिष्ठ संबंध दिसून येतो. तिला असे आढळून आले की पशुवैद्यकीय औषधांच्या पारंपारिक पद्धती उपयुक्त आहेत. यामुळे तिने या औषधींच्या वापराला वैध ठरवले.[५] तिने असे नमूद केले आहे की किमान वसाहतवादी काळापासून शास्त्रज्ञांनी त्यांचे पाश्चात्य-तंत्रज्ञान प्रकल्प राबविण्यापूर्वी प्राण्यांच्या आरोग्यातील स्थानिक कौशल्य आणि त्यांच्या निदान कौशल्यांची नोंद घेतली होती.
तिने स्थानिक पशुधन जातींचे निर्माते आणि पाळीव प्राण्यांच्या जैव विविधतेचे ('जीन्सचे रक्षक') संरक्षक म्हणून राईका आणि इतर पशुपालकांच्या भूमिकेची नोंद घेतली आणि संशोधन केले. ती पशुधन रक्षकांच्या हक्कांच्या संकल्पनेमागील ती एक प्रेरणादायी व्यक्ती बनली. नंतर तिने संयुक्त राष्ट्रांच्या जैविक विविधतेवरील अधिवेशनांतर्गत त्यांचे हक्क मिळविण्यासाठी पशुपालकांसाठी जैवसांस्कृतिक किंवा सामुदायिक प्रोटोकॉलचा प्रचार केला.
हनवंत सिंग राठोड यांच्यासोबत मिळून तिने लोकहित पशुपालक संस्थान नावाची एक स्वयंसेवी संस्था स्थापन केली. या संस्थेच्या मदतीने तिने भारत सरकारकडे उंट पालकांच्या मदतीसाठी आग्रही प्रतिपादन केले. याच बरोबर तिने लीग फॉर पास्टोरल पीपल्सची सह-संस्थापक म्हणून काम पाहिले.[२] रायका कुटुंबाच्या उत्पन्नात वाढ करण्यासाठी, तिने कॅमल करिश्मा हा सामाजिक उपक्रम स्थापन केला. या उपक्रमांद्वारे उंटाचे दूध आणि उंटापासूनच्या इतर उत्पादनांचे व्यापारीकरण आणि विपणन केल्या जाते.
२००२ मध्ये तिला या संस्थेच्या कार्यासाठी असोसिएट रोलेक्स पुरस्कार दिल्या गेला.[६] २०१७ मध्ये राष्ट्रपती प्रणब मुखर्जी यांनी तिला भारतातील महिलांसाठीचा सर्वोच्च पुरस्कार, नारी शक्ती पुरस्कार प्रदान केला. हा कार्यक्रम नवी दिल्लीतील राष्ट्रपती भवनात पार पडला.
रायका आणि इतर पशुपालकांकडून शिकून तिने पशुधन विकासासाठी एक नवीन चौकट विकसित केली आहे ज्याचा उद्देश शेतातील प्राण्यांना नैसर्गिक सीमेत ठेवणे आहे. याची नोंद तिने आपल्या पुस्तकांमध्ये 'लाइव्हस्टॉक फॉर अ स्मॉल प्लॅनेट' आणि 'हूफप्रिंट्स ऑन द लँड. हाऊ ट्रॅडिशनल हर्डिंग अँड ग्रेजिंग कॅन रिस्टोअर द सॉइल अँड ब्रिजिंग बॅलन्स इन द अर्थ' आणि लेखांमध्ये 'लर्निंग फ्रॉम पेस्टोरालिस्ट्स' सविस्तरपणे दिली आहे. तिच्या सहकाऱ्यांसह, ती 'क्रूरतामुक्त' पशुधनाच्या संकल्पनेला प्रोत्साहन देते आणि कॅमल करिश्मा या सामाजिक उपक्रमाद्वारे हे अंमलात आणण्याचा प्रयत्न करते.
पुस्तके
[संपादन]- Köhler-Rollefson, Ilse (1992). "The Raika Dromedary Breeders of Rajasthan: A Pastoral System in Crisis". Nomadic Peoples. 30 (30): 74–83. JSTOR 43123358.
- Köhler-Rollefson, Ilse; Mundy, Paul; Mathias, Evelyn (2001). A Field Manual of Camel Diseases : traditional and modern health care for the dromedary. London: Intermediate Technology Publications. ISBN 978-1-85339-503-1. OCLC 42875459.
- Köhler-Rollefson, Ilse (2014). Camel Karma: Twenty Years Among India's Camel Nomads. Tranquebar Press. ISBN 978-93-84030-63-6. OCLC 899261519.
- Köhler-Rollefson, Ilse (2023). Hoofprints on the land : how traditional herding and grazing can restore the soil and bring animal agriculture back in balance with the earth. White River Junction. ISBN 978-1-64502-152-0. OCLC 1351685930.
संदर्भ
[संपादन]- ^ Köhler-Rollefson, Ilse (2014). Camel Karma: Twenty Years Among India's Camel Nomads. Tranquebar Press. ISBN 978-93-84030-63-6. OCLC 899261519.
- ^ a b "Our lady of the camels - Rolex Awards". rolex.org. 2020-04-07 रोजी पाहिले.
- ^ Street, Brian V. (November 2002). Literacy and Development: Ethnographic Perspectives. Routledge. pp. 28–29. ISBN 978-1-134-56620-4.
- ^ Köhler-Rollefson, Ilse (1992). "The Raika Dromedary Breeders of Rajasthan: A Pastoral System in Crisis" (PDF). Nomadic Peoples. 30: 74–83. 2019-08-19 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 2020-04-07 रोजी पाहिले.
- ^ Ilse Kohler-Rollefson|Köhler-Rollefson, I., Bräunig, J. 1998. Anthropological Veterinary : The Need for Indigenizing the Curriculum Paper presented at the 9th AITVM Conference in Harare 14–18 September 1998
- ^ "Our lady of the camels - Rolex Awards". rolex.org.