अवसरला कन्याकुमारी

अवसराला कन्याकुमारी (जन्म: १९५१, गुंतूर, आंध्र प्रदेश) ही एक प्रसिद्ध कारनाटिक वाद्यसंगीतकार आणि व्हायोलीनवादक आहे. त्या भारतीय शास्त्रीय संगीतात, विशेषतः कारनाटिक वाद्यसंगीत (व्हायोलीन) क्षेत्रात एक अग्रणी व्यक्तिमत्त्व मानल्या जातात. २००३ मध्ये त्यांना संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार ने सन्मानित करण्यात आले, ज्यामुळे त्या या क्षेत्रातील उत्कृष्ट योगदानासाठी ओळखल्या जातात. त्या तामिळनाडू सरकारने दिलेल्या कालाइमामणि पुरस्कार आणि संगीत कलानिधी पुरस्कार या प्रतिष्ठित सन्मानांनाही लाभलेल्या पहिल्या महिला व्हायोलीनवादक आहेत.

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण

कन्याकुमारी यांचा जन्म १९५१ मध्ये गुंतूर, आंध्र प्रदेश येथे झाला. त्यांनी आपले संगीत शिक्षण प्रारंभी श्री ललिता विजयेश्वर राव यांच्या मार्गदर्शनाखाली घेतले. नंतर, त्या आंध्र विद्यापीठ मध्ये संगीत शिकल्या आणि मद्रास विद्यापीठ (आताचे चेन्नई) मधून संगीतात पदवी मिळवली. त्यांच्या शिक्षणात श्रीमती एम.एल. वासंथकुमारी यांचे मार्गदर्शनही महत्त्वपूर्ण होते, ज्या एक प्रख्यात गुरू आणि संगीतकार होत्या.

कारकीर्द

कन्याकुमारी यांनी आपल्या संगीत कारकीर्दीत कारनाटिक संगीत मध्ये व्हायोलीनच्या माध्यमातून अविश्वसनीय योगदान दिले आहे. त्या एक उत्कृष्ट एकल कलाकार आणि साथीदार (अकॉम्पॅनिस्ट) म्हणून ओळखल्या जातात. त्यांनी भारत मध्ये आणि परदेशात अनेक ठिकाणी सादरीकरणे केली असून, अनेक प्रसिद्ध कारनाटिक संगीतकारांसोबत काम केले आहे. त्यांच्या शैलीत तीन गुरूंच्या (श्री ललिता विजयेश्वर राव, श्रीमती एम.एल. वासंथकुमारी आणि श्री चंद्रशेखरन) प्रभाव दिसून येतात.

त्या केवळ एकल सादरीकरणांपुरत्या मर्यादित राहिल्या नाहीत, तर त्यांनी व्हायोलीनच्या वापरासह संगीत शिकवण्यासाठी आणि दूरस्थ शिक्षणासाठी व्हायोलीनचे धडे देणारे व्हिडिओ आणि ऑडिओ कॅसेट्स/सीडीज देखील तयार केले आहेत. त्या अनेक वाद्यवृंद (ऑर्केस्ट्रा) सादरीकरणांचे नेतृत्व देखील करतात.

पुरस्कार आणि सन्मान

कन्याकुमारी यांच्या संगीतातील योगदानाबद्दल त्यांना अनेक पुरस्कार आणि सन्मान मिळाले आहेत. २००३ मध्ये त्यांना संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार ने सन्मानित करण्यात आले. त्या तामिळनाडू सरकारने दिलेल्या कालाइमामणि पुरस्कार आणि संगीत कलानिधी पुरस्कार या प्रतिष्ठित सन्मानांनाही लाभलेल्या पहिल्या महिला व्हायोलीनवादक आहेत.

त्यांना २०१५ मध्ये पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले, जो भारत सरकारचा चौथा सर्वोच्च नागरी सन्मान आहे. या व्यतिरिक्त, त्यांना श्रीरंगम शारदा पीठमकडून अष्टानाद विदुशी आणि तामिळनाडू इयाल इशै नाटक मणरम पुरस्कारांचा समावेश आहे.

वैयक्तिक जीवन

कन्याकुमारी यांचे संपूर्ण जीवन संगीताला समर्पित आहे. त्या चेन्नई, तामिळनाडू मध्ये राहतात आणि संगीत शिक्षण, सादरीकरणे आणि नवीन संगीत प्रयोगांमध्ये सक्रिय आहेत. त्या आपल्या विद्यार्थ्यांना प्रोत्साहन देतात आणि संगीताच्या माध्यमातून समाजात सकारात्मक बदल घडवण्याचा प्रयत्न करतात.

प्रभाव आणि वारसा

कन्याकुमारी यांनी कारनाटिक संगीत मध्ये व्हायोलीनच्या वापराला एक नवीन उंची दिली आहे. त्या अनेक पिढ्यांच्या व्हायोलीनवादकांचे गुरू राहिल्या असून, त्यांच्या विद्यार्थ्यांमध्ये अनेक प्रसिद्ध संगीतकार आणि कलाकारांचा समावेश आहे. त्या संगीत शिक्षण आणि संगीताच्या प्रसारासाठी कार्यरत असून, त्यांच्या कार्यामुळे व्हायोलीन हे वाद्य कारनाटिक संगीत मध्ये अधिक लोकप्रिय झाले आहे.

बाह्य दुवे

• संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार
• द हिंदू - कन्याकुमारीचा संगीत प्रवास