अणुकेंद्र

अणुकेंद्रकात प्रोटॉन व न्यूट्रॉन हे कण असतात.(अपवाद:- हायड्रोजनच्या अणूमध्ये अणूकेंद्रकात फक्त एक प्रोटॉन असतो.) इलेक्ट्रॉन त्याच्या भोवती फिरतात. अणूचे जवळपास सर्व वस्तुमान हे त्याच्या अणूकेंद्रकात सामावलेले असते.प्रोटॉन वर धनभार असतो , तर इलेक्ट्रॉन वर ऋणभार असतो .न्यूट्रॉन वर कोणताही भर नसतो .

इतिहास

१९११ वर्षी अर्नेस्ट रदरफोर्ड यांनी थॉमसनच्या अणूच्या " प्लम पुडिंग मॉडेल " ची चाचणी घेण्याच्या प्रयत्नांमुळे केंद्रकाचा शोध लागला. वीजाणू शोध जो.जॉ. थॉमसन यांनी आधीच लावला होता. अणू विद्युतदृष्ट्या तटस्थ असतात हे जाणून, जो. जॉ. थॉमसन यांनी असा युक्तिवाद केला की धनात्मक पण देखील असला पाहिजे. थॉमसनने त्याच्या प्लम पुडिंग मॉडेलमध्ये असं सुचवलं की अणूमध्ये धनात्मक शुल्काच्या गोलामध्ये यादृच्छिकपणे विखुरलेले ऋणात्मक विजाणू असतात. अर्नेस्ट रदरफोर्डने नंतर त्यांचं संशोधन भागीदार हान्स गीगर आणि अर्नेस्ट मार्सडेन यांच्या मदतीने एक प्रयोग केला, ज्यामध्ये धातूच्या पातळ पत्र्याकडे निर्देशित अल्फा कणांचे (हेलियम केंद्रक) विक्षेपण समाविष्ट होते. त्यांनी असा युक्तिवाद केला की जर जो.जॉ. थॉमसनचे मॉडेल बरोबर असेल तर, धनात्मक अल्फा कण त्यांच्या मार्गात फार कमी विचलनासह सहजपणे वर्खामधून जातील, कारण जर ऋणात्मक आणि धनात्मक इतके जवळून मिसळले गेले की ते तटस्थ दिसावे म्हणून वर्ख विद्युतदृष्ट्या तटस्थ म्हणून काम करेल. त्याला आश्चर्य वाटले की, बरेच कण खूप मोठ्या कोनात विचलित झाले होते. अल्फा कणाचे वस्तुमान विजाणूच्या सुमारे ८००० पट असल्याने, हे स्पष्ट झाले की जर तो प्रचंड आणि वेगवान अल्फा कणांना विचलित करू शकला तर त्याच्यात खूप मजबूत बल असणं आवश्यक आहे. त्याला हे लक्षात आले की प्लम पुडिंग मॉडेल अचूक असू शकत नाही आणि अल्फा कणांचे विक्षेपण केवळ तेव्हाच स्पष्ट केले जाऊ शकते जेव्हा धनात्मक आणि ऋणात्मक शुल्क एकमेकांपासून वेगळे केले जातात आणि अणूचे वस्तुमान धनात्मक शुल्काचा एक केंद्रित बिंदू असतो. यामुळे धनात्मक शुल्क आणि वस्तुमानाच्या दाट केंद्रासह अणु अणूची कल्पना समर्थित झाली.

व्युत्पत्ती

केंद्रक हा शब्द संस्कृत केन्द्र पासुन येतं. हा शब्द प्राचीन ग्रीक पासुन येतं, 'κέντρον'. हा शब्द इंग्रजीत 'center' म्हणून पण आला.