Tagetes erecta (es); Cempōhualxōchitl (nah); Tagetes (ms); Tagetes erecta (bg); Tagetes erecta (tr); گیندائے قائمہ (ur); aksamietnica vzpriamená (sk); Tagetes erecta (oc); Seurunè (ace); Гули ҷаъфарӣ (tg); Tagetes erecta (io); Tagetes erecta (uz); Tagetes erecta (eo); aksamitník vzpřímený (cs); Tagetes erecta (an); Tagetes erecta (ext); Rose d'Inde (fr); Tagetes erecta (hr); झेंडू (mr); ଗେଣ୍ଡୁଫୁଲ (or); Tagetes erecta (pt-br); Gemitir (ban); ಚೆಂಡು ಹೂ (kn); شەسپەڕ (ckb); Tagetes erecta (en); مخملية قائمة (ar); ಶಿಂವ್ತಿ (gom); nagy büdöske (hu); Tagetes erecta (eu); Tagetes erecta (ast); Бархатцы прямостоячие (ru); Gold talsyth (cy); Аксаміткі прамастаячыя (be); جعفری گل درشت (fa); 万寿菊 (zh); センジュギク (ja); Tagetes erecta (ia); مخمليه قائمه (arz); Tagetes erecta (ie); nipaluma-wangsuci, wangsoci (szy); गेंदा (hi); isosamettikukka (fi); கட்டிக் கேந்தி (ta); Tagetes erecta (it); Kõrge peiulill (et); Tagetes erecta (nl); Tagetes erecta (ca); ಚೆಂಡ್ ಪೂ (tcy); 万寿菊 (zh-cn); Tagetes erecta (sq); Tagetes erecta (pt); Tagetes erecta (vo); Tagetes erecta (ceb); Tahi kotok (id); исправена кадифка (mk); Tagetes erecta (la); Aufrechte Studentenblume (de); ดาวเรือง (th); Tagetes erecta (ga); Tagetes erecta (war); Aksamitka wzniesiona (pl); ആഫ്രിക്കൻ ചെണ്ടുമല്ലി (ml); 萬壽菊 (zh-tw); Թավշածաղիկ ուղղաձիգ (hy); Tagetes erecta (ro); Stort sammetsblomster (sv); Tagetes erecta (uk); Tagetes erecta (gl); 천수국 (ko); Ταγέτης ο ορθοφυής (el); cúc vạn thọ (vi) especie de plantas (es); növényfaj (hu); especie de planta (ast); однолетнее декоративное растение (ru); Art der Gattung Tagetes (de); від раслін (be); միամյա բույսատեսակ (hy); вид растение (bg); planteart (da); specie de plante (ro); نوع من النباتات (arz); מין של צמח (he); speco di planto (io); druh rostliny rodu Tagetes (cs); specie di pianta della famiglia Asteraceae (it); উদ্ভিদের প্রজাতি (bn); espèce de plantes (fr); taimeliik (et); species of plant (en); loài thực vật (vi); вид рослин (uk); especie de planta (gl); Asteràcia nativa d'Amèrica Central (ca); ชนิดของพืช (th); gatunek rośliny (pl); ധാരാളം ശാഖകളോടുകൂടി വളരുന്ന ഒരു ചെണ്ടുമല്ലിയിനമാണ് ആഫ്രിക്കൻ മാരിഗോൾഡ് (ml); soort uit het geslacht Afrikaantje (nl); bitki türü (tr); spésiés tetanduran (ban); گونهای از گل جعفری (fa); 菊科万寿菊属植物 (zh); species of plant (en); نوع من النباتات (ar); lloj i bimëve (sq); Spesies tumbuhan (ms) Cempaxóchitl, Tagetes major, Cempasuchil, Cempaxochitl, Cempasúchil, Cempoal, Clemole, Tagetes ernstii, Tagetes excelsa, Tagetes heterocarpha (es); Tagetes erecta, Cempasúchil, Cempasuchil, Cempaxochitl, Zempaxuchitl (fr); Kembang emas, Kembang mas, Bung tahi ayam, Bunga tahi kotok, Marigold (ms); Tagetes erecta (de); vạn thọ (vi); Аксаміткі прамастойныя (be); Թավշածաղիկ աֆրիկյան, Թավշածաղիկ ացտեկական, Tagetes erecta (hy); 大芙蓉, 臭芙蓉, 红黄草, 孔雀草, 细叶万寿菊, 万寿菊花, 南非万寿菊, 金盞花2013 (zh); アフリカンマリーゴールド (ja); Tagetes erecta (th); aksamietnica rozložitá (sk); Tagetes erecta, Aksamitek wzniesiony, Szarańcza wzniesiona, Szarańcza wielkokwiatowa, Tagetes wzniesiony (pl); ആഫ്രിക്കൻ മാരിഗോൾഡ് (ml); groot Afrikaantje (nl); Tagetes erecta (hu); Tagetes erecta, African marigold, Aztec marigold, گینداۓ قائمہ (ur); Clavell de moro mexicà, Clavell asteca (ca); Tagetes patula (it); African marigold, Aztec mariwanol relagantus, Tagetes, Gumitir (en); جاتف, قطيفة, نوفر (ar); исправено џунџуле (mk); Бархатцы африканские, Tagetes erecta (ru)
झेंडू 'मुळस्थान:-भारतकुळ:- रोझाइंडीका'ही एक शोभेची फुले देणारी औषधी वनस्पती आहे. झेंडूची फुले बहुउपयोगी आहेत. ह्या फुलझाडाची लागवड संपूर्ण भारतात होते. झेंडूचे झाड सुमारे अर्धा ते एक मीटर उंच असते. झेंडूमध्ये पिवळा झेंडू आणि नारिंगी झेंडू हे दोन मुख्य प्रकार आहेत. झेंडूच्या काही जाती मेक्सिकोतून भारतात आल्या आहेत.
झेंडूसाठी सामान्य नावे
[संपादन]मराठी -मखमल किंवा झेंडू; इंग्रजी -मारीगोल्ड; गुजराती -गुलहिरो किंवा मखमला; हिंदी -गेंदा, गुतोरा, कालगा, मखमली; संस्कृत स्थूलपुष्प,संदू, झंडु; शास्त्रीय नाव -Tagetes erecta
- आफ्रिकन झेंडू - या प्रकारातील झेंडूची झुडपे उंच वाढतात. झुडूप काटक असते. पावसाळी हंगामात झुडपे १०० सें.मी. ते १५० सें.मी.पर्यंत उंच वाढतात. फुलांचा रंग पिवळा, फिकट पिवळा, नारंगी असतो.या प्रकारात कंकर जॅक, अलास्का, ऑरेंज ट्रेझन्ट, आफ्रिकन डबल मिक्स आणि भारतीय पुसा नारंगी गेंदा, पुसा बसंती गेंदा.या उपजाती आहेत.
- फ्रेंच झेंडू - या प्रकारातील झेंडूची झुडपे उंचीला कमी असतात व झुडपासारखी वाढतात. झुडपाची उंची ३० ते ४० सें.मी. असते. फुलांचा आकार लहान-मध्यम असून, अनेक रंगांची फुले असतात. या प्रकारातील जाती कुंडीत, बागेत, रस्त्याच्या दुतर्फा तसेच फुलांचा गालिचा तयार करण्यासाठी, हिरवळीच्या कडा सुशोभीकरणासाठी लावतात. स्प्रे, लेमन ड्रॉप्स, फ्रेंच डबल मिक्स आणि भारतीय पुसा अर्पिता ह्या उपजाती आहेत. संकरित झेंडूच्या पिटाइट, जिप्सी, रेड हेड, इंका ऑरेंज आणि इंका यलो ह्या जाती आहेत.
या फुलझाडाची लागवड भारतभर केली जाते. दसऱ्याच्या दिवशी झेंडूच्या फुलांच्या माळा, दरवाज्याला आणि वाहनांना घालण्याची प्रथा महाराष्ट्रात आहे. नवरात्रामधल्या सातव्या दिवशी देवीला झेंडूच्या फुलांच्या माळा घालतात.
झेंडूची फुले चवीला तिखट, कडू आणि तुरट असतात. ती अपस्मार आकडीत उपयोगी आहेत. झेंडूची पाने मुळव्याध, मूत्रपिंडाची दुखणी आणि स्नायूंच्या दुखण्यावर गुणकारी आहेत. फुलांचा रस कानदुखी असल्यास कानात टाकतात. पाने केसतूट आणि कानपुळीत लावण्यासाठी वापरतात.
झेंडूची लाल फुले
जिलेटिन पेपराची झेंडूची फुले
झेंडूचे हार
सातारा येथील बाजारात विक्रीस आलेली झेंडूची फुले
