निराशा (मानसिक आजार)

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

साचा:Pp-semi

साचा:Use American English

बायपोलर डिसऑर्डर
इतर नावे बायपोलरचा परिणाम झालेला विकार, बायपोलर आजार, खुळे नैराश्य, खुळ्या नैराश्याचा विकार, खुळ्या-नैराश्याचा आजार,[१] खुळ्या-नैराश्याची मानसिकता, चक्रिय वेडेपणा,[१] बायपोलर डिसऑर्डर[२]
बायपोलर डिसऑर्डर नैराश्य आणि खूळाच्या प्रकरणांद्वारे दर्शविले जाते.
लक्षणे नैराश्य आणि उच्चतम मनस्थितीयांचे कालावधी[३][४]
गुंतागुंत आत्महत्या, स्वयं-इजा[३]
सामान्य प्रारंभ 25 वर्षे वयाचे[३]
प्रकार बायपोलर I विकार, बायपोलर II विकार, इतर[४]
कारणे पर्यावरणीय आणि अनुवांशिकता[३]
जोखिम घटक कुटुंबाचा इतिहास, बालशोषण, दीर्घ-मुदत तणाव[३]
विभेदक निदान क्रियाशीलतेमधील कमी लक्ष असण्याचा विकार, व्यक्तिमत्वाचे विकार, स्किझोफ्रेनिया, पदार्थ वापरण्याचा विकार[३]
उपचार मानसोपचार, औषधोपचार[३]
औषधोपचार लिथियम, मानसोपचारविरोधक, आळसविरोधक[३]
वारंवारता 1-3%[३][५]

बायपोलर डिसऑर्डर, हा पूर्वी मानसिक नैराश्यम्हणून ओळखला जात आहे, जो एक मानसिक विकार आहे ज्यामुळे नैराश्य कालावधी येतात आणि असाधारणतेचे कालावधी उच्चतम मनस्थितीयेते.[३][४][६] उच्चतम मनस्थिती ही महत्त्वाची असते आणि त्याच्या तीव्रतेवर, खूळ किंवा खुळेपणाअवलंबून असतो, किंवा मानसिकतेच्या लक्षणांवर अवलंबून असतो.[३] खुळेपणाच्या दरम्यान, व्यक्ती वागते किंवा असाधारणपणे उत्साही, आनंदी किंवा चिडचिडेपणा अनुभवते.[३] बरेचदा परिणामांकडे दुर्लक्ष करून व्यक्ती खराब विचार करून निर्णय घेतात.[४] खुळेपणाच्या टप्प्यात झोपण्याची गरज सहसा कमी होते.[४] निराशेच्या कालावधीत, रडणे, जीवनाकडे बघण्याचा नकारात्मक दृष्टिकोन, आणि इतरांकडे चुकीच्या नजरेने होऊ शकते.[३] आजारी असलेल्या अशा लोकांमध्ये आत्महत्येचा धोका 20 वर्षांमध्ये 6 टक्के पेक्षा खूप जास्त, तर स्वयं-इजा 30– मध्ये 40 टक्के घडते.[३] इतर मानसिक आरोग्य समस्या जसे की चिंतातुरता विकार आणि पदार्थाच्या वापराचा विकार या सामान्यपणे बायपोलर डिसऑर्डराशी संबंधित असतात.[३]

कारणे स्पष्टपणे समजू शकत नाहीत, परंतु पर्यावरणीय आणि अनुवांशिकता हे दोन्हीही घटक भूमिका बजावतात.[३] छोट्या प्रभावाच्या अनेक जीन्समध्ये धोका निर्माण होतो.[३][७] पर्यावरणीय जोखीम घटकांमध्ये बालशोषण आणि दीर्घ-कालीन तणावयांच्या इतिहासाचा समावेश होतो.[३] जोखमींपैकी सुमारे 85% अनुवांशिकतेच्या कारणानेअसल्याचे दिसते.[८] या स्थितीचे कमीतकमी एक खुळेपणाचे प्रकरण हे नैराश्याचे प्रकरण किंवा त्याशिवाय असेल तर बायपोलर I विकार आणि जर कमीतकमी एक अतिखुळेपणाचे प्रकरण (परंतु खुळेपणाचे प्रकरण नसेल) आणि एक मुख्य नैराश्याचे प्रकरण असेल तर बायपोलर II विकार असे वर्गीकरण केले आहे.[४] दीर्घ काळातील कमी तीव्रतेची लक्षणे असलेल्यांमध्ये सायक्लोथिमिया विकार स्थितीचे निदान केले जाऊ शकते.[४] लक्षणे जर औषधे किंवा वैद्यकीय समस्यांमुळे असतील तर ती स्वतंत्रपणे वर्गीकृत केली गेली आहेत.[४] यासारख्याच असलेल्या इतर स्थितींमध्ये क्रियाशीलतेमधील कमी लक्ष असण्याचा विकार, व्यक्तिमत्त्वाचा विकार, स्किझोफ्रेनिया आणि पदार्थांच्या वापराचा विकार तसेच अनेक वैद्यकीय स्थितींचा समावेश होतो.[३] निदानकरण्यासाठीवैद्यकीय चाचणीकरणे आवश्यक नसली, तरीही इतर समस्या घालवण्यासाठी रक्त चाचण्या किंवा मेडिकल इमेजिंग केले जाऊ शकते.[९]

उपचारांमध्ये सामान्यत: मानसोपचार तसेच औषधोपचार जसे की मनस्थिती स्थिर करणे आणि मानसोपचारविरोधकसमाविष्ट असतात.[३] मनस्थिती स्थिर करण्यासाठी सामान्यतः वापरल्या गेलेल्या उदाहरणांमध्ये लिथियम आणि विविध आळसविरोधकयांचा समावेश होतो.[३] एखादी व्यक्ती स्वतःला किंवा इतरांना जोखीम वाटत असेल परंतु उपचार नाकारत असेल तर रुग्णालयात अनैच्छिक उपचार घेणे गरजेचे असू शकते.[३] वागणुकीची तीव्र समस्या जसे की वळवळ किंवा लढाऊपणा, अल्प मुदतीच्या मानसोपचारविरोधकासह किंवा बेन्झोडियाझेपाइन्ससह व्यवस्थापित केली जाऊ शकते.[३] खुळेपणाच्या कालावधीमध्ये, निराशा अवरोधक थांबले पाहिजे अशी शिफारस केली जाते.[३] निराशा अवरोधक नैराश्याच्या कालावधीत वापरले, तर ते मनस्थिती स्थिर करण्यासाठी वापरले पाहिजे. [३] इलेक्ट्रोकोनव्हलसिव्ह चिकित्सा (ईसीटी), जिचा खूप चांगला अभ्यास केला जात नसेल तर अशा लोकांसाठी प्रयत्न केला जाऊ शकतो जे इतर उपचारांना प्रतिसाद देत नाहीत.[३][१०] जर उपचार थांबवले, तर ते हळूहळू केले जावेत अशी शिफारस केली जाते.[३] बऱ्याच व्यक्तींना आजारपणामुळे आर्थिक, सामाजिक किंवा कार्या-संबंधित समस्या आहेत.[३] या अडचणी सरासरी एका तिमाहीत एक तृतीयांश वेळा होतात.[३] खराब जीवनशैलीच्या निवडीने आणि औषधोपचारांच्या आनुषंगिक परिणामांमुळे, हृदय रोग नैसर्गिक कारणामुळे मृत्यूची जोखीम सामान्य लोकसंख्येपेक्षा दुप्पट आहे.[३]

बायपोलर डिसऑर्डर जगातील अंदाजे 1% लोकसंख्येवर परिणाम करते.[११] युनायटेड स्टेट्समध्ये, सुमारे 3% लोक त्यांच्या जीवनात कोणत्यातरी वेळी परिणाम झालेले असल्याचा अंदाज आहे; हे दर स्त्री आणि पुरुष यांच्यामध्ये सारखेच असल्याचे दिसते.[१२][५] लक्षणे सुरू होण्याचे सर्वात सामान्य वय 25 हे आहे.[३] 1991 मध्ये यूनायटेड स्टेट्ससाठी विकारांवरील आर्थिक खर्चाचा अंदाज $45 अब्ज इतका होता.[१३] यापैकी मोठ्या हिश्श्याचा अंदाज हा दरवर्षी 50 बुडालेल्या कामाच्या दिवसांशी संबंधित होता.[१३] बायपोलर विकार असलेल्या लोकांना नेहमी सामाजिक कलंकाच्या समस्यांना तोंड द्यावे लागते.[३]


See also[संपादन]

Notes[संपादन]

  1. ^ a b Edward Shorter (2005). A Historical Dictionary of Psychiatry. New York: Oxford University Press. pp. 165–166. ISBN 978-0-19-517668-1.
  2. ^ Coyle, Nessa; Paice, Judith A. (2015). Oxford Textbook of Palliative Nursing (इंग्रजी भाषेत). Oxford University Press, Incorporated. p. 623. ISBN 9780199332342. Archived from the original on सप्टेंबर 8, 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य)
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af Anderson IM, Haddad PM, Scott J (डिसेंबर 27, 2012). "Bipolar disorder". BMJ (Clinical research ed.). 345: e8508. doi:10.1136/bmj.e8508. PMID 23271744.
  4. ^ a b c d e f g h American Psychiatry Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing. pp. 123–154. ISBN 0-89042-555-8.
  5. ^ a b Schmitt A, Malchow B, Hasan A, Falkai P (फेब्रुवारी 2014). "The impact of environmental factors in severe psychiatric disorders". Front Neurosci. 8 (19). doi:10.3389/fnins.2014.00019. PMC 3920481. PMID 24574956.
  6. ^ "DSM IV Criteria for Manic Episode". Archived from the original on जुलै 31, 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य)
  7. ^ Goodwin, Guy M. "Bipolar disorder". Medicine. 40 (11): 596–598. doi:10.1016/j.mpmed.2012.08.011.
  8. ^ Charney, Alexander; Sklar, Pamela (2018). "Genetics of Schizophrenia and Bipolar Disorder". In Charney, Dennis; Nestler, Eric; Sklar, Pamela; Buxbaum, Joseph (eds.). Charney & Nestler's Neurobiology of Mental Illness (5th ed.). New York: Oxford University Press. p. 162.
  9. ^ NIMH (एप्रिल 2016). "Bipolar Disorder". National Institutes of Health. Archived from the original on जुलै 27, 2016. ऑगस्ट 13, 2016 रोजी पाहिले. Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य)
  10. ^ Versiani, Marcio; Cheniaux, Elie; Landeira-Fernandez, J. "Efficacy and Safety of Electroconvulsive Therapy in the Treatment of Bipolar Disorder". The Journal of ECT. 27 (2): 153–164. doi:10.1097/yct.0b013e3181e6332e. PMID 20562714.
  11. ^ Grande, I; Berk, M; Birmaher, B; Vieta, E (एप्रिल 2016). "Bipolar disorder". Lancet (Review). 387 (10027): 1561–72. doi:10.1016/S0140-6736(15)00241-X. PMID 26388529.
  12. ^ Diflorio, A; Jones, I (2010). "Is sex important? Gender differences in bipolar disorder". International Review of Psychiatry (Abingdon, England). 22 (5): 437–52. doi:10.3109/09540261.2010.514601. PMID 21047158.
  13. ^ a b Hirschfeld, RM; Vornik, LA (जून 2005). "Bipolar disorder–costs and comorbidity". The American journal of managed care. 11 (3 Suppl): S85–90. PMID 16097719.
References

Further reading[संपादन]

साचा:Library resources box

  • Healy, David (2011). Mania: A Short History of Bipolar Disorder. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-1-4214-0397-7.
  • Mondimore, Francis Mark (2014). Bipolar Disorder: A Guide for Patients and Families (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-1-4214-1206-1.
  • Yatham, Lakshmi (2010). Bipolar Disorder. New York: Wiley. ISBN 978-0-470-72198-8.

External links[संपादन]

साचा:Medical condition classification and resources

साचा:Mental and behavioral disorders साचा:Mood disorders