विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
रायगड किल्ला - हिंदवी स्वराज्याची राजधानी १६७४ ते १६८९महाराष्ट्रातील जवळपास ४०० हून अधिक किल्ल्यांची यादी खाली दिली आहे. बऱ्याच किल्ल्यांना एकापेक्षा अधिक नावाने ओळखले जाते. काही किल्ल्यांचे इतिहासात वेगळ्या नावाने संदर्भ आहेत, पण आता त्यांना त्या नावाने ओळखले जात नाही. बऱ्याच किल्ल्यांचे ऐतिहासिक संदर्भ तर आढळतात पण त्यांच्या खुणा ह्या पूर्णपणे नष्ट झाल्या आहेत, तर बरेच किल्ले हे नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत. महाराष्ट्रात वनदुर्ग, जलदुर्ग, भुईकोट व गिरिदुर्ग या प्रकारचे किल्ले आहेत.[१] [२]
किल्ल्यांची यादी [ संपादन ] टीप : जिल्ह्याच्या नावापुढे अनुक्रमे जिल्हातील किल्ल्यांची यादी आहे. या किल्ल्यांशिवाय आणखीही काही लहान किल्ले असू शकतात.
नाशिक विभाग [ संपादन ] मराठवाडा(छत्रपती संभाजीनगर विभाग) [ संपादन ] विदर्भ (अमरावती विभाग) [ संपादन ] विदर्भ (नागपूर विभाग) [ संपादन ] यादीत समावेश नसलेले किल्ले [ संपादन ] सीमेलगत असलेले किल्ले [ संपादन ] ही किल्ले महाराष्ट्र राज्यात येत नाहीत परंतु महाराष्ट्राच्या सीमेपासून खूप जवळ आहेत.
इंद्रगड - गुजरात उंबरगांव - गुजरातसंजाण - गुजरातसध्या अस्तित्वात नसलेले किल्ले [ संपादन ] रिवा - मुंबई
चिमूर - चंद्रपूर
नांदोस - मालवण तालुका, सिंधुदुर्ग [४६] [१९]
कोटकामते - देवगड तालुका, सिंधुदुर्ग [४७] [१९]
कुडाळचा किल्ला - कुडाळ तालुका, सिंधुदुर्ग [४८] [१९]
आवाडे कोट/ आवर किल्ला - दोडामार्ग तालुका, सिंधुदुर्ग [४९] [१९]
मणेरी किल्ला - दोडामार्ग तालुका, सिंधुदुर्ग [१९]
माणिकदुर्ग - चिपळूण तालुका, रत्‍नागिरी [५०] [५१]
किल्ले नवते/ गुढे - चिपळूण तालुका, रत्‍नागिरी [५२]
नळदुर्ग - नारिवली, मुरबाड तालुका, ठाणे [५३]
ठाण्याचा किल्ला - ठाणे तालुका, ठाणे [५४]
पारसिक - मुंब्रा, ठाणे [५५]
दांडा किल्ला - पालघर तालुका, पालघर [५६] हे सुद्धा पहा [ संपादन ]
^ मांडे, प्रमोद. गड किल्ले महाराष्ट्राचे . मराठीदेशा फौंडेशन, कोल्हापूर. ^ चिले, भगवान. दुर्गम दुर्ग . शिवस्पर्श प्रकाशन कोल्हापूर. ^ पाटील, नि. रा. (२०१३). किल्ले महाराष्ट्र - कोकण विभाग . सुमेरू प्रकाशन. ^ Maharashtra, Discover (2020-08-02). "%%title%% %%sep%% %%sitename%% | केळवे चा समुद्रकिनारा" . Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले . ^ Maharashtra, Discover (2020-08-01). "केळवे पाणकोट | Kelve Pankot" . Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले . ^ Gaikwad, Priyanka. "लढाई मनोरच्यालढाई मनोरच्या किल्ल्याची |" (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले . [permanent dead link ^ Maharashtra, Discover (2020-06-09). "किल्ले जीवधन | Fort Jivdhan" . Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले . ^ trainee. "विस्मृतीतील गौरवशाली मांडवी |" (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on 2022-06-19. 2022-06-19 रोजी पाहिले . ^ जोशी, सचिन. रायगड जिल्ह्याचे दुर्गवैभव . बुकमार्क पब्लिकेशन्स. ^ "आगरकोट" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-16 रोजी पाहिले .^ "कोकणदिवा" . Loksatta . 2022-06-16 रोजी पाहिले .^ "Dasgaon Fort, Raigad District, Sahyadri,Shivaji,Trekking,Marathi,Maharastra" . trekshitiz.com . 2022-06-16 रोजी पाहिले .^ "DAULATGAD" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-16 रोजी पाहिले .^ जोशी, सचिन. रत्‍नागिरी जिल्ह्याची दुर्गजिज्ञासा . बुकमार्क पब्लिकेशन्स. ^ "पद्मनाभदुर्ग (Padmanabhdurg)" . मराठी विश्वकोश . 2020-08-14. 2022-06-13 रोजी पाहिले .^ "पालगड (Palgad)" . मराठी विश्वकोश . 2020-08-14. 2022-06-13 रोजी पाहिले .^ "कासारदुर्ग (Kasardurg)" . मराठी विश्वकोश . 2020-12-14. 2022-06-13 रोजी पाहिले .^ a b "ऐतिहासिक गढी मोजतेय अखेरच्या घटका" . eSakal - Marathi Newspaper . 2022-06-13 रोजी पाहिले .^ a b c d e f जोशी, सचिन. सिंधुदुर्ग जिल्ह्याचा दुर्गवेध . बुकमार्क पब्लिकेशन्स. ^ अक्कलकोट, सतीश (२०१२). गड-किल्ले सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील . सह्याद्री प्रकाशन. ^ "मनोहरगड किल्ला | सिंधुदुर्ग | India" . 2022-06-13 रोजी पाहिले .^ durgbharari (2020-10-12). "SONGAD-GHOTGE" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले . ^ durgbharari (2020-08-07). "बांदा" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले . ^ durgbharari (2020-11-23). "SAWANTWADI" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले . ^ durgbharari (2020-09-05). "हनुमंतगड-सिंधुदुर्ग" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले . ^ Maharashtra, Discover (2020-07-01). "राजदेहेर उर्फ ढेरी किल्ला" . Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-10 रोजी पाहिले . ^ तापकीर, संदीप. महाराष्ट्राची दुर्गपंढरी नाशिक जिल्ह्यातील किल्ले . विश्वकर्मा प्रकाशन. ^ "किल्ले कंडाळा" . Maharashtra Times . 2022-06-10 रोजी पाहिले .^ "किल्ले मोहनदर" . Loksatta . 2022-06-10 रोजी पाहिले .^ "ब्रम्हगिरी/त्र्यंबकगड आणि थरारक वाटेचा दुर्गभांडार" . ब्रम्हगिरी/त्र्यंबकगड आणि थरारक वाटेचा दुर्गभांडार . 2022-06-10 रोजी पाहिले .^ Maharashtra, Discover (2021-08-18). "%%title%% %%sep%% %%sitename%% | Bahula Fort, Nashik" . Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-10 रोजी पाहिले . ^ Maharashtra, Discover (2020-05-01). "औंढा किल्ला | Aundha Fort" . Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-10 रोजी पाहिले . ^ "कोथळ्याचा भैरवगड / बहिरोबागड / कोथळे किल्ला / Bhairavgad / Kothale fort" . 2022-05-31 रोजी पाहिले .^ https://www.maharashtratourism.gov.in/treasures/forts ^ "All forts in Maharashtra" .^ "पळशीचा भुईकोट किल्ला/ पळशीची गढी/ पळशीकर वाडा (Palashi Fort)" . 2022-05-31 रोजी पाहिले .^ author/lokmat-news-network (2021-08-22). "एक दिवसाच्या पर्यटनासाठीचे आकर्षण मांजरसुंबा गड" . Lokmat . 2022-05-31 रोजी पाहिले . ^ तापकीर, संदीप (२०१२). महाराजांच्या जहागिरीतून... पुणे जिल्ह्यातील २९ किल्ले . पुणे: गरुडझेप प्रकाशन. ^ "उत्तुंग 'तुंग'!" . Loksatta . 2022-06-14 रोजी पाहिले .^ Codingest (2020-12-07). "पौड खोऱ्यातील कोरीगड" . Marathi Buzz (इंग्रजी भाषेत). 2022-05-31 रोजी पाहिले . ^ "किल्ले साळवणचा इतिहास होणार प्रकाशित" .^ https://durgbharari.in/mastgad/ ^ a b चितळे, श्रीपाद. विदर्भातील किल्ले . श्री मंगेश प्रकाशन (नागपूर). ^ "वैभवशाली खुणांचे ऐतिहासिक भद्रावती" . Maharashtra Times . 2022-06-01 रोजी पाहिले .^ author/admin (2016-02-25). "बल्लारपुरातील ऐतिहासिक किल्ल्याच्या महत्त्वात आता शिवजयंतीची भर !" . Lokmat . 2022-06-01 रोजी पाहिले . ^ durgbharari (2020-10-02). "नांदोस" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले . ^ durgbharari (2020-09-10). "कोटकामते" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले . ^ durgbharari (2020-09-10). "कुडाळ" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले . ^ durgbharari (2020-08-01). "आवाडे कोट" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले . ^ Maharashtra, Discover (2020-03-08). "माणिकदुर्ग" . Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-14 रोजी पाहिले . ^ "माणिकदुर्ग (Manikdurg)" . मराठी विश्वकोश . 2020-10-26. 2022-06-14 रोजी पाहिले .^ "नवतेदुर्ग (गुढेदुर्ग) (Navatedurg) (Gudhedurg)" . मराठी विश्वकोश . 2020-12-07. 2022-06-14 रोजी पाहिले .^ "NALDURG-THANE" . Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले .^ "vikaspedia Domains" . mr.vikaspedia.in . 2022-06-19 रोजी पाहिले .^ "पारसिक किल्ल्याचे रहस्य" . Maharashtra Times . 2022-06-19 रोजी पाहिले .^ trainee. "दांडा कोट |" (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on 2022-06-19. 2022-06-19 रोजी पाहिले .
महाराष्ट्रातील किल्ले (विभागवार)
बागलाण
धुळे
वणी - सातमाळा
मनमाड
अजिंठा
नाशिक - त्र्यंबक रांग
जुन्नर
भिमाशंकर
लोणावळा
पुणे - (मुठा-गुंजवणे-काळ खोरे)
भोर - (भोर-महाबळेश्वर-शिवथर)
महाबळेश्वर - (कोयना-जगबुडी खोरे)
सातारा - (वाई-सातारा-फलटण)
कराड
कोयनानगर
कोल्हापूर - पन्हाळ
कोल्हापूर(दक्षिण)
पालघर
शहापूर
कर्जत - पनवेल
रोहा - (कुंडलिका खोरे)
मंडणगड
उत्तर कोकण
दक्षिण कोकण
