देवकी

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

देवकी ही महाराज वसुदेव यांची पत्नी तथा बलराम आणि भगवान श्रीकृष्णाची जन्मदात्री माता होती. देवकी ही माता अदितीचा अवतार होती असे मानले जाते.[१][२]

हिंदू परंपरेतील एक पात्र आहे, जे कृष्णाची माता म्हणून प्रसिद्ध आहे[३].ती यदु वंशाचा राजा देवपा किंवा देवकाच्या सात मुलींपैकी एक असून तिला चार भाऊ होते.[४] ती वसुदेवाच्या पत्नींपैकी एक आहे.[५]तिचा चुलत भाऊ कंस होता, जो मथुरेचा राजा होता, जो एक क्रूर जुलमी होता, ज्याला नारदांनी सांगितले होते की तो त्याच्या मागील जन्मात विष्णूने मारलेला राक्षस होता, त्याने त्याच्या दुष्टपणाला अधिकच वाढवले.[६] प्रचलित परंपरेनुसार, देवकी ही अदितीचा अवतार मानला जातो, जो दक्षाची कन्या आणि कश्यपाची पत्नी होती.[७][८]

देवकी
कृष्ण आणि बलराम आपल्या जन्मदात्याना भेटतात तो प्रसंग (चित्रकार राजा रविवर्मा)
Consort वसुदेव
Parents देवक
Children बलराम, कृष्ण
Texts भागवत, महाभारत

महाभारतानुसार देवकी आणि वसुदेव यांच्या विवाह प्रसंगी एक आकाशवाणी झाली. त्या आकाशवाणी नुसार वसुदेव-देवकीचा आठवा मुलगा हा कंसाच्या मृत्यूस कारणीभूत ठरणार होता. यामुळे रागाच्या भरात कंसाने नवविवाहित वसुदेव-देवकी यांना कैदेत टाकले. आणि त्यांच्या एक एक मुलाची जन्मतःच हत्या केली.[९][१०][११]

तुरुंगवास[संपादन]

देवकी आणि वसुदेव यांना जुलमीच्या मनात रुजलेल्या विडंबनामुळे कंसाने कैद केले होते. तिची सहा मुले मारली गेली, तर सातवा बलराम दैवी इच्छेने वसुदेवाच्या इतर पत्नींपैकी एक असलेल्या रोहिणीच्या गर्भाशयात हस्तांतरित झाल्यानंतर जिवंत राहिला.[१२][८]

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ "XIV". The Vishnu Purana: Book IV. Sacred-texts.com. p. 435.
  2. ^ "XV". The Vishnu Purana: Book IV. p. 438.
  3. ^ "The Vishnu Purana: Book IV: Chapter XV". www.sacred-texts.com. 2022-08-12 रोजी पाहिले.
  4. ^ Mani, Vettam (2015-01-01). Puranic Encyclopedia: A Comprehensive Work with Special Reference to the Epic and Puranic Literature (इंग्रजी भाषेत). Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0597-2.
  5. ^ "The Vishnu Purana: Book IV: Chapter XIV". www.sacred-texts.com. 2022-08-12 रोजी पाहिले.
  6. ^ Knapp, Stephen (2005). The Heart of Hinduism: The Eastern Path to Freedom, Empowerment And Illumination (इंग्रजी भाषेत). iUniverse. ISBN 978-0-595-35075-9.
  7. ^ Mani, Vettam (2015-01-01). Puranic Encyclopedia: A Comprehensive Work with Special Reference to the Epic and Puranic Literature (इंग्रजी भाषेत). Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0597-2.
  8. ^ a b "Devaki". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2022-08-07.
  9. ^ "1". Srimad Bhagavatam: Canto 10. Bhagavata.org.
  10. ^ "1". Srimad Bhagavatam: Canto 10. Bhagavata.org.
  11. ^ "1". Srimad Bhagavatam: Canto 10. Bhagavata.org.
  12. ^ "श्रीमद् भागवत पुराण - दशमः स्कंधः - द्वितीयोऽध्यायः". satsangdhara.net. 2022-08-12 रोजी पाहिले.