अंजीर

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
Ficus carica (es); Fíkjutré (is); Легъуи (os); اينځر (ps); انجیر (pnb); انجیر (ur); Figovník obyčajný (sk); Інжир (uk); Injir (tk); 无花果 (zh-cn); Figu (sc); Anjir (uz); ডিমৰু (as); fíkovník smokvoň (cs); Smokva (bs); Ficus carica (ext); Ficus carica (fr); Obična smokva (hr); अंजीर (mr); смоква (sr); Fig (lb); fikentre (nb); Tin (su); 無花果 (lzh); تين شائع (ar); Инжир (koi); ကတွတ်ပင် (my); 無花果 (yue); Анжыр (ky); Vù-fâ-kó (hak); Ficus carica (ast); figuera (ca); Инжир (ba); Ffigysbren (cy); fige (ga); انجیر (fa); 無花果 (zh); Almindelig figen (da); ლეღვი (ka); イチジク (ja); Fichiero (ia); تين برشومى (arz); Ficus carica (la); प्लाक्षफलम् (sa); अंजीर (hi); 无花果 (wuu); Aitoviikuna (fi); Fikî ordinaire (wa); Инжир (mrj); الكرموس (ary); смакоўніца (be-tarask); ficu (scn); มะเดื่อ (th); Smokva (sh); Figaro (vec); མེ་ཏོག་མེད་པའི་ཤིང་ཏོག (bo); Ficu (co); Hicoxcuahuitl (nah); смокиня (bg); Smochin (ro); Fìguere (nap); Fiki kai (to); Aviavy (mg); Fikon (sv); ಅರ್ತಿ (tcy); Анҷир (tg); Figo (io); 무화과나무 (ko); Vera figo (eo); Fig (gv); আঞ্জির (bn); Ù-huă-guō (cdo); Woh Tin (jv); Инжир (cv); ވައްތީނި (dv); Azar (shi); פייג (yi); Prawy figowc (hsb); Ficus carica (vi); Инжир (kv); Vīģeskoks (lv); Инжир (inh); Ficus carica (pt-br); common feg (sco); fikentre (nn); ಅಂಜೂರ (kn); Figi (ln); كرموس (aeb-arab); közönséges füge (hu); અંજીર (gu); Pikondo (eu); Сѷкоморїꙗ (cu); инжир (ru); Igu (qu); Echte Feige (de); Інжыр (be); Figâr (fur); அத்தி (ta); Harilik viigipuu (et); అంజూరం (te); figowiec pospolity (pl); İncir (tr); Ficus carica (pms); ਅੰਜੀਰ (pa); Ficus carica (ie); תאנה (he); vijgenboom (nl); ተራ በለስ (am); Інжір (kk); ᱞᱚᱣᱟ (sat); ܬܐܢܬܐ (arc); Echt Fiig (frr); Tin (id); Fiku (sq); Ficus carica (ceb); Ficus carica (it); Vóhkooheme (chy); Инжир (udm); Skiautėtalapis fikusas (lt); Инжир (lbe); թուզ (hy); ھەنجیر (ckb); Ахъо (kbd); 無花果 (zh-tw); Fig (yo); عادی انجیر (azb); Figueira-comum (pt); Ficus carica (vo); ლუღი (xmf); Ficus carica (an); Xël (wo); navadni smokvovec (sl); Igos (tl); Смоква (mk); Figuièra (oc); Ficus carica (war); Mtini (sw); അത്തി (ml); Agrur (kab); Adi əncir (az); İncil (diq); انجير (sd); Ficus carica (en); Figueira (gl); Թուզ (hyw); Συκιά (el); ئەنجۈر (ug) Árbol de gran tamaño que da frutos llamados higos en dos estaciones primavera y otoño (es); növényfaj (hu); especie de planta (ast); вид растений (ru); туттар ғаиләһе фикус ырыуына ҡараған япраҡ ҡойоусы субтропик үҫемлек. (ba); Art der Gattung Feigen (Ficus) (de); від раслін (be); բույսերի տեսակ (hy); вид растение (bg); specie de plante (ro); バラ目クワ科の植物、およびその果実 (ja); växtart (sv); מין של עץ (he); speco di planto (io); putkilokasvilaji (fi); druh rostliny (cs); specie di pianta della famiglia Moraceae (it); উদ্ভিদের প্রজাতি (bn); figuier comestible, un arbre fruitier de la famille des Moracées (fr); taimeliik (et); झाडाची एक जात (mr); specia di àrvulu (scn); loài thực vật (vi); augu suga (lv); vrsta rastlin iz rodu Ficus (smokvovec) (sl); especie de planta (gl); گونه‌ای از فیکوس (fa); پھولدار پودوں کی انواع جو عام انجیر کے نام سے مشہور ہیں۔ (ur); Pflanzenart aus der Gattung vun de Figen (Ficus) (lb); gatunek rośliny (pl); від расьлінаў (be-tarask); ficus carica, een plant uit de moerbeifamilie (Moraceae) (nl); espècie de planta (ca); вид рослин (uk); 桑科榕属的一种植物 (zh); انځر (ps); species of plant (en); نوع من النباتات (ar); lloj i bimëve (sq); ਪੋਦੇ ਦੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ (pa) Higuera, Ashuatta (es); Fíkja (is); Легъуибæлас, Инжир, Ficus carica (os); Ficus carica, Смокини (bg); Ficus carica (tr); Ficus carica (to); Ficus carica, Fikonträd (sv); Фіга, Ficus carica, Фігове дерево, Смоква (uk); Anjirgul (uz); Ficus carica, Vlašský stromek (cs); Smokve (bs); Figuera (an); Ficus carica (udm); Ficus carica (hr); फायकस कॅरिका (mr); Smokwica (hsb); sung ngọt (vi); Ficus carica (kv); Vīģes koks, Vīģes, Ficus carica, Vīģe (lv); Смокве, Ficus carica (sr); Ficus carica (lb); Ficus carica (nb); Ficus carica (az); هەنجیر (ckb); common fig, fig plant, fig (en); حماط, تين, التين, شجرة التين (ar); Ficus carica (koi); Ficus carica, fügefa (hu); Ficus carica (eu); Figal (ast); Фикус карика, Фиговое дерево, Фига, Смоковница, Фиговые деревья, Винная ягода, Фиги, Ficus carica, Инжир обыкновенный, Смирнская ягода, Смоква, Викус колхидский, Инжир колхидский, Дерево винноягодное, Дерево десносмоковное, Фикус карийский, Фикус гирканский, Смоковница гирканская (ru); Igu k'aspi, Igu kaspi, Ficus carica, Higuera, Higo (qu); Ficus carica, Feige, Asvatha, Feigenbaum (de); вінная ягада, смакоўніца, фігавае дрэва (be); 阿驵, 優曇缽, 底珍樹, 無花果樹, 阿駔, 映日果, 無花菓, 底珍, 无花果, 无花果叶, 无花果根, 一种维管植物 (zh); Ficus carica (ka); いちじく, ムカカヨウ, ムカカ, 映日果, 無花果, 無花果葉 (ja); דבלה, פיקוס התאנה (he); అంజూరము, మంచి మేడి (te); Ficus carica (fi); Ficus carica (mrj); அத்திப்பழம், அத்திமரம் (ta); Fichi, Ficoraccia, Fico secco, Caprifico, Fico (it); Ficus carica (et); Ficus carica (ln); Συκέα (el); ficara (scn); Figo, Figueira comum, Figueira da Europa, Ficus carica, Figueira-da-europa (pt); Ficus carica, Billey figgagh (gv); Tiin, Fig (id); མེ་ཏོག་མེད་པའི་ཤིང་འབྲས་ (bo); Ficus carica (lbe); Ficus carica, smokva, figovec, figa (sl); Igos na karaniwan, Pangkaraniwang igos, F carica, Common ficus, Igos na pangkaraniwan, Higera, Common fig, Fig, Higuera, Common fig tree, Karaniwang igos, Igera, F. carica, Ficus carica, Figs (tl); มะเดื่อญี่ปุ่น, โอ๊ก, Ficus carica, Figus, Figs (th); Figuièr, Figier, Figuier, Figuiera, Figiera, Figèir, Figèira, Ficus carica, Higuèr (oc); Ficus carica, Fic, Fiâr (fur); Tini (sw); Common fig, ശീമയത്തി, Ficus carica, ശീമഅത്തി (ml); Ficus carica (nl); Смоковьница, Сѷкоморі́ꙗ (cu); Cabrafiguera, Ficus carica (ca); Figuier Commun, Caprifiguier, Figuier (fr); Ficus carica (sq); Ficus carica, Smochină (ro); Figa pospolita, Ficus communis, Ficus carica, figa karyjska (pl); Ficus carica, Figher (vec); 무화과 (ko)
अंजीर 
झाडाची एक जात
Figuera (Ficus carica)
माध्यमे अपभारण करा
  विकिपीडिया
  Wikispecies
प्रकारटॅक्सॉन
उपवर्गfruit tree
वापर
IUCN conservation status
Hardiness of plant
  • 7
Taxonomy
साम्राज्यPlantae
SubkingdomViridiplantae
InfrakingdomStreptophyta
SuperdivisionEmbryophyta
DivisionTracheophyta
SubdivisionSpermatophytes
OrderRosales
FamilyMoraceae
GenusFicus
SpeciesFicus carica
अधिकार नियंत्रण
विकिडाटा Q36146
जीएनडी ओळखण: 4153852-3
एलसीसीएन ओळखण: sh85048146
बीएनएफ ओळखण: 12011475w
एनडीएल ओळखण: 00564320
BNCF Thesaurus ID: 2800
IUCN taxon ID: 63527
NCBI taxonomy ID: 3494
ITIS TSN: 19093
Encyclopedia of Life ID: 594632
BioLib taxon ID: 3497
GBIF taxon ID: 5361909
Tropicos ID: 21302044
IPNI plant ID: 852556-1
Plant List ID (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2809827
[ GRIN URL: https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=16801]
Flora of North America taxon ID: 200006351
VASCAN ID: 28709
Flora of China ID: 200006351
USDA PLANTS ID: FICA
African Plant Database ID: 24215
New Zealand Organisms Register ID: 8efb8fe8-4b53-4327-8aec-c627cf208ba5
ARKive ID (archived): ficus-carica
EPPO Code: FIUCA
FloraBase ID: 1747
iNaturalist taxon ID: 60218
NBN System Key: NBNSYS0000003823
Calflora ID: 3592
BOLD Systems taxon ID: 254198
Wildflowers of Israel ID: 435
PfaF ID: Ficus carica
Plants of the World Online ID: urn:lsid:ipni.org:names:852556-1
IRMNG ID: 11204172
National Library of Israel J9U ID: 987007531237505171
साचा:Translations:Template:Wikidata Infobox/i18n/msg-editlink-alttext/mr
अंजिराच्या फांद्या, पर्णसंभार व फळे

अंजीर (शास्त्रीय नाव: Ficus carica, फायकस कॅरिका ; इंग्लिश: Common fig, कॉमन फिग ;) हे एक मोठ्या आकाराचे झुडूप असते. हे झाड नैऋत्य आशिया आणि पूर्व भूमध्य विभागात (ग्रीस ते अफगाणिस्तानापर्यंत) आढळते. हे झाड साधारणत: ३ ते १० मी उंच वाढते. याचा दांडा करड्या रंगाचा असतो. या झुडपाची पाने १२ ते २५ से.मी. लांब आणि १०-१८ सेंमी रुंद असतात.

अंजिराचे फळ ३-५ सेंमी लांब असते. हे फळ कच्चे असताना त्याची साल हिरवी असते, तर ते पिकू लागल्यावर त्याचा रंग अंजिरी होऊ लागतो. या झाडाच्या चिकाने माणसाची त्वचा जळजळते. अंजिराचे वृक्ष छोटे आणि पर्णपाती (पतझड़ी) प्रकृतीचे असते. तुर्कस्तानात आणि भूमध्य सागराच्या आसपासच्या भूखंडामध्ये याचे उत्पत्ति स्थान मानले जाते. भूमध्यसागरीय तटीय वाले देश आणि तेथील हवामानात हे चांगल्या प्रकारे पिकते. निस्संदेह हे आदिकाळातील वृक्षांपैकी एक आहे आणि प्राचीन काळातील लोकं ही याला खूप पसंद करतात. ग्रीसच्या लोकांनी याला कैरिया (एशिया माइनर चा एक प्रदेश) येथुन प्राप्त केले म्हणून याच्या जाति चे नाव कैरिका पड़ले. रोमवासी या वृक्ष ला भविष्यातील समृद्धि चे चिह्न माणतात व याचे आदर करत होते. स्पेन, अल्जीरिया, इटली, तुर्की, पुर्तगाल आणि ग्रीस मध्ये याची शेती व्यावसायिक स्तर वर केली जाते.

नाशपातीच्या आकाराच्या या छोट्याशा फळाचा स्वतः चा काही विशेष तेज़ सुगंध नाही पण हे रसदार आणि गरयुक्त असतो. रंगात हे फळ हलक्या पिवळ्या, गडद सोनेरी किंवा गडद जांभळा असु शकतो. छिलक्याच्या रंगाचे स्वादावर काही ही प्रभाव पडत नाही पण याचे स्वाद या वर निर्भर करते की याला कोठे उगवले गेले आणि किती पिकला आहे. याला पूर्ण च्या पूर्ण छिलक्या, बी आणि गरासह खाऊ शकतो. घरगुती उपचारा मध्ये असे मानले जाते की स्थाई रूपात असलेली बद्धकोष्ठता अंजीर खाण्याने दूर होते. सर्दी, लंग्स च्या आजारात पाच अंजीर पाण्यात उकळून गाळून हे पाणी सकाळ संध्याकाळी प्यायला हवे. दमा ज्यात कफ (बलगम) निघतो त्यात अंजीर खाणे लाभकारी असते त्यामुळे कफ बाहेर येते. कच्चे अंजीरांना कमरे च्या तापमाना वर पीकवता येते पण याने त्यात स्वाभाविक स्वाद येत नाही. अंजीर कैलशियम, रेशे व विटामिन ए, बी, सी ने युक्त असते. एका अंजीर मध्ये सुमारे ३० कैलरी असते. एका सूखा अंजीर मघ्ये कैलरी ४९, प्रोटीन ०.५७९ ग्राम, कर्ब १२.४२ ग्राम, फाइबर २.३२ ग्राम, एकूण फैट ०.२२२ ग्राम, सैचुरेटेड फैट ०.०४४५ ग्राम, पॉलीअनसैचुरेटेड फैट ०.१०६, मोनोसैचुरेटेड फैट ०.०४९ ग्राम, सोडियम २ मिग्रा आणि विटामिन ए, बी, सी युक्त असते. यात ८३ टक्के साखर असल्याने हे विश्वातील सर्वात गोड फळ आहे. डायबिटीज च्या रुग्णांना इतर फळांपेक्षा अंजीर चे सेवन प्रमुख्याने लाभकारी असते. अंजीर पोटैशियम चे चांगले स्रोत आहे,जो रक्तचाप आणि रक्त शर्करा ला नियंत्रित करण्यात मदत करतात. अंजीर मध्ये स्थित रेशे वजनाला संतुलित राखत जाडीला कमी करतो तसेच स्तन कैंसर आणि मेनोपॉज ची कम्पलेंट दूर करण्यात मददगार असते. वाळलेल्या अंजीरात फेनोल, ओमेगा-३, ओमेगा-६ असते. हे फैटी एसिड कोरोनरी हार्ट डिजीज च्या धोक्याला कमी करण्यात मदत करते. अंजीर मध्ये कैल्शियम खूप असते,जे हड्ड्याना मजबूत करण्यात सहायक असते. अंजीर मध्ये पोटेशियम जास्त असते आणि सोडियम कमी असते म्हणून हे उच्चरक्तचाप च्या समस्या दूर करते. अंजीर च्या सेवन करण्याने मधुमेह, सर्दी-जुकाम, दमा आणि अपच जैसी अनेक व्याधींवर लाभ होतो.

वाढ आणि उपयोग[संपादन]

अंजीराच्या आतील गर आणि बिया
डुमुर या नावाने परिचित बंगाल प्रांतात मिळणारी अंजीरे

अंजीर हे फळ इराणमध्ये आणि इतर भूमध्यसागरी भागात नैसर्गिकरीत्या उगवते आणि तेथील ते मुख्य खाद्य-फळ आहे. याचबरोबर ते या नैसर्गिक पट्ट्याबाहेरही, साधारण सारखे वातावरण असलेल्या ऑस्ट्रेलिया, चिली, दक्षिण आफ्रिका आणि अमेरिकेतील कॅलिफोर्निया, ऑरेगॉन, टेक्सासवॉशिंग्टन राज्यांमधेही अंजिराचे पीक मोठ्या प्रमाणात घेतले जाते. हे फळ हजारो वर्षे माणसाच्या खाद्यजीवनात महत्त्वाचे स्थान टिकवून असून हे फळ पौष्टिक समजले जाते. हे एक उंबरवर्गीय फळ आहे.

फायदे[संपादन]

  • अंजीर साधारण बद्धकोष्ठतेवर औषधी म्हणून वापरले जाते.
  • अंजीर या फळातून शरीराला मुबलक प्रमाणात लोह मिळते.
  • अंजीर फळाच्या सेवनाने पोटातील वात कमी होतो.
  • अंजीर फळातील औषधी गुणामुळे पित्त विकार,रक्तविकार व वात दूर होतात.

हे सुद्धा पहा[संपादन]

बाह्यदुवे[संपादन]